اسڪاٽلينڊ
ايڊنبرگ جنهن کي مقامي ماڻهو ايڊنبرا اُچاريندا آهن. اسڪاٽ لينڊ جو دروازو ۽ اتر يورپ جو اٿينس سڏجي ٿو. ايڊنبرگ حقيقت ۾ يورپ جي تمام سُهڻن شهرن مان هڪ آهي ۽ تاريخي ۽ علمي ادبي دنيا جي آفاقي ڪردارن جو پڻ حامل آهي. جهڙوڪ:
جان ناڪس John knox
ميري ڪئُين آف اسڪاٽس Mary Queen of Scots
رابرٽ لوئس اسٽيوينس Robert Louis Stevenson
سر آرٿر ڪونن ڊائل Sir Arthur Conon Doyle
اليگزينڊر گراهم بيل Alexander Graham bell
سر والٽر اسڪاٽ Sir Walter Scott
پرنس چارلي Bonnie Prince Charlie
وغيره سندس عظمت جي عاليشان علامت آهن.
موجوده دور ۾ شهر ۾ ايڊنبرگ انٽرنيشنل فيسٽيول Edunburgh International Festival نالي تاريخي، سائنسي ۽ ثقافتي ميلي جي هر سال انعقاد ٿيڻ سبب هي شهر دنيا لاءِ وڌيڪ پرڪشش ٿي پيو آهي. انهيءَ عالمي ميلي جي ڏينهن ۾ شهر ۾ سياحن جو تعداد تمام گهڻو هئڻ سبب سڄي شهر ۾ تمام گهڻي پيهه هوندي آهي. ميلي وارن ڏينهن دوران هوٽلن جي مسواڙ ۽ کائڻ پيئڻ جي شين ۾ غير معمولي مهانگائي ٿئي ٿي. ميلي جي خاتمي بعد سڪون ۽ فرحت محسوس ٿئي ٿي. مهانگائي گهٽجي وڃي ٿي ۽ زندگي معمول مومي روان ٿئي ٿي. جنهن ۾ ماڻهن جي رواداري ۽ مهمان نوازيءَ وارو مزاج وري نروار ٿئي ٿو.
Firth of Forth فرٿ آف فورٿ نالي اترئين سمنڊ جي هڪ کاڙي جي ڪپ تي ٻرندڙ جبل جي هڪڙي وساڻل بُٺي جي ايراضي تي اڏيل هي شهر ڪنهن سواريءَ جي ڀيٽ ۾ پيدل گهمڻ جي وڌيڪ لائق آهي، جيڪو چوڌاري سر سبز ۽ شاداب ٽڪرين سان گهيريل آهي. انهن جي چوٽين تان شهر جي نئين توڙي پراڻي ٻنهي ڀاڱن ۾ موجود شاندار رستا ۽ عجيب و غريب سوڙهيون گهٽيون، راندين جا ميدان، پارڪ ۽ باغ باغيچا، نهايت عاليشان عمارتون، پروقار محل ماڙيون ۽ سمورا حسين نظارا ڏسڻ سان بيحد لطف ۽ راحت حاصل ٿئي ٿي.
هتي جون شامون ته نهايت سحر انگيز آهن. انهن کي هتي جا ماڻهو گلومنگ Gloaming يعني مُنهن اونداهي سڏيندا آهن. جيڪڏهن سموري برطانيه ۾ فقط ٻه شهر گهمڻ جي گنجائش هجي ته لنڊن کان پوءِ ايڊن برگ تي ئي اڪتفا ڪجي ته بهتر ٿيندو، ورنه گنجائش ۽ خواهش آهر ايڊن برگ جي چوڌاري پڻ ڪيترائي تاريخي ۽ تفريحي مقام موجود آهن. جهڙوڪ: لنلٿگو محل جتي راڻي ميري، ڪئُين آف اسڪاٽس ڄائي هئي ۽ ڊرليٽن، جتي آڳاٽن محلن جا کنڊرات عظمت آشڪار آهن.
هتي اچڻ ۽ وڃڻ لاءِ سفر جا سمورا وسيلا يعني هوائي سروس، ريل گاڏيون، بسون توڙي ڪارٽيڪسيون برطانيه جي سمورن وڏن توڙي ننڍن شهرن ۾ دستياب آهن.
ايڊنبرگ شهر معروضي طور ٻن مکيه ڀاڱن هر هڪ قديم شهر ۽ جديد شهر تي مشتمل آهي. سياحن جي واضح اڪثريت وڌيڪ بهتر صورتحال سبب پنهنجي رهائش جديد شهر ۾ اختيار ڪري ٿي. جڏهن ته کائڻ پيئڻ ۽ سير ۽ تفريح لاءِ ماڻهو شهر جي قديم ڀاڱي ڏانهن ايندا آهن.
New Town يعني جديد شهر جو ڀاڱو ارڙهينءَ صديءَ ڌاري تعمير ٿيو. هن ڀاڱي ۾ شهر جي مکيه سڙڪ Princes Street واقع آهي. هن علائقي ۾ پهرين شاهي عمارت سن 1767ع ۾ تيار ٿي. انهيءَ صديءَ جي آخر ڌاري هتي ڪيترائي شاندار ڪلاسڪي اسڪوائر، رستا، رهائشي عمارتون ۽ شاپنگ سينٽر تعمير ٿيا.
هتي جي مشهور سڙڪ پرنسز اسٽريٽ ميل کن ڊگهي آهي، جنهن تي ڪيترائي شاپنگ سينٽر قائم آهن. هن سڙڪ جي دنگ وٽ شهر جي پراڻي علائقي سان لڳ سهڻا باغيچا پوکيل آهن. جيڪي نهايت دلفريب منظر پيش ڪن ٿا.
هڪڙي ٻي شاندار سڙڪ جارج اسٽريٽ George Street پرنسز اسٽريٽ سان بلڪل پور وڇوٽ مفاصلي تي موجود آهي. جيڪا چارلوٽ اسڪوائر کان شروع ٿي اوڀر طرف ويندي اينڊريو اسڪوائر وٽ ڇيهه ڪري ٿي. جارج اسٽريٽ جي سر اتر طرف موجود سڙڪ جو نالو ڪئُين اسٽريٽ آهي. انهيءَ گليءَ جي اترئين دنگ وٽ ڪئُين اسٽريٽ گارڊن واقع آهي. پرنسز اسٽريٽ جي سر اتر طرف روز اسٽريٽ نالي هڪڙي خوبصورت گلي موجود آهي. جتي گهڻي ۾ گهڻا ريسٽورينٽ، شاپس ۽ پبس Pubs موجود آهن.
شهر جي قديم ڀاڱي جي مکيه شاهراه جو نالو رائيل ميل Royal Mile آهي. اها ايڊنبرگ محل کان شروع ٿي، سڄو شهر سير ڪندي وڃيو پيلس آف هولي روڊ هائوس Palace of Holy rood house نالي محل وٽ دنگ ڪري. هن رستي کي جدا جدا هندن تي چئن مختلف نالن سان پڪارين ٿا. ايڊن برگ محل وٽ ان کي ڪَيسَل هل Castle Hill سڏين. مارڪيٽ وٽ Lawn Market لان مارڪيٽ، چاڙهي وٽ کيس هاءِ اسٽريٽ High Street ۽ دنگ وٽ اها ڪينن گيٽ Canon gate سڏجي ٿي. ڪنهن زماني ۾ انهيءَ گليءَ ۾ رکيل ڦاسي گهاٽ تي سزا مليل ڏهارين کي ڦاسيءَ تي ٽنگيندا هئا. شهر جون غير معروف جڳهيون گهمڻ ۾ پڻ عجيب لطف حاصل ٿئي ٿو. شهر جي وجود جي شروعات قديم ڀاڱي جي تعمير سان ٿي. رائيل مائيل سڙڪ هن ڀاڱي جي مکيه سڙڪ آهي. جنهن ۾ مختلف هندن تي چار مختلف گليون. هر هڪ ڪيسل هل، لان مارڪيٽ، هاءِ اسٽريٽ ۽ ڪينن گيٽ اچي ملن ٿيون. تنهنڪري انهن هنڌن وٽ رائيل مائيل سڙڪ کي انهن گلين وارن نالن سان سڏيو وڃي ٿو.
ڊينيئَل ڊيفو Daniel Defoe نالي هڪ انگريز ليکڪ لکيو ته شايد پوري دنيا ۾ ماڻهن ۽ واپاري دڪانن جي لحاظ کان هيءَ سڙڪ سڀ کان وڏي ۽ سڀ کان وڌيڪ سهڻي آهي. اها چوَڻي اڄ به غلط ڪو نه چئبي. جڏهن مِنا کي اها ڳالهه ٻڌايم ته پاڻ چيائين ته شايد پئرس جي بازار شانزلي زي ڪو نه ڏٺي اٿائين.
هاءِ اسٽريٽ گلي جي ڏکڻ ۾ ميل کن پنڌ تي مارچ مونٽ March Mont نالي علائقو سر سبز ميدانن ۽ پارڪن سان گهيريل رهائشي عمارتن وارو سهڻو علائقو آهي. هن علائقي ۾ سن 1869ع کان 1914ع جي وچ ۾ انهن ماڻهن جي رهائش جي بندوبست طور عمارت سازي ٿي، جن کي جديد ڀاڱي ۾ رهائڻ جي گنجائش ڪا نه هئي.
برنٽسفيلڊ Brunts field نالي علائقو شهر جي اولهه ۾ واقع آهي. جتي متواتر آمدني وارا ماڻهو رهندا آهن. بادشاهه جيمس چوٿين سن 1513ع ۾ هن هنڌ اسڪاٽ لشڪر گڏ ڪيو. فولڊن جي ميدان ۾ لڙائي ۾ کيس شڪست آئي. مهامري پليگ جي شڪار ماڻهن کي هن هنڌ دفنايو ويو هو. سندن قبرن وٽ اڄڪلهه جهنگ موري ويو آهي.
چرچل نالي علائقو Holy Coerer مقدس گوشو سڏيو وڃي ٿو. ڇو ته هن سڙڪ سان لڳ چوڪن جهڙوڪ: ڪولنٽن، چيمبرلين ۽ برنٽسفيلڊ رستن وارن چوڪن وٽ ڪيترائي ديول موجود آهن. اهي ديول ننڍا ۽ مقامي ماڻهن جي عبادت لاءِ جوڙيل آهن. منجهن ڪا فنڪارانه خصوصيت عدم موجود آهي. هن علائقي جي باشندن ۽ اسڪاٽ لينڊ جون مشهور شخصيتون پڻ رهنديون هيون. مثلاً:
جين ويلش ڪارلائل Jane welsh Carlyle
جارج ميڪل ڪيمپ George meikle kemp
جنهن پرنسز اسٽريٽ اسڪاٽ مونيومنيٽ Scot Monument تعمير ڪيو هو. ليٿ Lieth نالي بحري بندر پرنسز اسٽريٽ جي اتر ۾ چند ميلن جي مفاصلي تي واقع آهي. اهو شهر جو مکيه بندر Firth of Forth فرٿ آف فورٿ نالي اتر سمنڊ سان وابسته آهي. جديد طرز سان ترقي ڪرڻ سبب اڄ ڪلهه هي ماڳ شوقين مزاج ۽ جو ان سال آباديءَ لاءِ پرڪشش ٿي پيو آهي. ليٿ بندر جي ڪا عسڪري حيثيت ڪانهي. هن علائقي جا ماڻهو ايڊنبرگ شهر کي آلڊ ريڪي Auld Reekie نالي سان پڪارين ٿا. ويورلي ريلوي اسٽيشن Waverley Station شهر جي اولد ٽائون واري علائقي ۾ پرنسز اسٽريٽ ۾ واقع آهي. اسان لنڊن کان ايندي هن ريلوي اسٽيشن تي لٿا هئاسين.
ايڊنبرگ شهر جو هوائي اڏو شهر جي اولهه طرف ڇهن ميلن جي پنڌ تي واقع آهي. هتي ملڪي توڙي غير ملڪي هوائي ڪمپنين جا هوائي جهاز چوويهه ڪلاڪ سروس ۾ آهن. ايڊنبرگ اينڊ اسڪاٽ لينڊ انفارمينشن سينٽر Edinburgh and Scotland Information Centre نالي اطلاعات ۽ معلومات واري مرڪز جي آفيس پرنسز اسٽريٽ جي ڪنڊ ۽ ويورلي ريلوي اسٽيشن جي وچ ۾ قائم آهي. انفارميشن اينڊ اڪوموڊيشن ڊيسڪ Information and Acomodation Desk نالي هڪڙي معلوماتي آفيس ايڊنبرگ هوائي اڏي تي پڻ قائم آهي. جتان پڻ شهر جو رهائش، غذا، توڙي گهمڻ ڦرڻ بابت معلومات حاصل ڪري سگهجي ٿي.
شهر جي مرڪز ۾ موجود
بالمورال هوٽل Dalmoral Hotel
دي بونهام The Bonham
ڪيليڊو نيئَن هوٽل Calidonian Hotel
ڪارلٽن هائيلينڊ هوٽل Carlton Highland Hotel
جارج انٽرڪانٽينينٽل هوٽل George Inter Continental Hotel
هاورڊ هوٽل Howord Hotel
رلڪسبرگ هوٽل Orxburghe Hotel
شيراٽن گرانڊ هوٽل Sheraton Grand Hotel
تمام مهانگيون هوٽلون آهن.
سيونٽين ايمبرڪرومبي پليس 17 Ambercromby Place
مائونٽ رائيل هوٽل Mount Royal Hotel
اولڊ ويورلي هوٽل Old Waverlay Hotel
پرسٽن فيلڊ هائوس Preston Field House
پڻ مهانگيون هوٽلون آهن پر اڳي ڄاڻايل هوٽلن کان ڪجهه سستيون آهن. هتي مناسب اگهن ۽ مسواڙ واريون هوٽلون پڻ آهن، جيڪي هيٺيون آهن:
لائين ڊوچ پليس Lynedoch Place
برنارڊس ڪريسينٽ Bernard’s Crescent
ڊرمانڊ پليس Drummond Place
فورس اسٽريٽ Forres Street
هيريئٽ رو Heriot Row
دينيوب اسٽريٽ Danube Street
اي هيون A Haven
بينڪ هوٽل Bank Hotel
سبيٽ هائوس Sibbet House
اسٽوئرٽ هائوس Stuart House
هيٺ ڄاڻايل هوٽلون سستيون آهن.
گرين سائيڊ هوٽل Green Side Hotel
مينس فيلڊ هائوس Mansfield House
ريسٽورينٽس ٻارن ۽ پيش جو سڄي شهر ۾ گهاٽو ڄار وڇايل آهي.
نيشنل گيلري آف اسڪاٽ لينڊ National Galary of Scotland
نيشنل ميوزم آف اسڪاٽ لينڊ National Museum of Scotland
اسڪاٽش نيشنل گيلري آف مارڊرن آرٽ Scottish National Galary of Modern Art
اسڪاٽش نيشنل پورٽريٽ گيلري Scotish National Portriat Galary
اسڪاٽ مونيومينٽ Scott Monument
شهر ۾ عاليشان عجائب گهر موجود آهن. انهيءَ کانسواءِ:
ڊائنامڪ ارٿ Dynamic Earth
جارجيئَن هائوس Georgian House
رائيل آبزرويٽري وزيٽر سينٽر Royal Observatory visitors
سرجولس ٿارن ايگزيبيشن آف هسٽري آف سرجري / ڊينٽل ميوزم
Sir Jules Thorn Exhibition of History of Surgery / Dental museum.
ايڊنبرگ زو Edinburgh Zoo
نيلسن مونيومينٽ Nelson Monument
صد بار گهمڻ جي لائق آهن.
ايڊن برگ ۾ رائيل باٽينڪ گارڊن Royal Botanic Garden خاص گهمڻ وٽان آهي. مسل برگ ريس ڪورس Mussel burgh Race Course نالي گرائونڊ شهر جي اوڀر طرف چار ميل کن پري آهي. جتي گهوڙي ڊوڙ جون شرطون سدائين قائم آهن. مُري فيلڊ اسٽيڊيم Murray filed Stadium رُگبي Rugby راند جو ميدان شهر جي اولهه طرف ميل کن ٿيندو.
سمنڊ جي ڪناري ترڻ لاءِ ڪيترائي علائقا مقرر آهن. تنهن کانسواءِ سوئمنگ پولس Swimming Pools پڻ وڏي تعداد ۾ ٺهيل آهن. انهن ۾ سڀ کان سٺو ۽ عاليشان پول رائيل ڪامن ويلٿ پول Royal Common Wealth Pool آهي.
ٽينس ۽ بيڊمنٽن ۽ ٻين راندين لاءِ ڪريگ لاڪهارٽ اسپورٽس سينٽر Craiglock hart sports centre نالي هڪڙو عظيم الشان راندين جو ڪامپليڪس ڪولنٽن روڊ تي قائم آهي.
ڊيبنامس Debenham’s جينرس Jenner’s ۽ ويورلي مارڪيٽ شاپنگ سينٽر Waverly market Shoping Centre شهر ۾ تمام وڏا ڊپارٽمينٽل اسٽور آهن. جت هر هڪ شئي ملي سگهي ٿي.
شهر ۾ رات دوران وندر ۽ ورونهن لاءِ پڻ جوڳو بندوبست ۽ اهتمام ٿيل آهي. موسيقي، ناچ توڙي کائڻ پيئڻ لاءِ شهر جي چپي چپي تي، پبس، بارون ناچ گهر ۽ عشرت ڪده سڄي رات خدمت چاڪريءَ ۾ پورا آهن. انهن ۾ سي سي بلومس C.C.Blooms’ نيوٽائون بار New Town Bar ۽ پلينيٽ آئوٽ Planet out کي بارس ائنڊ ڪلبس Gay bars and clubs پڻ شامل آهن. اسان رات دير تائين گهمي ڦري پنهنجي هوٽل ڀيڙا ٿياسين. ماني کائي وڃي ڪمري تي آرامي ٿياسين. ٻي ڏينهن اسان جو پروگرام شهر جي سير سان گڏ ايڊنبرگ جي تاريخي قلعي ڏسڻ جو هو، اسان پهريائين قلعي جو سير ڪرڻ قلعي تي وياسين، جت قلعي ٻاهران قلعي جا خوبصورت ماڊل ۽ ٻيو به شاپنگ لاءِ دڪانن تي بيشمار سامان وڪري لاءِ موجود هو. جتان اسان سڀني سوئيٽر ڪوٽ ۽ اسڪاٽ لينڊ جا رنگين پٽين وارا ڪپڙا ۽ مفلر خريد ڪيا، هلڪي ڦلڪي شاپنگ کان پوءِ اسان هي تاريخي ۽ قديم قلعو ڏسڻ وياسين، فرخ ۽ نور محمد هن تاريخي قلعي جي وڊيو ڀري ۽ ڪئي فوٽا ڪڍيا. سڄي يورپ ۾ قلعا ۽ محل ايڏا وڏا ڪو نه آهن، جيڏا هندستان ۽ پاڪستان ۾ آهن، پر هي پنهنجي سڀني تاريخي ورثن کي نهايت ئي سهڻي نموني سنڀاليو ويٺا آهن.
هي ايڊنبرگ محل اسڪاٽ لينڊ رياست جي سگهه ۽ سونهن جو اولين ۽ اعليٰ ترين مظهر آهي. محل جي سير لاءِ رهبريءَ جي نسبت سان ان جي نقشي تي دلچسپيءَ وارن مکيه هنڌن ۽ جڳهين جي نشاندهيءَ واسطي ٽڪليون يا پٽيون ڇپيل آهن. انهن جو تعداد ڇويهه آهي. مٿن سلسليوار 26 تائين انگ لکيل آهن. نمبرن جي نسبت سان مذڪوره جڳهين بابت تعارف بيان ڪيل آهي.
محل جي سير جي شروعات گيٽ هائوس وٽان ٿئي ٿي، جتي محل جي اوڀر طرف وارو مکيه دروازو آهي. تنهن کان اڳتي هلندي لوئر وارڊ ۾ پهچبو. ان کان پوءِ اڃان اڳتي مٿي اپر وارڊ يعني محل جي مٿئين ڀاڱي ۾ داخل ٿي وڃبو. اهو محل جو سڀ کان مٿانهون هنڌ آهي. هن ڀاڱي ۾ ڪرائون اسڪوائر يعني حاڪمن جي رهائش گاهه آهي. هي محلات ڏسڻ کان پوءِ محل جي اولهه طرف موجود دلچسپيءَ وارن ماڳن ڏسڻ سان محل جو سير مڪمل ٿئي ٿو.