وونئڻ
چونڊو مڪمل ڪري، ڦٽيون ڪارخاني موڪلي ڇڏجن، بيٺل وونئڻن ۾ مٽي اٿلائڻ وارو هر ڏئي، خالي ٿيل زمين جي کيڙي ڪجي.
واندي زمين کي ساهي ڏجي يا پنهنجي منصوبي بندي تحت، بهار وارو ڪمند يا سورج مکي يا ڪو ٻيو فصل پوکڻو هجي، ته ان لاءِ زمين جي تياري ڪجي.
[b]فيبروري [/b]
ايندڙ موسم ۾ وونئڻن جي پوک لاءِ خالي ڇڏيل زمين ۾ اونھا ھر ڏجن.
وونئڻن واري زمين ۾ جيڪڏھن سائي ڀاڻ لاءِ برسيم وغيره پوکيل ھجي ته، ان کي کيڙي زمين ۾ ملائجي.
ميرپور خاص ۽ عمر ڪوٽ ضلعن ۾ مندائتي پوک لاءِ زمين جي بھتر تياري ڪري، ٻارا ۽ ناليون ٺاھجن. علائقيوار سفارش ڪيل جنسن جو ٻج وٺي ھٿيڪو ڪجي.
[b]مارچ[/b]
مندائتي پوک ڪرڻ لاءِ زمين جي تياري مڪمل ڪجي، ٻارا ۽ ناليون اهڙي نموني ٺاهجن، جو هر ٻاري کي الڳ الڳ پاڻي ڏئي سگهجي.
علائقيوار سفارش ڪيل جنس جو ٻج ۽ زمين جي خاصيت آهر گهربل ڪيميائي ڀاڻ وٺي، محفوظ جاءِ ۾ رکجي.
[b]اپريل[/b]
حيدرآباد، ميرپورخاص، سانگهڙ ۽ نوابشاهه ضلعن ۾ پوک شروع ڪجي، باقي ٻين علائقن ۾ زمين جي تياري مڪمل ڪري وٺجي، ته جيئن مند اندر پوک ڪري سگهجي.
في ايڪڙ وڌيڪ پيداوار وٺڻ لاءِ زرخيز زمين جي بهترين تياري ڪري، هموار ڪري، چڱي طرح کيڙي، پهرين سٺو ريج ڪجي. وٽ اچڻ تي پهرين هر ۽ سنهور ڏجي، ان کان پوءِ علائقيوار سفارش ڪيل جنسن جو مناسب في ايڪڙ ٻج جو مقدار، اڍائي فوٽن جي فاصلي تي ناڙي ڪجي يا کرين تي چنگي وسيلي پوکجي. ناڙي ڪرڻ توڙي چنگي وسيلي پوکيل فصل جو، پوکي کان 15 کان 20 ڏينهن پوءِ جائزو وٺندي، گهاٽي فصل مان ڇڊائي ڪرڻ وسيلي 9 کان 12 انچ جي فاصلي تي ٻوٽي کان ٻوٽو بيهارجي.
فصل پوکڻ کان 30 کان 35 ڏينهن پوءِ پهرئين پاڻي کان اڳ گندگاهه ختم ڪجن، ڀاڻ ڇٽي، پاڻي ڏجي ۽ وٽ اچڻ تي، ڇڊي پوکيل فصل ۾، ضرورت هجي ته خال ڀرجن.
[b]مئي[/b]
حيدرآباد ۽ سانگهڙ ضلعن ۾ 15 مئي تائين، نوابشاهه، دادو، خيرپور ۽ سکر ضلعن ۾ 10 جون تائين فصل جي مندائتي پوک ڪري سگهجي ٿي.
فصل پوکڻ کان 15 کان 20 ڏينهن پوءِ گهاٽي فصل مان ڇڊائي ڪري، ٻن ٻوٽن جي وچ وارو فاصلو 9 کان 12 انچ بيهارجي. فصل پوکڻ کان 30 کان 35 ڏينهن پوءِ پهريون پاڻي ڏجي، پر پاڻي کان پهرين ڪوڏر، چنجور يا سنڌي هر وسيلي گڏ ڪري، گندگاهه وارا ٻوٽا ڪڍي ختم ڪجن، پر فصل جي ٻوٽن کي ڪنهن به قسم جو نقصان رسڻ کانسواءِ، پاڙن ۾ ڪجهه مٽي به چاڙهجي. پهرئين پاڻي کان پوءِ، وٽ تي ٻي گڏ ڪري گندگاهه ختم ڪجن.
فصل تي رس چوسيندڙ جيتن مثلن: ٿرڙو، جيسڙو ۽ اڇي مک يا جونَ، ميلي بگ ۽ اڏوهي جو حملو هجي يا موراهي بيماري نظر اچي ته، انهن تي ضابطي آڻڻ لاءِ مربوط طريقو ( آءِ. پي. ايم) اختيار ڪجي.
[b]جون[/b]
سنڌ جي اترئين علائقي (نوابشاهه، دادو، نوشهروفيروز، خيرپور ۽ سکر وغيره) ۾ 10 جون تائين پوک ڪري وٺجي. پوکيل، پر گهاٽي فصل مان ڇڊائي ڪري، ٻن ٻوٽن جي وچ وارو فاصلو 9 کان 12 انچ ڇڏجي. گندگاهه وارا ٻوٽا ڪڍي ختم ڪجن ۽ گڏ ڪڍجي. ضرورت آهر پهريون پاڻي پوکڻ کان هڪ مهينو پوءِ، باقي پاڻي 10 کان 12 ڏينهن جي وقفي سان، ٻيون، توڙي ٽيون پاڻي ڏجي. پوکڻ وقت ڀاڻ نه ڏنو هجي ته، ٻه ٻوريون نائٽروفاس پهرئين پاڻي وقت ۽ گل ٻاٽي تي وريل فصل ۾ هڪ ٻوري يوريا في ايڪڙ ڀاڻ ڏجي. فصل ۾ رس چوسيندڙ جيتن جهڙوڪ سائو مهلو، ٿرڙو ۽ اڇي مک جو حملو هجي ته ڊاءِ ميٿوئيٽ يا ميٿاميڊوفاس يا مونوڪروٽو فاس يا اينڊو سلفان گروپ مان ڪ وبه هڪ زرعي زهر ڦوهارو ڪري، جيتن جو خاتمو آڻجي.
[b]جولاءِ[/b]
اتر سنڌ ۾ مندائتي ۽ ڏکڻ سنڌ ۾ پاڇاٽي پوکيل فصل مان ڇڊائي وسيلي، ٻن ٻوٽن جي وچ وارو فاصلو 9 کان 12 انچ بيهارجي. گندگاهه وارن ٻوٽن جو خاتمو آڻڻ سان گڏوگڏ ڪوڏر يا هر وسيلي گڏ ڪجي. ضرورت مطابق پهريون پاڻي 25 کان 30 ڏينهن جي عمر واري فصل ۾، باقي پاڻي 10 کان 12 ڏينهن جي وقفي سان ڏجن. فصل ۾ رس چوسيندڙ جيتن جو حملو هجي ته ڊاءِ ميٿوئيٽ يا ميٿا ميڊوفاس يا مونوڪروٽوفاس يا اينڊو سلفان گروپ مان ڪو به هڪ زرعي زهر ڦوهارو ڪجي. فصل گل ٻاٽي تي وري ته هڪ ٻوري يوريا في ايڪڙ ڏيڻ سان، پيداوار ۾ مناسب واڌارو ايندو.
[b]آگسٽ[/b]
ضرورت آهر پاڻي ڏجي. عمر آهر گندگاهه وارن ٻوٽن جي خاتمي ۽ زمين جي زرخيزي بحال رکڻ لاءِ گڏ ڪجي. گل ٻاٽي تي وريل فصل ۾ هڪ ٻوري يوريا يا ٻن کان اڍائي ٻوريون امونيم نائٽريٽ في ايڪڙ جي حساب سان ڏجي.
فصل ۾ رس چوسيندڙ جيتن توڙي پن، گل ۽ گوگڙن کي ڪتري يا سوراخ ڪري کائيندڙ ڪينئن جو جائزو وٺجي. جنهن به جيت يا ڪينئن جو حملو هجي، ان جي خاتمي لاءِ موزون زرعي زهر، مناسب مقدار سان، صحيح نموني استعمال ڪرڻ گهرجي.
آڳاٽي پوکيل فصل ۾ 25 سيڪڙو گوگڙن جون ڦٽيون ٽِڙن، ته پهريون چونڊو ڪجي. چونڊو ماڪ سڪڻ کان پوءِ ڪجي ۽ ڦٽين ۾ ٻيو ڪک ڪچرو نه ملائجي. چونڊيل ڦٽيون اهڙي محفوظ جاءِ ۾ رکجن، جتي ماڪ به نه پوي ۽ ٻيو ڪو نقصان به نه ٿئي.
پهرئين چونڊي واريون ڦٽيون ڌار ڪارخاني موڪلجن، ڇو ته ايندڙ موسم لاءِ گهربل سٺي خاصيت وارو ٻج، انهن مان ئي حاصل ٿئي ٿو.
[b]سيپٽمبر[/b]
پاڇاٽي فصل مان جيتن، ڪينئن ۽ بيمارين توڙي گندگاهه وارن ٻوٽن جو خاتمو آڻجي.
فصل ۾ 25 سيڪڙو گوگڙا کلن ته پهريون چونڊو ڪري، هلڪو پاڻي ڏجي. جيڪڏهن 25 سيڪڙو ٻيا گوگڙا به ٽڙي وڃن ته ٻيو چونڊو ڪجي ۽ پاڻي نه ڏجي. چونڊو هميشه ماڪ لهڻ کان پوءِ ڪجي. ڦٽين سان ڪک ۽ ٻيو ڪچرو نه ملائجي. ڦٽيون جنس وار ۽ چونڊي وار، اهڙي جاءِ تي ديرو ڪجن، جتي ماڪ ۽ مينهن توڙي باهه وغيره کان ڦٽيون محفوظ رهن. ديري مان ڪارخاني ڏانهن ڦٽين جي منتقلي، صاف سٿري بارداني ۾، پر جنس ۽ چونڊي جي نشاندهي سان ڪجي، ته جيئن ايندڙ فصل پوکڻ لاءِ، پهرئين چونڊي مان بهتر ٻج وٺي سگهجي. آخري چونڊي کان پوءِ وونئڻاٺيون وڍي، گڏ ڪري ساري ڇڏجن ۽ خالي زمين ۾ هر ڏجن.
[b]آڪٽوبر[/b]
پاڇاٽي فصل ۾ ضرورت مطابق پاڻي ڏجي. گندگاھ جا ٻوٽا، جيت، ڪينئان ۽ بيماريون هجن، ته انھن جو خاتمو آڻجي. 25 سيڪڙو گوگڙا ٽڙڻ سان پھريون چونڊو ڪري، آخري ھلڪو پاڻي ڏبو آھي، 50 سيڪڙو گوگڙا ٽڙن ته ٻيو چونڊو ڪجي ۽ آخر ۾ فصل آھر ٽيون ۽ آخري چونڊو ڪري، وونئڻاٺيون وڍي، زمين ۾ ھر ڏجن ۽ صفائي ڪجي. چونڊو ماڪ سڪڻ کانپوءِ ڪجي. ڦٽين ۾ ڪک ڪچرو ۽ پاڻي نه ملائجي. ديرو صاف ۽ بند جاءِ ۾ ڪجي. جنس ۽ چونڊيوار ڦٽيون ڪارخاني موڪلجن.
[b]نومبر[/b]
آڳاٽي فصل مان آخري چونڊو ڪري، ڦٽيون چونڊوار ۽ جنسوار ڪيل نشاندهي سان ڪارخاني موڪلجن. پاڇاٽي فصل جو چونڊو جاري رکجي. ڪڻڪ پوکڻي هجي ته وونئڻن جي بيٺل فصل ۾ ريج ڪجي، وٽ اچي ته ڦٽيون چونڊي، وونئڻاٺيون وڍي، هر ڏئي پوک ڪجي. واندي زمين ۾ به هر ڏئي ڇڏجن.
[b]ڊسمبر[/b]
آڳاٽين توڙي پاڇاٽين جنسن وارن فصلن مان چونڊو مڪمل ڪري، چونڊيل ڦٽيون ڪارخاني موڪلجن، وونئڻاٺيون ڪپي ساڙي ڇڏجن ۽ خالي زمين کيڙي ڇڏجي.
***
لُڻي وڃ ڏُک، ڪڻڪ جي لاباري جيئن،
ٻڌي ڀريون رک، کڻي ڪڻڪ ول جيئن.
مٺل جسڪاڻي