هـوالـبـاقــي ؛ رهندي ذات الله جي!
سنڌ ۾ ڪيئي اهڙيون مايه ناز هستيون، عالم فاضل ڪامل بزرگ، لاثاني ٿي گذريا آهن. جن جي تاريخ ۽ سوانح عمري لکڻ سنڌ واسين مٿان قرض به آهي ته فرض به! ڇاڪاڻ ته تاريخ ۽ سوانح عمري تهذيب ۽ تمدن جو آئينو آهي، جنهن ۾ انسانيت جا خدوخال پنهنجين سمورين خوبين ۽ خامين سان چٽا، ڏسڻ ۾ اچن ٿا. دراصل تاريخ ۽ سوانح عمري هڪڙو اهڙو عمل آهي، جنهن جي ذريعي انسان، قومن ۽ شخصيتن جو جائزو وٺي سگهي ٿو ۽ انهن جي تجربن مان ڪجهه حاصل ڪري سگهي ٿو. قوم جي زندگي ۽ موت جو تعلق تاريخ ۽ وڏڙن جي سوانح عمري ساڻ آهي. دنيا ۾ جيڪي به وڏيون وڏيون سلطنتون، بادشاهيون ۽ قومون يا شخصيتون ٿي گذريون آهن، اهي تاريخ جي ذريعي ئي اڄ دنيا ۾ زندھ آهن. سچ پچ تاريخ ۽ سوانح عمريون هزارين سالن جي انساني تجربن جو هڪ نچوڙ آهي.
وڏڙن جون سوانح عمريون جيڪڏهن دنيا ۾ نه لکيون وڃن ها ته پوءِ هزارين سالن جي انساني جدوجهد ۽ ڪارنامن جو احوال ۽ انهن جي انجام جو ڪو به پتو، نانءُ نشان نه رهي ها! وڏڙن جي تاريخ پڙهڻ کان پوءِ پنهنجن ورقن ۾ بيان ڪيل ڪارنامن ۽ ڪردارن کي تاريخ دهرائي سگهي ٿي. اهوئي ڪارڻ آهي جو هر دؤر جا ڪارناما، آئينده دؤر جي ڪارنامن جو پيش خيمو بڻجن ٿا، ان ريت تهذيب ۽ تمدن جي ترقيءَ سان گڏوگڏ، شخصيت کي پڙهي انسانيت گري ۽ شخصيت تراشي جو سلسلو دنيا ۾ قائم رهي ٿو.
بزرگن جون سوانح عمريون پڙهڻ سان هر دؤر جي قومن ۽ ماڻهن جو خاص ذوق رهيو آهي. ان جو سڀ کان وڏو سبب اهو آهي جو انسان کي پنهنجي ماضيءَ سان گهرو دلي لڳاءُ هوندو آهي. ڇا ڪاڻ ته “ماضيءَ” جي احوال جو مطالعو ڪرڻ سان “حال” کي سمجهڻ ۽ “مستقبل” کي سنوارڻ ۾ گهڻي هٿي ملي ٿي.
دنيا ۾ جيڪي قومون پنهنجي وڏڙن جي تاريخ کان پٺڀريون ٿينديون آهن، اهي صحيح معنى ۾ “قوم” چوائڻ جي لائق نه هونديون آهن ۽ نه وري ڪو انهن کي دنيا ۾ زندھ رهڻ جو حق آهي. جيڪڏهن ڪنهن به قوم کي صفحه هستيءَ تان ميسارڻو هجي، ته پوءِ ان قوم جي صحيح ۽ مستند تاريخ جي سرمايي کي نابود ڪيو وڃي، ته پوءِ اها قوم خودبخود ميسارجي ۽ ميٽجي ويندي.
بهرحال! اسان جي سنڌ سڳوري ڪيترين ئي گمنام مايه ناز هستين سان ڀري پئي آهي. انهن نيڪ نام هستين ۾ منهنجو ڏاڏو سائين حضرت مخدوم صدر شاھ عثمان قريشي سُهروردي رحمة الله عليہ پڻ هڪ مڻيادار موتي ۽ آبدار الماس جي حيثيت رکي ٿو. جيڪو ملتان مان محبت ۾ مست ٿي، سکر لڳ فراش ۾ فيض ورهائيندو رهيو. پر بدقسمتيءَ سان مخدوم صاحب جهڙي عظيم انسان جي سوانح جا روشن گوشا اسان کان اوجهل آهن! يا وري انهن کي ٽوڙي مروڙي غير مستند بڻائڻ جي ڪوشش ڪئي وئي آهي!!
مخدوم صاحب تي سڀ کان پهرين لکندڙ حضرت مولانا عبدالفتاح قريشي فراشائي آهي، جنهن “جامع الڪمالات” نالي فارسيءَ ۾ سندس سوانح لکي. پر افسوس! زد افسوس!! جو اسان جي بي حسي سبب اهو ڪتاب دنيا جي دٻڻ ۾ دفن ٿي ويو. وري به شڪر آهي جو ان جو نچوڙ “فارسي شجره نسب حضرت مخدوم صدر شاھ عثمان قريشي سُهروردي رحمة الله عليہ”، حضرت سائين ميان عبدالرزاق پيرزاده جو هٿ اکري قلمي صورت ۾ اسان وٽ محفوظ آهي. ان کان پوءِ حضرت سائين ميان عبدالرزاق قريشي پيرزادو ان کي سامهون رکي، سنڌيءَ ۾ سندس سوانح “حضرت مخدوم شاھ عثمان رح (۱۳۷۷ هجري)” مرتب ڪئي. نامياري عالم ۽ محقق مولانا دين محمد وفائي، استاد گلزار احمد سومرو شڪارپور واري کان وٺي ٻيا ڪيترائي نالي وارا ماڻهو انهن ڪتابن کي جامع ۽ ڪليدي حيثيت قرار ڏيندا آيا آهن.
ڪتابي سفر ۾ ويجهي ماضيءَ دؤران ڳوٺ فراش ۽ ان جي سونهن مخدوم صدر شاھ عثمان قريشي سُهروردي جي سوانح حيات ۽ سندس اولاد جي تاريخ جي حوالي سان ڪيترن ئي ڪتابن جو اضافو ٿيو آهي ۽ اها هڪ سٺي ڳالہه به آهي. پر ڪتابَ، تاريخي حقيقتن کي ٽوڙي مروڙي رڳو پنهنجي ذاتي مشهوري لاءِ لکيا وڃن ته اها تاريخ سان ويساھ گهاتي آهي. ڇاڪاڻ ته ايندڙ نسل جڏهن انهن ڪتابن جو جائزو وٺندو ته کين ابن ڏاڏن جي غلط تاريخ پڙهڻ لاءِ ملندي. تنهنڪري منهنجي سوچ موجب تاريخي ڪتابن ۾ هڪ لفظ جي به غلطي ڪرڻ ليکڪ يا مرتب يا مضمون لکڻ واري جي کاتي ۾ اچي وڃي ٿي، ان سان تاريخ مسخ ٿيو پوي. جنهن کان هر ڪنهن ساڃاھ وند کي بچڻ گهرجي.
مخدوم صاحب جي سوانح تي لکيل هڪ اڌ ڪتابن کي ڇڏي ٻين ڪتابن ۾ بي معنى ڪرامتون ۽ اهڙيءَ ريت عقل ۽ دانش ۾ نه ايندڙ داستان عام جام موجود آهن، جن جو حقيقت ۾ بزرگ سان ڪو تعلق ڪو نه آهي، بلڪ ڳالہه کي ڳالہوڙو بڻائڻ لاءِ انهن قصن کي گهڙيو ويو آهي ۽ تقريبا هر ڪردار کي غير معمولي، بلڪ زياده تر غير مستند ڳالہين ذريعي زوردار ۽ ماوراءِ بشريت ثابت ڪري ڏيکارڻ جي ڪوشش ڪئي وئي آهي.
ولي سڳورا ۽ خدا جا اهي برگزيده ٻانها، عام مخلوق جي سڌاري ۽ انهن جي، الله سان لئون لڳائڻ لاءِ هوندا آهن. حسن عمل، حسن ڪردار، ميٺ محبت، ٻاجهه ۽ سٻاجهائي جو مظهر ٿيندا آهن. غلط رستي تي هلندڙ کي، هو پنهنجي روحانيت جي رحماني اثر سان، سنئين راھ تي لائيندا آهن. نوڙت، نهٺائي، حسن سلوڪ، مٺو ڳالہائڻ، سٺو هلڻ، زندگيءَ جي رهت سهت ۾ سنوت ۽ سڌائي، صبر خواھ تحمل، سندن تبليغي طريقي جا بنيادي اصول هوندا آهن. اهڙيون غيرمستند ڳالہيون پيش ڪري بزرگن جي شان کي وڌائي ڪونه ٿو سگهجي. هو پاڻ بلند مقام جا صاحب آهن، کين انهن من گهڙت ڳالہين جي ضرورت ناهي. ان ڪري ضرورت هئي ته مخدوم صاحب جي مستند سوانح لکجي. اسان جو هي پورهيو“فائق، فراش جو” ان جي عملي صورت آهي.
مخدوم صاحب جي شخصيت متعلق جيترو لکجي، گهٽ آهي!! جيئن رضوان کي، جنت ۽ خضر کي، آب تي فخر آهي تيئن فراش کي به، مخدوم صدر شاھ عثمان قريشي سُهروردي تي هر وقت ناز ۽ فخر رهي ٿو. مخدوم صدر شاھ عثمان قريشي، شيخ بهاؤالدين زڪريا ملتاني طرفان سنڌ واسين لاءِ مڻيادار موتي ۽ ٻاريل روشن چراغ هو. مطلب ته شيخ ملتاني صاحب جو هر ناز ۽ انداز، آن و ادا مخدوم صدر شاھ عثمان جي سونهن ۽ سوڀيا تي منحصر هئي. هي به حقيقت آهي ته فراش ڳوٺ جو نالو، اڄ تاريخ ۾ جي زنده آهي ته ان جو ڪارڻ مخدوم صدر شاھ عثمان قريشي آهي. جيئن چنڊ کي سج کان روشني ملي ٿي تيئن فراش جو نالو به مخدوم صدر شاھ عثمان قريشي جي ڪري ئي روشن ٿيو آهي. جيڪڏهن فراش روحاني دنيا ۾ چمڪندڙ چنڊ آهي ته وري مخدوم صدر شاھ عثمان قريشي کي سج سڏڻ ۾ ذرو به وڌاءُ ڪونهي.
چنڊ! تنهنجــــي ذات، پاڙيان نه پرين سيـــن
تون اڇو مَ منجهه رات، سڄڻ نت سوجهـرا
قربان وڃان سهڻي مخدوم صدر شاھ عثمان قريشي سُهروردي تان، جنهن اسان پيرزاده خاندان تي ايڏو سارو قرب ۽ احسان ڪيو آهي، جو اسان جي برادري بري فعل جي “ب” کان به ڪونهين ڏور آهي. “ر” کي ڇڏي “ل” ته لامحدود فاصلي تي آهي. مان ائين چوندس ته جهڙي ريت اولاد پنهنجي پيءُ ماءُ جا ٿورا ڪڏهن لاهي نه سگهندي، تهڙي ريت فراش وارن خواھ علائقي واسين کي به مخدوم صدر شاھ عثمان جي احسان کان ڇوٽڪارو حاصل ٿيڻ غير ممڪن آهي ۽ هو هميشه مخدوم صاحب جي احسان ۾ گِروي رهندا.
رکندو رب ڪريم پڙدو ۽ پنـــــاھ
سڄي رات سبحان جي پڙهي حم وثنــــاء
الله جي عشق ۾ فائـق ٿيا فنـــــا
سي ڪندا ڪيئن گناھ جن تي هٿ حبيب جو
هت هڪ حقيقت ۽ ان سان گڏ افسوس جو اظهار به ضروري آهي ته حضرت مولانا عبدالفتاح قريشي فراشائي ۽ حضرت سائين ميان عبدالرزاق پيرزادو قريشي فراشائي، حضرت مخدوم صدر شاھ عثمان قريشي سُهروردي جي اولاد مان ٻه اهڙا املهه موتي داڻا هئا، جن اوائل ۾ مخدوم صدر شاھ عثمان قريشي تي سوانحون لکي، سندس زندگيءَ کي محفوظ ڪيو. اهو ئي ڪارڻ آهي جو کين اولاد ۾ عزت جي نگاھ سان ڏٺو وڃي ٿو. هنن بزرگن ترتيب وار فارسي ۽ سنڌي ۾ مخدوم صاحب تي ڪتاب لکيا، جن جي هاڪ اڄ به مخدوم صاحب جي سوانح نگارن ۾ هلندي رهي ٿي. اهڙن املهه انسانن جي ڪارنامن تي، مخدوم صاحب جي سوانح نگارن کي فخر ڪرڻ گهرجي ها! پر اسان وٽ معاملو ڪجهه ٻي طرح آهي، يا ته انهن برگزيده بزرگن کان سوانح نگار واقف نه آهن يا حسد ۽ مسهائي جي باھ سبب جيئرن جيان موئن کي به بخش نه ٿو ڪيو وڃي!!!
اسان جا ڪي مت جا موڙهيل اديب، ٻنهي مخدوم زادن جهڙن علمي هيرن کي فقط نالن تائين پذيرائي ڏئي ناانصافي جون حدون بار بار اورانگهن ٿا. اهو سڀ ڪجهه هن ڪري ٿيو آهي جو اهي مخدوم زادن جي، مورث اعلى مخدوم صدر شاھ عثمان قريشي سُهروردي سان، سندن محبت ۽ اڪير واري جذبي کان بنهه اڻ سونها آهن. هنن مخدوم زادن جون ٻئي تصنيفون علمي ڪارنامو ۽ مخدوم صدر شاھ عثمان قريشي سُهرورديءَ سان دلي محبت جو اظهار ڪن ٿيون. ان ڪري اسان هن ڪتاب ۾ انهن ٻنهي هستين جو خاص طور تي تفصيلي ذڪر ڪيو آهي ۽ سندن ڪارنامن تي روشني وڌي آهي.
هن ڪتاب ۾ مخدوم صاحب جا حالات، سوانح جي بنيادي ماخذن يعني: حضرت مولانا عبدالفتاح قريشي فراشائي جي فارسي ڪتاب “جامع الڪمالات” جي نچوڙ “قلمي فارسي شجره نسب حضرت مخدوم صدر شاھ عثمان قريشي سُهروردي رحمة الله عليہ” ۽ حضرت سائين ميان عبدالرزاق پيرزادو قريشي جي لکيل سنڌي واري ڪتاب “حضرت مخدوم شاھ عثمان رح (۱۳۷۷ هجري)” تان ورتا ويا آهن. باقي “جايون جانبن جون” ۽ “پرين پيرزاده” وارو حصو تاريخي حوالن ۽ حاليه بيانن مطابق لکيا ويا آهن.
مجموعي طور ڪتاب ٻن حصن تي مشتمل آهي. پهريون حصو مخدوم صدر شاھ عثمان قريشي سُهروردي جي سوانح حيات: “سوڍو سڀن سونهن”، سندس مرشد ۽ همعصرن جي تذڪري: “جهڙو پنهون پاڻ” ۽ فراش ڳوٺ ۽ عثمانيه عمارتن جي تاريخ: “جايون جانبن جون” تي مشتمل آهي. ٻيو حصو سندس اولاد جي تذڪري تي مشتمل: “پرين پيرزاده” جي نالي سان ڏنو ويو آهي. جنهن ۾ مولانا مخدوم صدرالدين قريشي، مولانا مخدوم علاؤالدين قريشي، مولانا عبدالفتاح قريشي، آخوند حاجي ڪمال الدين قريشي، حاجي الله رکيو پيرزادو مڪِي، آخوند خدابخش پيرزادو، وڏيرو ميان محمد پريل پيرزادو، الله رکيل پيرزادو انڙ ڳوٺ، فقير ميان محمد طيب پيرزادو، مولانا حاجي محمد صالح پيرزادو، ميان نور محمد پيرزادو عبدوي، حضرت سائين ميان عبدالرزاق پيرزادو، معلم حاجي محمد ابراهيم (صباغ) پيرزادو مڪِي، معلم حاجي احمد (صباغ) پيرزادو مڪِي، وڏيرو حڪيم علي محمد پيرزادو، الحاج حضرت مولانا جان محمد پيرزادو تماچاڻوي، ماستر سعد محمد پيرزادو، محمد عالم پيرزادو، خليفو ميان محمد اڪرم پيرزادو دودائي، ماستر جلال الدين پيرزادو، مولانا حڪيم غلام قادر پيرزادو، معلم حاجي محمد بن احمد (صباغ) پيرزادو مڪِي، حاجي محمد مراد پيرزادو، وڏيرو محمد عمر پيرزادو، محمد سليمان پيرزادو عبدوي، محمد ادريس پيرزادو، محمد ڪامل پيرزادو، علي شير پيرزادو عبدوي، محمد عاقل پيرزادو، محمد عثمان پيرزادو، عبدالحڪيم عرف گونو فقير پيرزادو، احمد بخش پيرزادو، حاجي شاھ محمد پيرزادو، هيڊ ماستر الله رکيو پيرزادو، محمد صديق پيرزادو، ڪامران پيرزادو، شڪرالله پيرزادو، وڏيرو حاجي محمد بلاول پيرزادو، الله آندو پيرزادو، ميان عبدالخالق پيرزادو، محمد صفر پيرزادو، عبيدالله پيرزادو، محمد بليل پيرزادو، غلام سرور پيرزادو، حاجي عبدالغفور پيرزادو، حاجي محمد امين پيرزادو، خليفو ابو طالب پيرزادو دودائي، حاجي خير محمد پيرزادو، ميان محمد قاسم پيرزادو، ميان بشير احمد پيرزادو، محمد سليم پيرزادو، حافظ غلام مصطفى پيرزادو، شهيد شهزادو پيرزادو، حافظ هدايت الله پيرزادو، والد محترم الحاج حافظ عمرفاروق پيرزادو، شهيد آغا سيف الله پيرزادو ۽ حضرت مولانا شهيد مصطفى ڪمال پيرزادو جهڙين هستين جي مفصل تذڪرن سان گڏوگڏ مخدوم صاحب جي موجوده اولاد جو تذڪرو به هن ڪتاب ۾ ڏنو ويو آهي.
ڪتاب لکڻ دؤران ڪيترن ئي ڀلارن سان مشورا ٿيندا رهيا. جن جي علم ۽ ڏات مان اسان پنهنجيون جهوليون ڀريون، انهن ۾، ڊاڪٽر محمد علي (ابن ابو شوڪت حمزو خان مهر هنباھ شريف چڪ)، سيد عبدالڪريم شاھ (آزاد بخاري)، ڊاڪٽر مولانا مفتي محمد ادريس سومرو السنڌي (رڪن اسلامي نظرياتي ڪائونسل پاڪستان)، محترم قربان منگي (ليکڪ)، محترم سعيد احمد منگي (ڊائريڪٽر سنڌالاجي ڊپارٽمينٽ سنڌ يونيورسٽي ڄامشورو)، حضرت مولانا مفتي عبدالوهاب چاچڙ (چيف ايڊيٽر ماهوار “شريعت” سکر)، ميان عبدالباقي پيچوهو (گادي نشين درگاھ همايون شريف)، مفتي ولي الله مهر (ايڊيٽر ٽماهي “العلم” سکر)، ڊاڪٽر درمحمد پٺاڻ (باني: گل حيات انسٽيٽيوٽ، لاڙڪاڻو/ڪراچي)، مفتي شفيع محمد انڍڙ (صدر المدرس جامعه اشرفيه سکر)، استاد مولانا محمد رمضان ڦلپوٽو (مهتمم مدرسه عربيه دارالعلوم حماديه باگو ڦلپوٽو)، سيد سراج احمد شاھ امروٽي (سجاده نشين درگاھ عاليه قادريه راشديه امروٽ شريف)، سيد تاج محمود شاھ امروٽي (خادم درگاھ عاليه قادريه راشديه امروٽ شريف)، غلام مصطفى راڄپر (ايسوسيئيٽ پروفيسر اسلاميه سائنس ڪاليج، ڪراچي)، جناب غلام محمد جوهر (الوحيد پبلڪ لائبريري ميرپور بٺورو)، حافظ محمد عابدالرحمان بن ڊاڪٽر محمد عبدالرحمان غضنفر (الرحيم اڪيڊمي ڪراچي)، جناب اورنگزيب مهر، محترم آغا وقار خان دراني ڳڙهي ياسين وارو، محترم محمد حفيظ الله مهر بن حاجي محمود قاسمي، قاسم ڳوٺ وارو شامل آهن.
ان سلسلي ۾ ڪافي لائبريرين جا چڪر به هڻڻا پيا، جن ۾ ڊاڪٽر محمد علي مهر جي ذاتي لائبريري، سيد عبدالڪريم شاھ (آزاد بخاري) جي ذاتي لائبريري، سچل لائبريري خيرپور، قاسميه لائبريري ڪنڊيارو، سنڌالاجي لائبريري سنڌ يونيورسٽي ڄامشورو، جامعه دارالعلوم سکر جي لائبريري، درگاھ پيرڳوٺ شريف جي لائبريري، درگاھ امروٽ شريف جي لائبريري، ڪوٽ دراني ڳڙهي ياسين اندر آغا دراني جي ذاتي لائبريري، آشيانه ادب لائبريري ڳڙهي ياسين، پبلڪ لائبريري باگڙجي، مير معصوم شاھ لائبريري سکر، ڪتب خانه مدرسه مظهرالعلوم کڏو ڪراچي، گل حيات انسٽيٽيوٽ ڪراچي، ڪتب خانه الجامعه العربيه دارالعلوم الشرعيه روهڙي شريف، ڪتب خانه مدرسه مفتاح العلوم پنوعاقل، ڪتب خانه جامعه اشرفيه سکر، ڪتب خانه جامعه حماديه مظهرالعلوم منزل گاھ سکر، الرحيم اڪيڊمي اڪرام آباد لياقت آباد ڪراچي، راقم الحروف جو ذاتي ڪتب خانو نالي مڪتبه شهيد مصطفى ڪمال رح ڳوٺ فراش، شاھ عثمان لائبريري ڳوٺ فراش، ورده ڪتب خانو ڳوٺ فراش ۽ شهيد شاھ عنايت لائبريري ڳوٺ فراش شامل آهن، آءُ انهن جي منتظمين جو ٿورائتو آهيان، جن هر ويل پنهنجا در اسان لاءِ کولي رکيا. ڌڻي سائين کين اڻ کٽ اجوار عنايت فرمائين!
گهڻا ٿورا مفتي ولي الله مهر صاحب جا، جنهن پنهنجي علمي ۽ ادبي مصروفيتن باوجود هي ڪتاب نظر مان ڪڍي پڙهڻ لائق بڻايو. سنڌ جي هاڪاري تاريخدان ۽ ليکڪ ڊاڪٽر درمحمد پٺاڻ جا به وڏا احسان، جنهن هن ڪتاب کي ڳوڙهي نظر مان ڪڍي خامين جي نشاندهي ڪئي ۽ سهڻيون صلاحون ڏنيون. وڏاوڙ ساهتي جي نامياري عالم ڊاڪٽر مولانا مفتي محمد ادريس سومرو السنڌي، جنهن هن ڪتاب تي “مقدمو” لکي چار چنڊ هڻي ڇڏيا. وڏا ٿورا هاڪاري عالم ۽ اديب حضرت مولانا مفتي عبدالوهاب چاچڙ، حضرت مولانا پروفيسر عطا محمد سومراڻي، ڊاڪٽر ادل سومرو، مفتي شفيع محمد انڍڙ، استاد مولانا محمد رمضان ڦلپوٽو، جناب مير سلامت حسين ٽالپر، مفتي ولي الله مهر، آزاد بخاري، محترم غلام مصطفى راڄپر، سيد سراج احمد شاھ امروٽي ۽ سيد تاج محمود شاھ امروٽي جن جا، جن اسان جي ڪتاب تي تقريظون لکي اسان جي عزت افزائي ڪئي ۽ حوصلو وڌايو. اها احسان فراموشي ٿيندي جيڪڏهن آءُ نوجوان ليکڪ جناب اورنگزيب مهر جو ڳڻ نه ڳايان، جيڪو بار بار هن ڪتاب بابت پڇندو رهيو.
آءُ هن موقعي تي پنهنجي نوجوان ساٿي حضرت مولانا مفتي غلام قادر پيرزادو ۽ ان سان گڏ محترم برادرم ڊاڪٽر مهرالله پيرزادو فراشائي، محترم ڌڻي بخش پيرزادو فراشائي، وڏيرو غلام حسين پيرزادو فراشائي، محترم محمد سليمان پيرزادو فراشائي، محترم محمد صادق پيرزادو ڪراچي، محترم عبدالغفور پيرزادو عبدوي، محترم محمد قاسم پيرزادو ڳوٺ جهان خان، محترم رفيق احمد پيرزادو ڪراچي، محترم نثار احمد پيرزادو فراشائي، محترم عبدالسميع پيرزادو سکروي، محترم محمد فياض پيرزادو ڪراچي، خليفو پيربخش پيرزادو دودائي، محترم غلام حيدر پيرزادو ڪشمور، محترم امير حمزو پيرزادو ڪراچي، محترم ثناءُالله پيرزادو فراشائي، محترم محمد حسن پيرزادو فراشائي ۽ وڏيرو محمد پريل پيرزادو سکروي جن جو بيحد شڪرگذار آهيان، جيڪي صاحب هن ڪتاب جي لکائي، طباعت ۽ اشاعت ۾ منهنجا ٻانهن ٻيلي بڻيا رهيا. آءُ ان علمي خدمت لاءِ سندن ممنونِ احسان آهيان ۽ هن حقيقت جو به متعرف آهيان ته شايد انهن جي انهيءَ دلچسپيءَ کان سواءِ هن ڪتاب جي اشاعت ممڪن ٿي نه سگهي ها.
آءُ محترم عقيل احمد پيرزادو جو به بيحد شڪرگذار آهيان، جنهن ڪاروباري مصروفيت باوجود وقت ڪڍي هي ڪتاب ڪمپوز ڪري ڏنو. محترم مشڪور احمد پيرزادو فراشائي سميت محترم محمد شعيب پيرزادو ڪراچيءَ وارو به بيشڪ بُصريون لهڻيون، جن هن نفسانفسيءَ جي وقت ۾ هي ڪتاب ڇپائي ڪري، پڙهندڙن تائين پهچايو. ساڳئي وقت چاچا سائين ميان محمد طارق پيرزادو فراشائي، حافظ محمد اسلام پيرزادو فراشائي، محترم محمود پيرزادو فراشائي، حاجي مختيار احمد پيرزادو ڪراچي، محترم شفيق احمد پيرزادو سکروي، حافظ مولانا سراج احمد پيرزادو فراشائي، محترم نظام الدين عرف نور محمد پيرزادو فراشائي، محترم جميل احمد پيرزادو فراشائي، محترم غلام مرتضى پيرزادو فراشائي، محترم سڪندر علي عرف بادشاھ پيرزادو فراشائي، وڏيرو غلام نبي پيرزادو فراشائي، محترم عبيدالله پيرزادو علي واهڻ لڳ فراش، محترم عبدالحليم پيرزادو علي واهڻ لڳ فراش، مولانا شفيع محمد پيرزادو ماڪا ڳوٺ، محترم محمد ابراهيم پيرزادو بشيرآباد، محترم شمس الدين پيرزادو بشيرآباد ۽ محترم محمد صديق پيرزادو تماچاڻوي صاحبان جو تهه دل شڪرگذار آهيان، جن به وقت بوقت سهڻيون صلاحون پڻ ڏنيون.
جيتوڻيڪ هن ڪتاب ۾ ٻڌايل هڪ هڪ مضمون جي تصديق ڪيترن ئي ذريعن کان ڪئي وئي آهي ۽ ان مقصد لاءِ آءٌ مخدوم صدر شاھ عثمان قريشي فراشائي جي جملي اولاد يعني پنهنجن عزيزن جي گهر گهر وڃي معلومات حاصل ڪئي آهي. ازانسواءِ فراش ڳوٺ جي آس پاس ۽ ڏورانهان علائقن جا پڻ ڪيترائي دورا ڪري چڪو آهيان ۽ انهن دورن ۾ مخدوم صاحب ۽ ان جي اولاد جي تقريبا هر طبقي جي واسطيدار سان ملاقات ڪري معلومات حاصل ڪرڻ کان پوءِ، هڪ تاريخي حقيقت کي سامهون آندو آهي.
اهل علم جي خدمت ۾ گذارش آهي ته مان نه ڪو ليکڪ آهيان نه اهم قلم؛ تنهنڪري هن ڪتاب ۾ ڪا خامي ڏسن ته انکي پڻ درگذر ڪري هن عاجز جي حق ۾ دعاءِ خير فرمائن.
شيخ اياز چواڻي “هر ماڻهو موتي داڻو” آهي. سو مخدوم صدر شاھ عثمان قريشي سُهروردي جي اولاد ۾ به ڪيترائي اهڙا مثالي ڪردار ۽ شخصيتون موجود آهن، جن جي وجود، عمل ۽ ڪردار سان ماحول مهڪيل ۽ چؤ طرف چانڊاڻ پکڙيل آهي. اهڙين ئي معزز شخصيتن مان اگر ڪنهن جو نانءُ منهنجي ذهن جي ڪينواس تي اچي نه سگهيو آهي يا مضمون جي طوالت جي خيال کان سندس نانءُ شامل نه ڪيو ويو هجي ته منهنجي ڪم عِلمي ۽ ڪوتاھ نظري کي درگذر ڪندا.
قوي اميد آهي ته “فائق، فراش جو” نالي هي تذڪرو، سنڌي سٻاجهڙن وٽ پسند پوندو. جيڪڏهن هي ڪتاب پڙهندڙن وٽ پسند پيو، ته پنهنجي محنت سجائي سمجهندس.
هرکه خواند دعا طمع دارم زانکه من بنده گنهگارم
پڇاڙيءَ ۾ قارئين ڪرام جي خدمت ۾ منهنجو التماس آهي ته منهنجي والد مرحوم و مغفور جن جي حق ۾ دعا خير ڪرڻ فرمائين. پاڻ زماني ۾ پنهنجن گوناگون مشغولين باوجود پڇاڙيءَ وقت تائين، عوام جي خدمت ڪندا رهيا. الله سائين شال کين غريقِ رحمت ڪري. آمين
29 فيبروري، 2016ع
[b]احقر محمد شوڪت علي پيرزادو[/b]
باني:
مخدوم صدر شاھ عثمان قريشي سُهروردي اڪيڊمي،
ڳوٺ فراش، ضلع سکر
0300-9311417