وجوديت، سنڌي ادب ۽ ڊاڪٽر وحيد جتوئي
جيئن ڪرڪيگارڊ جي لکڻين جو مرڪز انسان آهي. ائين ئي بلڪل دوستو وسڪيءَ جي لکڻين جو محور صرف ئي صرف انسان ۽ انساني رويا، خلش ۽ انھن جون داخلي ڪيفيتون آهن. جن کي وسڪي کوٽي کوٽي ڪڍي نروار ڪري ٿو ۽ انھن جي حقيقت کي رسڻ جي ڪوشش ڪري ٿو.
جيتوڻيڪ دوستو وسڪي هيگل واري عقليت تي بہ ڪردارن ذريعي ڪمال ڪاريگري سان ڳالھہ ٻولھہ ڪئي آهي.
هونئن تہ وجوديت جديد فلسفي جي شاخ آهي پر جديد ادب ۾ بہ ان جو وڏو ڪارج ۽ اثر آهي. وجوديت Existentialism ماڻھو جي آزاديءَ، حقيقت يا هستيءَ جي تصور کي سمجهائڻ جو دڳ ڏئي ٿي.
ولسن چيو تہ “وجوديت رومانيت جي ترقي يافتہ شڪل آهي.”
ڪرڪيگارڊ، نٽشي، هائيڊيگر، سارتر، ڪاميو، جيسپر، دوستو وسڪي هن فڪر جا Pioneers آهن. خير آءٌ وجوديت جي پٽاڙ ۾ پئجي ويس. پر مون کان وڌيڪ توهان کي ڊاڪٽر وحيد جتوئي جو ڪتاب وجوديت جي باري ۾ معلومات فراهم ڪري ٿو.
“وجوديت ۽ سنڌي ادب” ڪتاب ذريعي ڊاڪٽر وحيد جتوئي جو مون سان تعارف ٿيو آهي. هر تجرباتي تنقيد جو زبردست ڪم ۽ ڪتاب آهي. آءٌ سنڌي ادبي برداري پاران ڊاڪٽر وحيد جتوئي کي لک شابسون ڏيندي مبارڪ باد ڏيان ٿو.
ڇھن بابن تي مشتمل هن ڪتاب ۾ سنڌي ۾ لکيل مختلف تخليقن کي وجوديت جي فڪر جي پس منظر ۾ ڏٺو ويو آهي. آخر ۾ ببليو گرافي پڻ ڏني وئي آهي. جنھن سان تحقيق جو مڪمل حق ادا ٿئي ٿو.
“وجوديت ۽ سنڌي ادب” ڪتاب جو هي ٻيو ڇاپو آهي. آءٌ حيران آهيان تہ هيترا سال هي ڪتاب ڪيئن منھنجي اکين کان اوجهل رهيو.
ڊاڪٽر وحيد جتوئي جا ٻہ ڪتاب مختلف يونيورسٽين ۾ ڪورس ۾ شامل آهن:
1. سنڌي شاعري – فن کان فڪر تائين 1998ع
2. وجديت ۽ سنڌي ادب 2001ع 2017ع
ڊاڪٽر وحيد جا انگريزي ڪتاب جيڪي شاعري جا آهن جن کي بہ مستقبل ۾ آءٌ ڳولي پڙهڻ چاهيندس.
Evening Shadows 2004
Sometimes 2015
سندس پي ايڇ ڊي ٿيسز بہ ڪا گهٽ اهم ناهي:
An Analysis and Evolution of Mystical and Philosophical Aspects of G Allana’s English Poetry
هن ڪتاب جو موضوع PH.D جي موضوع جيتري وسعت رکي ٿو. پر ڊاڪٽر وحيد جتوئي نھايت مختصرن جيڪا بہ تحقيق ۽ تنقيد ڪئي آهي اها اعليٰ نويت جي ۽ شاندار آهي.
هن ڪتاب جو سعيد سومري پاران لکيل ادارتي نوٽ ۽ سائين شوڪت حسين شوري پاران لکيل مھاڳ ليکڪ جي شخصيت ۽ خاص ڪري سنڌي ادب ۽ وجوديت جي حوالي سان ڏاڍا پرمغز رايا آهن.
سائين شوڪت شوري جو علمي مھاڳ مون کي بي حد جاندار لڳو ۽ سائين جي وجودي فڪر تي گهري Point of View کان متاثر ٿيو آهيان.
ڊاڪٽر جو تنقيدي ڏانءُ شاندار آهي. هن Concise Method کي اپنائيندي، هو مختلف ڪھاڻيڪارن جي ڪھاڻين تي ڪٿي ڪٿي تہ هڪ سٽ ۾ سڄي ڳالھہ ڪري وڃي ٿو. جيڪا مون کي تمام گهڻي وڻي ۽ مون کي اهو ڏان بہ مليو تہ تنقيد ائين بہ ڪري سگهجي ٿي. اجائي ڊيگهہ ۽ طوالت کان ڪئين بچجي. اهو هنر ڊاڪٽر وحيد جتوئي وٽ آهي.
مون کي خبر آهي تہ هي ڪتاب سڄي سنڌي ادب جو تجزيو آهي پر پوءِ مون کي حليم بروهي جو ناول اوڙاھہ يا اخلاق انصاري جو اڏوهي ۽ سائين جي ايم سيد جو ڪتاب ديار دل داستان محبت ۾ بہ سائين جي ايم وجودي ادب سرجيو آهي جنھن جي بہ ڇنڊڇاڻ لازمي هئي. اهي ڪجهہ ڳالھيون مون کي محسوس ٿيون، جيڪي آءٌ چئي رهيو آهيان ٻيا بہ کوڙ سارا تخليق ڪار هوندا/ آهن جن بہ وجودي ادب خلقيو آهي.
آخر ۾ هن نادان ماڻھو پاران ڊاڪٽر وحيد جي خدمت ۾ ڪجهہ صلاحون:
1. هن ڪتاب جو هر سال Revised ايڊيشن اچڻ گهرجي.
2. هر سال نيئن ڇاپي ۾ ڪجهہ نيون تحقيقون شامل ڪيون وڃن.
3. سينئر فلوز کي ڇڏي ڪري، نوجوانن جي شاعري ۽ افسانوي ادب تي بہ ٽيڪا ٽپڻي ڪري هن ڪتاب ۾ شامل ڪرڻ گهرجي.
4. موجودہ پوسٽ ماڊرن صورتحال ۾ وجوديت جي ادبي نظرين تي Discourse بہ ڪرڻ گهرجي.
5. سامي تي هن ڪتاب ۾ الڳ باب آهي. جڏهن تہ شاھہ لطيف تي صرف هڪ پيراگراف آهي. منھنجي خيال ۾ ٻين ڪلاسيڪل شاعرن خاص ڪري سچل سرمست جي ڪلام ۾ وجودي فڪر آهي. ان کي بہ ڏٺو وڃي ۽ هن ڪتاب ۾ شامل ڪيو وڃي.
6. هن ڪتاب ۾ شاعري جي لحاظ کان گهٽ مواد ڊسڪس ٿيو آهي جڏهن سنڌي ادب جو بڻياد ئي شاعري آهي سو ان کي ڏٺو وڃي.
آخري عرض ڊاڪٽر وحيد جتوئي جو هي پورهيو مون اکين تي رکيو آهي ۽ آءٌ بہ ڪوشش ڪندس تہ اهڙو ڪو ننڍڙو تنقيد ڪتاب لکان. اميد ڪيان ٿو تہ تنقيدي ادب سان لڳاءُ رکندڙ بہ هن پورهئي کي پنھنجي هنياءُ سان هنڊائيندا.
•