سفرناما

لنڊن جا ڏينهن اسڪاٽ لينڊ جون راتيون

هي ڪتاب نامياري ليکڪ ۽ سفرناما نگار عبد الحئي پليجي جو اسڪاٽ لينڊ ۽ لنڊن بابت لکيل سفرنامو آهي.
پرويز لکي ٿو:
”عبدالحئي پليجو صاحب جو سفرنامو پڙهڻ مهل ائين پيو لڳندو آهي ته اُهو نه رڳو سفر نامو آهي، جنهن جي پڙهڻ سان تفريح جو مزو ماڻي سگهجي ٿو، پر ساڳئي وقت ڄڻ اُها اُن مخصوص خطي جي مڪمل ڊيٽا تي مشتمل هڪ ڊاڪيومينٽري آهي، جنهن مان تاريخ ۽ جاگرافيءَ جا شاگرد ڀرپور ڄاڻ حاصل ڪري سگهن ٿا. تاريخ۽ جاگرافي علم جا ٻه اهڙا شعبا آهن، جن جي اهميت ۽ افاديت کان ڪير به انڪار نٿو ڪري سگهي. تنهنڪري عبدالحئي پليجو صاحب جي سفرنامن کي محض هڪ تفريحي ادب ئي نه، پر اُن سان گڏ انهن کي نصابي ڪورس جي خاص ڊاڪيومينٽس جي به حيثيت ڏيئي سگهجي ٿي. تاريخ ۽ جاگرافيءَ جي شاگردن کي اپيل ٿي ڪجي ته هو مختلف ملڪن جي باري ۾ ڀرپور ڄاڻ حاصل ڪرڻ لاءِ عبدالحئي پليجو صاحب جا سفر ناما مددي ڪتابن جي حيثيت ۾ ضرور پڙهن.“
Title Cover of book لنڊن جا ڏينهن اسڪاٽ لينڊ جون راتيون

مڊل وارڊ يعني محل جو وچيون ڀاڱو

تاريخ جي وچئين دور يعني پندرهين عيسويءَ کان اڳي ايڊنبرگ محل جو مکيه ڀاڱو جنهن کي اپر وارڊ سڏين ٿا، سو ٽڪريءَ جي چوٽيءَ تي اڏيل هو. محل جو وچيون ڀاڱو پندرهين صديءَ کان وٺي ٺهڻ لڳو، جتي اول لوهارن جا دُڪان ۽ بٺيون ٺهيون. ڳرين توپن ۽ ٻئي سامان آڻڻ ۽ نيئڻ ۾ آساني پيدا ڪرڻ لاءِ پڪو رستو به ٺاهيو ويو.
لانگ اسٽيئر نالي ستر ڏاڪن تي مشتمل سيڙهي اپر وارڊ ڏانهن مٿي ويندڙ آهي. اها ٽاور واري گول ڀت سان گڏ ٺهيل آهي. آرگائيل بيٽري يعني ڇهن توپن تي مشتمل توپخانو محل جي اترئين طرف وارو مکيه توپ خانو آهي. محل جي الهندي طرف واري توپخاني کي مل مائونٽ بيٽري سڏجي ٿو. هي توپخانو سن 1730ع ۾ ميجر جرنل ويڊ جي سفارش موجب قائم ڪيو ويو هو. هتي رکيل توپون ڪاسٽ آئرن جون ٺهيل آهن ۽ ارڙهن پائونڊ وزني گولا اڇليندڙ آهن. اهي توپون اوڻيهين صديءَ جي شروع ۾ نيپولين وارين جنگين دوران ٺاهيل آهن. آرگائيل توپخاني جي سامهون روڊ جي ٻئي طرف تي 1801ع ۾ ٺاهيل گارڊ هائوس جا بنياد ڏسڻ ۾ اچن ٿا. سن 1853ع ۾ انهيءَ جاءِ تي ٻيو گارڊ هائوس اڏيو ويو. انهيءَ کي هاڻي اولڊ گارڊ هائوس چون ٿا. ڪارٽ شيڊ نالي پوري محل ۾ واحد عمارت آهي، جيڪا سن 6 1545ع ۾ جيڪب واري حملي کان ترت پوءِ تعمير ٿي هئي. هن وقت اها ريسٽورانٽ طور استعمال ۾ آهي. اصل ۾ انهيءَ جي مهاڙي کليل هئي. منجهس 50 بار بردار گاڏين جي بيهڻ جي گنجائش هئي. سن 89 1988ع دوران ٿيل آثار قديمه کاتي طرفان ٿيل کوٽائي سبب اسٽور ڪيپر جي گهر جا بنياد ڏسڻ ۾ آيا ۽ اُتان ليٽ برانز يعني پتل ڌاتوءَ واري پوئين دور جون ٺهيل شيون لڌيون ويون آهن. اهي اٽڪل 900 سال ق.م. جون ٺهيل آهن. ملس مائونٽ بيٽريءَ نالي توپخاني ۾ ”ون او ڪلاڪ گن“ نالي واري ٻي عالمي لڙائيءَ ۾ ڪم آيل 25 پائونڊن وارا گولا فائر ڪندڙ توپ رکيل آهي. آچر کان سواءِ انهيءَ توپ جو روزانو هڪ بجي فائر ڪيو وڃي ٿو.
گورنرس هائوس نالي هڪ زبردست عمارت سن 1742ع ۾ تعمير ٿي، جنهن ۾ محل جي گورنر جي رهائش کان سواءِ ٻيا رهائشي ڀاڱا پڻ تعمير ٿيل هئا. انهن ۾ محل جو ”ماسٽر گز“ يعني توپخاني جو عملدار ۽ محل جي اسٽور جو انچارج عملدار رهندا هئا. سن 1860ع ۾ محل جي گورنر واري آسامي ختم ڪرڻ کان پوءِ اتي محل جي اسپتال واريون نرسون رهڻ لڳيون. هن وقت انهيءَ عمارت جو مرڪزي ڀاڱو فوجي ڪامورن جي ميس آهي. ان جي ساڄي هٿ تي عمارت جو اتر وارو ڀاڱو وري به محل جي گورنر لاءِ مخصوص آهي. بادشاهه سن 1935ع ۾ محل جي گورنر جي آسامي وري ٻيهر بحال ڪئي. هن عمارت جي سير تي بندش آهي.
نيو بيريڪسن نالي عمارت سن 99 1796ع دوران جڙي راس ٿي. هن ۾ 600 نفري ۽ ڪامورن تي مشتمل هڪ انفينٽري بٽالين جي رهڻ جي گنجائش اهي. اها عامرت اڇا تائين فوجي مقصدن لاءِ ڪم ۾ اچي پئي. هن عمارت جي سامهون رستي جي ٻئي پاسي سن 1900ع ۾ ٺاهيل ڊرل هال ۾ اسڪاٽ حڪمران وارو ريجمينٽل ميوزم قائم آهي.