ڪڻڪ
پاڇاٽي پوکيل فصل ۾ پهرئين پاڻي کان پوءِ توڙي آڳاٽي يا مندائتي پوکيل فصل ۾ پوءِ واري ٻئي يا ٽئين توڙي چوٿئين پاڻي کان پوءِ به، فصل واري زمين جيئن ئي وٽ اچي ته رنبي، چنجور يا ڪنهن ٻئي اوزار وسيلي، فصل مان گندگاهه وارا ٻوٽا ڪڍي ڇڏجن. گاهه مار زرعي زهر استعمال ڪرڻ ضروري هجن ته، زرعي ڄاڻو جي صلاح سان ڪجن. واهن جي بندي کان پهرين آڳاٽي فصل ۾ ٻيون ۽ پاڇاٽي فصل ۾ پهريون پاڻي ڏئي وٺجي. پهرئين پاڻي وقت مني کان سوا ٻوري يوريا ڀاڻ في ايڪڙ ڏيڻ نه وسارجي.
[b]فيبروري
[/b]فصل مان گندگاهه وارن ٻوٽن سميت ڪڻڪ جي غير جنس وارا ٻوٽا به پاڙان ڪڍي ڇڏجن. فصل جي عمر آهر يا ٽن هفتن جي وقفي واري حساب سان پاڻي ڏجي.
[b]مارچ[/b]
فصل جي عمر مطابق سنگ نڪرڻ وقت ٽيون، ٻور اچڻ مهل چوٿون، داڻي کيري ٿيڻ وقت پنجون ۽ داڻي پيلي ٿيڻ مهل آخري (ڇهون) پاڻي ڏجي. فصل مان گندگاهه وارن ٻوٽن سميت ڪڻڪ جي ڌارئين جنس وارا ٻوٽا به ڪڍي ڇڏجن. جيڪڏهن پکي نقصان ڪندا هجن ته، جهار هڪلجي. فصل پچڻ واري نشاني مطابق جڏهن تيلا ۽ سنگ پيلا ٿي، چڱي طرح سڪي وڃن، داڻو خشڪ ٿيڻ سببان ڏندن سان ڀڃجي، ته ٽڙڪ آواز ڪرڻ واري صورت ۾، زمين جي سطح کي بنهه ويجهو لابارو ڪجي. سٿريون نوڙي سان ٻڌجن، ته جيئن هوائن ۾ نه اڏامن، ديرو صاف سٿري ۽ مٿاهين واري زمين تي ڪجي ۽ موزون وقت اندر ڳاهه ڪري، ان صاف ڳوڻين ۾ ڀري بند ڪجي.
[b]اپريل[/b]
لاباري لاءِ تيار فصل جو لابارو ڪجي. لاباري ڪيل فصل جي ول کڻي، ديرو ٺاهجي، ديرو ڪيل يا کري ۾ پيل ڪڻڪ جو ڳاهه ۽ وائر يا ٿريشر وسيلي صفائي ڪجي. ڪڻڪ جي ان ۽ بهه کي ضايع ٿيڻ کان بچائڻ لاءِ جوڳا اپاءُ وٺجن.
[b]مئي[/b]
لابارو، ڳاهه ۽ وائر مڪمل ڪري، اَنُ ۽ بهه کي محفوظ گودامن وغيره ۾ رکجي، ته جيئن ضرورت وقت استعمال ڪري سگهجن. واندي زمين ۾ هر ڏجن.
[b]جون[/b]
گودامن وغيره ۾ رکيل اناج جو معائنو ڪجي، ڪوئن، جيتن ۽ بيمارين جي جراثيمن کان بچاءُ لاءِ جوڳا اپاءُ وٺجن. ڪڻڪ پوکڻ واري زمين ۾ سائي ڀاڻ لاءِ جنتر، ڍانچو، يا گوار وغيره پوکجي.
[b]جولاءِ[/b]
ڪڻڪ مان واندي ٿيل زمين ۾ ضرورت وارو فصل يا سائي ڀاڻ لاءِ جنتر، ڍانچو، يا گوار وغيره پوکجي. ايندڙ سال لاءِ رکيل ٻج مان بيماريءَ جا جراثيم ختم ڪرڻ لاءِ ٻج کي 2 ـ 3 ڪلاڪ پاڻي ۾ پسائي، پوءِ ڏينھن جو 11 وڳي کان چڱي طرح اس ۾ سڪائجي. ان کان پوءِ ٻيھر ٻورين ۾ ڀري، گودامن ۾ بند ڪري رکجي. ٻج ۾ سُرو وغيره ھجي يا ڪوئن نقصان پھچايو ھجي، ته مستقبل لاءِ، بچاءُ خاطر اُپاءُ وٺجن.
[b]آگسٽ[/b]
ٻج لاءِ رکيل ڪڻڪ جي ان جو معائنو ڪجي. ڪنھن جيت وغيره جو حملو ھجي، ته بچاءُ لاءِ اپاءُ وٺجن. ڪڻڪ لاءِ خالي ڇڏيل زمين ۾ 15 ڏينھن جي وقفي سان ھر ڏجي.
[b]سيپٽمبر[/b]
ڪڻڪ پوکڻ واري زمين ۾ سائي ڀاڻ لاءِ پوکيل جنتر، ڍانچي، يا گوار واري فصل کي، مٽي اٿلائڻ واري هر سان زمين ۾ ملائجي، ته جيئن ڳري سڙي زمين کي نرم ۽ زرخيز ڪري سگهجي. خالي پيل زمين مان گندگاهه وارا ٻوٽا ۽ لاهه وغيره ڪڍي، سڪيءَ جا هر ڏجن.
[b]آڪٽوبر[/b]
ڪڻڪ جي پوک لاءِ لٽاشي، هلڪي لٽاشي، چيڪي لٽاشي يا سم ۽ ڪلر کان آجي زمين ۾ اونها هر ڏئي، ڀتر ڀڃي، سنوت ۾ آڻي، ٻارا ۽ ناليون ٺاهي، زمين جي تياري مڪمل ڪجي. علائقيوار سفارش ڪيل جنسن جو ٻج، زرعي زهر ۽ ڪيميائي ڀاڻ جو انتظام ڪجي.
[b]نومبر[/b]
مندائتي پوک ڪرڻ لاءِ متعارف ڪيل سڌريل جنسون صحيح وقت تي پوکڻ خاطر، زمين جي بهتر نموني تياري ڪري، مناسب ريج ڏئي، وٽ اچڻ تي زمين جي خاصيت آهر موزون ڪيميائي ڀاڻ جو گهربل مقدار ڇٽي، وٽ ڇٽ، عام ناڙي ذريعي يا کرين تي پوک ڪجي. پوکيل فصل 12 کان 18 ڏينهن جو ٿئي ته، گندگاهه وارا ٻوٽا پاڙان ڪڍي ڇڏجن ۽ فصل 21 ڏينهن جو ٿئي، ته پهريون پاڻي ڏجي. ساريال علائقي ۾، زمين ۾ وٽ وڌيڪ هجي ته، پهريون پاڻي ضرورت مطابق، مهيني سوا کان پوءِ ڏئي سگهجي ٿو.
[b]ڊسمبر[/b]
ڏکڻ سنڌ ۾ 15 ڊسمبر ۽ اتر سنڌ ۾ 21 ڊسمبر تائين پاڇاٽيون جنسون جهڙوڪ ٽنڊو ڄام 83 يا جيڪا به سٺي، سفارش ڪيل جنس هجي، ناڙي ڪرڻ جي صورت ۾ 55 ڪلوگرام، ۽ وٽ ڇٽ وسيلي پوک ڪرڻ جي صورت ۾ 60 ڪلوگرام في ايڪڙ ٻج پوکڻ گهرجي. اڳ ۾ پوکيل فصل مان گندگاهه وارا ٻوٽا ڪڍي ڇڏجن. پوکي کان 21 ڏينهن يا ٽي هفتا پوءِ يعني پن پاڙ نڪرڻ وقت پهريون، 42 ڏينهن يا 6 هفتا پوءِ يعني ٻوڙي ٻڌڻ وقت ٻيون ۽ 63 ڏينهن يا 9 هفتا پوءِ يعني سنگ نڪرڻ وقت ٽيون پاڻي ڏجي. هڪ ٻوري يوريا في ايڪڙ جي حساب سان پهرئين يا ٻئي پاڻي ڏيڻ وقت ڏيڻ سان پيداوار ۾ خاطر خواه واڌارو ايندو.
***
فطرت لاءِ ڪجهه وقف ڪريو،
فطرت جو ڀرجهلو بڻجو،
فطرت کي بهتر بڻايو،
فطرت آهي جيوت جو تحفظ،
فطرت جو تحفظ ڪريو.
مٺل جسڪاڻي