حصو ٻيو
منھنجو 1978 کان 1981 تائين ڊگري ڪاليج لاڙڪاڻو ۽ چانڊڪا ميڊيڪل ڪاليج لاڙڪاڻو جي شاگرد يونين ۾ متحرڪ ھجڻ جو تجربو آھي. ضيائي مارشل لا دوران بہ 3 دفعا چونڊون ٿيون ھيون، ليڪن جمھوريت دوست ڌرين جي ڪاميابي، شايد اقتدار ڌڻين کي قبول ڪونہ ھئي پھريان تعليمي، ادارن ۾ ھٿيار آيا پوءِ بندش انکانپوءِ جرمَ
مان ھيٺين نقطن سان متفق ناھيان. 1. شاگرد يونينز شاگردن جي تعليمي مسئلن ۽ مجموعي تعليمي صورتحال سان لاڳاپيل سوالن تي جدوجھد ڪرڻ بجا ءَ مکيه .سياسي تنظيمن جي معاملن ۾ وڌيڪ سرگرم رھيون.
2.انھن تعليمي ادارن ۾ تعليمي چٽا ڀيٽي ءَ وارن معاملن جھڙوڪ تعليمي نظام/ معيار، ڪورس، فين، ھاسٽلن وغيرہ کان .وڌيڪ وڏن سياسي معاملن تي وڌيڪ ڌيان ڏنو
حسڻ واھڻ ڍنڍَ
حسڻ واھڻ ڍنڍ، اسان جي ڳوٺ حاجي لعل بخشَ شيخ غلط العام ٻلھڙيجي کان 3 يا 4 ڪلوميٽر کن اتر اوڀر ۾ ھوندي ھئي جنھن کي ھاڻي سنڌو درياھ پائي ويو آھي.
مون اھا ڍنڍ ننڍي ھوندي ڏٺي ھئي . 1974 ۾ جڏھن مانَ مڊل اسڪول مھين جي دڙي ۾ اٺين ڪلاس ۾ پڙھندو ھوس تڏھن شايد آخري دفعو اسان اسڪولي ٻار، ڪجھ فنلينڊ جي سياحن سانَ گڏجي گھمڻ ويا ھئاسين.
مھين جي دڙي تي ايندڙ سياح جيڪي ضيائي مارشل لا کان اڳ جھجھيَ تعداد ۾ ايندا ھئا انھن لاءَ حسڻ واھڻ ڍنڍ ٻيڙي ۾ گھمڻ لاءَ ھڪ وڌيڪ ماڳ ھوندو ھو جيتوڻيڪ ڍنڍ تي ھڪڙو ننڍڙو اڪولتو 5 کان 10 ماڻھن جي سواري ءَ لائق بتيلو ھوندو ھو. ان کان علاوھ بند جي اندر ڪچي ۾ ھڪ کوھ تي ٻڌل نار ھوندو ھيو ۽ حسڻ واھڻ ڳوٺ ۾ ڪنڀرن جي آوي پڻَ سياحن جي دلچسپي ءَ جو مرڪز ھوندا ھئا.
ڍنڍ ۾ ًڪًڙھي تَوَڙي ڇاٽَ سان مڇي مارڻ پڻ سياحن لا ءَ دلچسپ نظارو ھوندو ھَو.َ حسڻ واھڻ ڳوٺ اڄڪلھ اڌ بند جي اندر آھي ۽ بعد ۾ بند جي اولھ طرف مھين جو دڙو ايرپورٽ جي اوڀر اتر ۾ وڌيو آھي
چئوماسو
ميگھ، برسارو, شھر جون گھٽيون, گھٽين ۾ بيٺل مينھن جو پاڻي . ڪالم نگار،صحافي, رٽائر پروفيس, ڊاڪٽر،انجنيئر, وڪيل, سياسي رھنما, قومي ڪارڪن, دوڪاندار. ٻار، ٻڍا، عورتون، مرد مطلب ھرڪو پريشان.
ڪالم نگار پروفيسر پنھنجي گھٽي ءَ ۾ ٺھيل قبضي واري بيٺڪ وٽ پئي ٻڌايو تہ بي ايمان ڪائوسلر، ٽائون ڪميٽي ءَ جي نالائق چيئرمن ۽ بدڪردار ميئر جي ڪري، اسان جو پاڙو ٻڏي ويوآھي انڪري ايندڙ اليڪشن ۾ اسان کي ووٽَ نہ ڏيڻ گھرجي
ڪڻڪ ۽ ٻير
ڪڻڪ جي فصل ۾ بيٺل ٻير ڌوڻي، ٻير ميڙڻ مھل جڏھن ھاري اچي ويندو ھيو تہ ان وقت ٻير ميڙڻ وارن ٻارن ۽ ھاريءَ جي حالت رڳو ياد ڪري سگھجي ٿي،
بيان ڪرڻ مشڪل آھي.
ڀٽائي ميوزم ڀٽ شاھ
ڀٽائي ميوزم ڀٽ شاھ تي 26 مارچ 2019 پنھنجي ٻارن کي ڀٽائي جي سٌرَ ڪاپائتي جي باري ۾ پئي ٻڌايم تہ, ھن راڳڻي ءَ ۾ ڪيئنَ ڀٽائيءَ ڪپھ کان ڀرتَ تائين جا سڀئي مرحلاَ بيان ڪندي، انَ ۾ ھارياڻي توڙي ھنرمنَد عورتَ جو عڪس چٽيو آھي.
ايئن ڪندي اتي موجود ثقافت کاتي جو ھڪ ملازم وارد ٿيو. چيائين اھو غلط آھي.''سرڪار ھنَ ۾ نبي پاڪ ۽ اللہَ تعالا جو ذڪر ڪيو آھي.''
مون وراڻيو "توھان کان ڪنھن پڇيو" ھمراھ ڪاوڙجي پيو.
ثقافت کاتي کي گھرجي تہ ميوزم اندر ڪنھن کي اھا اجازت نہ ڏين جو ڀٽائيءَ جي پيغام کي پنھنجي ڪم علمي جي ور چاڙھي.
ڳوٺ سڌار
اسان جڏھن ميڊيڪل ڪاليج ۾ داخلا ورتي ھئي تڏھن ميڊيڪوز جو رواج ھو. ضيائي مارشل لا ۾ ڳوٺ سڌار تحريڪ جي نالي واري ھڪ تنظيم جوڙَيَ ڪجھ سياسي ڪارڪنن کي جزوقتي روزگار مھيا ڪيو ويو. مشرفي مارشل لا ۾ وري سول سوسائٽي ڦٽي نڪتي، ترقي جي نالي ۾َ سياسي ڪارڪنن کي ڪاروبار جو ڏس مليو. اڄڪلھ مارشل لا ظاھر ته ڪونہ ٿي آھي پر تبديلي پسندن کي سياسي نبض جانچڻ لا ءَ لڳي ٿو ميدان ۾ موڪليو ويو آھي. شروعاتي مُھرن مان ھڪڙي اڄڪلھ سڻڀي عھدي تي موجود آھي، باقي واري جو انتظار پيا ڪن.
اسان مان ڪيترن کي شايد اھا خبر نہ ھجي ـ ڳوٺ سڌار تحريڪ ون يونٽ ۽ ايوبي آپيشاھي جي بيسڪ ڊيموڪريسي واري نعري جو حصو ھئي. جنھن کي وري ضيائي دوَرَ ۾ جياريو ويو ھو. سنڌ ۾ مختلف وقتن تي ڳوٺ سڌار جي عنوان تحت سرڪاري سرپرستي ءَ ۾ غيرسياسي تحريڪون برپا ڪرڻ جو ڪوششون. ڪھڙن سببن ڪري ناڪام ٿيون. انھن سڀني جي پس منظر تي ڪا مستند تحقيق جيڪڏھن ڪنھن دوست جي نظر ۾ ھجي تہ مھرباني ڪري ونڊ ڪري
ڳوٺ سڌار، سنڌ سڌار تحريڪ ,
ڪراچي لوڪل گورنمنٽ,
ڳوٺ سڌار ھلچل برٽش سنڌ 1938
ڳوٺ سڌار تحريڪ - ايوبي مارشل لا 1960
ڳوٺ سڌار سنگت - ضيائي مرشل لا 1980
نوٽ : 1980 ۾ قائم ٿيل ڳوٺ سڌار سنگت ٻلھڙيجي، جنھن جو مان فائونڊر جوائنٽ سيڪريٽري ھيس، ان جو مٿي ذڪر ڪيل تحريڪن مان ڪنھن بہ مرڪزي تحريڪ يا سلسلي جو حصو ڪونہ ھئي .اھا ھڪ اڪيلي ڳوٺاڻي رجسٽرڊ غيرسرڪاري تنظيم .ھئي جنھن کي، اڻڄاڻايل سبب تحت غيرموثر ڪري موت جي ننڊ سمھاريو ويو.
ٺٽو ۲۰۰۴ کان ۲۰۰۷
District Program Officer MoH-UNFPA, 7thCP.
مون 2004 کان 2007 تائين ٺٽي، ضلعي ۾ ڪم ڪيو.
1. 15 عدد سرڪاري اسپتالن ۾ ليبر روم جي مرمت، گھربل سازوسامان، بين الاقوامي معيار جا آلات ۽ دوائن جي بندوبست سان 24ڪلاڪ روزانو، ھفتي جا 7 ڏينھن خدمتون آڇيندڙ ويم گھر قائم ڪرايا.
2. ضلعي اسپتال ۾ آپريشن ٿيئيٽر قائم ڪري ويم جي آپريشن جي سھولت قائم ڪئي. اتي نشي ڏيڻ وارو ڊاڪٽر ۽ گائناڪالاجسٽ مھيا ڪئي.
3. ضلعي اسپتال ۾ ٻارن ۽ نوزائيدہ جي وارڊن جي مرمت ۽ گھربل سامان فراھم ڪرڻ ۾ ھٿ ونڊايو.
4. ضلعي اسپتال ۾ امرجنسي وارڊ، جنرل سرجري وارڊ جي مرمت ۽ ليباريٽري قائم ڪرڻ ۾ ھٿ ونڊايو.
5. نرسنگ اسڪول جي مڪمل بحالي، پاڻيءَ جو بندوبست ڪري ان ۾ مڊوائفري اسڪل ليباريٽري قائم ڪرائي.
6. گائني ۾ پوسٽ گريجويٽ روٽيشن جي پنھنجي تصور کي آزمائشي طور لاڳو ڪيو.
7. ڊي ايڇ او آفيس، ۾ دوائن جو گدام قائم ڪرايو.
8. ڊي ايڇ ڊي سي ڪامپليڪس ۾ ڪانفرنس روم جي تزئين ۽ ان جي ھاسٽل جي مڪمل مرمت ۽ بحاليءَ جو ڪم ڪرايو.
9. ليڊي ھيلٿ ورڪرس کي وائرليس فونون ملڪيتي حقن سان وٺرائي ڏنيون
9. ليڊي ھيلٿ سپروائزرن کي موبائيل فونون مڪليتي حقن سان وٺرائي ڏنيون.
10. ڊي، ايڇ او کي ڊبل ڪيبن گاڏي ۽
11. پاپوليشن ويلفيئر، آفيسر کي سنگل ڪيبن گاڏي ڏياري.
12. پاپوليشن ويلفيئر طرفان ''موبائيل سروس يونٽ'' جو ڪامياب تجربو ڪيو، جنھن کي بعد، ۾ سنڌ حڪومت جاري رکيو.
13. ٺٽي ۾ DTC, MMC, DHPMT جي ماھوار گڏجاڻين جو بنياد رکيو
14. ڇوڪرين جي 7 پرائمري اسڪولن جي مرمت ڪرائي استاد، فرنيچر، ھاجت جي جاءِ ۽ چئو ديواريءَ جون سھولتون ڏئي تعليم جو سلسلو بحال ڪرايو ـ
15. ضلعي اندر 10 ھاءِ اسڪولن ۾ لائبرريون قائم ڪرايون، انھن کي فرنيچر ۽ ڪتاب وٺرائي ڏنا.
16. ضلعي حڪومت کي تعليم جو مھينو ملھائڻ لاءِ راغب ڪيو ۽ مدد ڪئي.
17. ضلعي ۾ 2 نان فارمل گرلس مڊل اسڪول قائم ڪرايا.
18. مڪليءَ ۾ ھينڊز کي ٽُڪَ جو ھنري مرڪز کولڻ ۾ مدد ڪئي.
19. سجاول ۾ 'ڪارچيو' جو ھنري مرڪز قائم ڪرايو.
20. ڪمپيوٽر سينٽر ميرپو بٺورو ۾ قائم ڪرڻ ۾ مدد ڪئي.
21. سجاول ۾ آغا خان اسپتال ۾ ھٿ ونڊايو.
22. پاڪستان ۾ پھريون ڀيرو ''ڪميونٽي مڊوائفري'' جي تصور تحت نصاب مرتب ڪرڻ، ملڪي، سطح تي پڙھائيندڙ عملي جي تربيت جو ڍانچو تيار ڪرڻ ۾ حصو ونڊرايو.
23..موجودہ DHIS جي ترتيب ۽ فيلڊ ٽيسٽنگ ۾ حصو ونڊرايو.
24. ليڊي ھيلٿ سپروائيزر جو تربيتي ڪراب سنڌيءَ ۾ ترجمو ڪرايو.
25. ليڊي ھيلٿ ورڪر کي انجيڪٽبل ڪنٽراسيپٽو استعمال ڪرڻ جي پروگرام جو بنياد وجھڻ ۾ ھٿ ونڊرايو.
26. مقامي خاتون ڊاڪٽر، نرسون ۽ ايل ايڇ وي ڀرتي ڪرڻ جو تجربو ڪيو.
27. سجاول ۾ گھر تي وڃي ويم ڪرائڻ جو مرڪز قائم ڪيو.
28. ميرپو بٺورو اسپتال جي آپريشن ٿيئيٽر، ليبر روم ۽ لاڳاپيل وارڊن جي مرمت، سازوسامان فراھم ڪيو.
29. ميرپور ساڪرو اسپتال جي آپريشن ٿيئيٽر، ليبر روم ۽ لاڳاپيل وارڊن جي مرمت، سازوسامان فراھم ڪيو
30. سجاول اسپتال جي آپريشن ٿيئيٽر، ليبر روم ۽ لاڳاپيل وارڊن جي مرمت، سازوسامان فراھم ڪيو
31. گھارو اسپتال جي آپريشن ٿيئيٽر، ليبر روم ۽ لاڳاپيل وارڊن جي مرمت، سازوسامان فراھم ڪيو
32. ٻگھاڻ اسپتال جي آپريشن ٿيئيٽر، ليبر روم ۽ لاڳاپيل وارڊن جي مرمت، سازوسامان فراھم ڪيو
33. ڪيٽي بندر اسپتال جي آپريشن ٿيئيٽر، ليبر روم ۽ لاڳاپيل وارڊن جي مرمت، سازوسامان فراھم ڪيو
34. جھوڪ اسپتال جي آپريشن ٿيئيٽر، ليبر روم ۽ لاڳاپيل وارڊن جي مرمت، سازوسامان فراھم ڪيو
35. دڙو اسپتال جي آپريشن ٿيئيٽر، ليبر روم ۽ لاڳاپيل وارڊن جي مرمت، سازوسامان فراھم ڪيو
36. ٻيلو اسپتال جي آپريشن ٿيئيٽر، ليبر روم ۽ لاڳاپيل وارڊن جي مرمت، سازوسامان فراھم ڪيو
37. ٻنون اسپتال جي آپريشن ٿيئيٽر، ليبر روم ۽ لاڳاپيل وارڊن جي مرمت، سازوسامان فراھم ڪيو
38. جنگشاھي اسپتال جي آپريشن ٿيئيٽر، ليبر روم ۽ لاڳاپيل وارڊن جي مرمت، سازوسامان فراھم ڪيو
افسوس اھو رھيو تہ انھي عرصي دوران سواءِ پريس ڪلب ٺٽي جي نہ ڪو سياسي نہ وري سماجي گروھ، تنظيم يا فرد لھ وچڙ ۾ آيو.
حمايت
ڪجھہ سنگت کي اھا غلط فھمي آھي تہ مان پ پ پ جي غيرمشروط حمايت ٿو ڪريان
جنھن جي وضاحت ضروري آھي مان جمھوري سياسي عمل ۽ سنڌ جي سرڪاري وسيلن جو حمايتي رھيو آھيان.. اوڻاين جي نشاندھي مون مالڪاڻي حق سان ڪئي آھي، دشمنيءَ ۾ نہ.پنھنجي روزگار ۽ پروفيشنل ذميوارين دوران مون ملڪ جي مڙني صوبن ۽ وفاق جي ڪم ڪرڻ جوموقعو مليو انھن جي ڪم ڪرڻ جو انداز، سنڌ جي مسئلن ۽ وفاق جي روئين کي ويجھڙائي کان ڏٺو آھي.
سنڌ جي موقف کي بہ ڏٺو آھي.
اھو چئي سگھان ٿو تہ ان کي مون عوام دشمن ڪڏھن ڪونہ ڏٺو.
رھيو سوال طرز حڪومت، پنھنجا نوازڻ ۽ ڪرپشن جو تہ اھو چوندو ھلان مون سڄي پاڪستان ۾ ڪٿي بہ فرشتا ڪونہ ڏٺا. اھي سرڪار، اقوام متحدہ جا ادارا، غير سرڪاري تنظيمون (جن کي عرف عام ۾ NGO چيو ويندو آھي) يا صحافي ھجن. ھر جڳھہ تي حالتون ڪو چڱيون ڪونھن.
اھو اسان جو سماجي رويو بڻجي ويو آھي.
انھي سڄي صورتحال ۾ پاڪستاني وفاق اندر ننڍين قومن جو ڀرجھلو مون صرف پ پ پ کي ئي ڏٺو.
باقي توھان جو فيصلو
مون تي جھڙي بہ فتوا جاري ڪريو.
باقي رھيا الزام، اھي سڀئي اکين تي
سنڌ ميوزم
ڪالھ ۱۵ نومبر ۲۰۱۹ تي پرڏيھي مھمانن سان گڏ سنڌ ميوزم حيدرآباد وڃڻ ٿيو. چئوديواريءَ ۾ بند ميوزم واري حصي کي بھتر حالت ۾ ڏسي ڏاڍي خوشي ٿي. جتي ترقياتي ڪم اڃا بہ جاري ھيو. پرڏيھي مھمانن سنڌ جي ثقافت ۽ تاريخ کي بھترين انداز ۾ محفوظ ڪرڻ کي ساراھيو. مڱڻھارن جي مجسمن کي ڪپڙا ڏکڻ پنجاب جا پھريل ھئا ۽ ڳچيءَ ۾ دھل بہ انھي علائقي جا ھين.
کليل ميوزم ۾ ترقياتي ڪم جاري ھيو.اتان 'نارُ'، 'گھاڻو'، چيڪلو ۽ ۳ عدد خوبصورت اوائلي ٿري ڏاند گاڏيون منظر تان غائب ڏسي ڏک بہ ٿيو. اڳي ھرڻيون بہ ھونديون ھيون، انھن جي جاءِ تي چنئورا ٺھيل ھئا. جن کي بہ قلف لڳل ھئا جيڪي کولڻ وارو ہہ ڪونہ لڌو.
'لانڍيءَ' تي خبر ناھي ڪھڙي عقلمند، 'اوطاق' جو بورڊ ھڻايو آھي. سامان سڄو ھڪ 'گھر' جو رکيل ھيو. تخطي وري اوطاق جي لڳل ھئي.
مک دروازي جي سڄي ھٿ واري ڀت تان ھارپي جا 'اوزار' جھڙوڪ ھر، ناڙي ھر، ڏانداري وغيرہ پڻ غائب ھئا. اتي تصويرون لڳيون پيون ھيون.نارُ تہ غائب ھيو پر کوھ کي ڏوڪيءَ سان پاڻي ڀرڻ واري چرخي ھڻي، ٿري طرز تي ٺاھيو اٿن، ھاڻ ان کوھ جي صفائي ڪير ڪندو؟ گندو پاڻي، مٿان ڀانت ڀانت جو ڪچرو، مڇرن جي ھيچري لڳي پئي ھئي.
کليل ميوزم واري حصي ۾ ھڪ 'کبڙ' جو خوبصورت وڻ ھوندو ھيو،جنھن مان پروڪي سال 'پيرون' کاڌا ھئا، اھو بہ غائب ھيو.
تصوف
ھن دور م 'تصوف' جھڙي منجھيل فلسفي جي انڌي تقليد ڪرڻ دراصل مذھبي انتھا پسند قوتن جي ھٿن ۾ کيڏڻ جي برابر آھي.
مذھب جنھن جو ڪارج برابري ۽ صحتمند سماجي ترقي ھجڻ گھربو ھو ان کي انسانن خلاف استعمال ڪيو پيو وڃي.
ھاڻ جڏھن اھا ڳالھ سج جيان ھر عام و خاص تي عيان ٿي چڪي آھي ان وقت ڀرندڙ سرمائيداري نظام پاران ھڪ نئون 'آفيم' وڏي زور شور سان 'تصوف' جي نالي ۾ متعارف ڪرائڻ جي ڪوشش آھي.
ڪنھن بہ طريقي سان سماج کي ايئن ڀلايو جيئن ماڻھو روزمرھ جي سماجي مسئلن تي سوچڻ ۽ ان لاءِ ڪنھن ڪارآمد سائنسي طريقي مطابق گڏيل جدوجھد ڪرڻ بدران اھڙي دڳ سان لڳل ھجي جنھن جي منزل انفراديت، ذاتي سڪون، سماج کان لاتعلقي تي وڃي انت ڪري.
ھڪ پاسي ـ تصوف جي نالي تي درگاھن ۽ انھن جي پيرن، خليفن، مجاورن توڻي نام نھاد فقيرن پاران ''سماجي ڀيل'' تي نظر ڊوڙايو.
ٻئي پاسي ـ ترقي پسند روشن خيال سڏائيندڙ انھن لکارين (جن کي مان جديد اداڪار طور سڃاڻندو آھيان) جون فتوائون پڙھو. انھن جو ڪھڙو ڏوھ پاپي پيٽ جو سوال آ روزي روٽي انھي پراجيڪٽ سان سلھاڙيل آھي.
ٽئين پاسي ـ ملڪي سرڪار سماجي ڀڃ ڊاھ، انتظامي نااھلي، مھاڪرپشن، اقرباپروري مطلب تہ ھر قسم جي ڏوھ کي انھي نئين 'تصوف' جي پيڪنگ ۾ کپائڻ جي چڪر ۾ رڌل نظر ايندي جتي گيڙو رومال ڳچي ۾ وجھڻ سان تعليم، صحت، پاڻي، روزگار مطلب سماج جا سڀ مسئلا پوئتي شخصي سڪون آدرش ۽ حاصلات ئي سڀ ڪجھ.
چوٿين پاسي ـ عالمي سرمائيداري اسٽيبلشمينٽ آمريڪا جي قيادت ۾ پنھنجي سفارتخاني طرفان 'صوفي' شامون ملھائڻ لاءِ وڏاوڏا پراجيڪٽ نوازي ترقي جي خواھشمندن (جيڪي اڄڪلھ پاڻ کي ترقي پسند ٿا چورائن) کي ميدان ۾ لاٿو آھي جيئن سماج جي اجتماعي سوالن کي انفرادي سڪون سان زائل ڪري سگھجي.
ھر طرف توھان کي انھن ملڪن (جيڪي دنيا اندر ھڪ طرفي جنگين ۾ رڌل آھن) طرفان صوفي ڪانفرنسون، راڳ رنگ جون محفلون، اخبارن ۾ اسپانسرڊ مضمون، ايستائين جو بلاگ پڻ ڪنھن نہ ڪنھن پراجيڪٽ جي ڪارڪرگي طور لکيا ٿا وڃن.
اھو ايئن آھي جيئن ڪنھن مھلڪ مرض جي مريض کي صرف مٿي جي سور لاھڻ لاءِ ترت اثر ڪندڙ دوا ڏئي عارضي طور مٿي جي سورکان ڇوٽڪارو ڏيارجي نہ ڪي مرض کان.
انھن سڀني ساٿين تي جن کي ھن سڄي کيڏ کي سمجھڻ جي سگھ آھي اھو لازم آھي تہ نوجوانن جي رھنمائي ڪن ۽ 'تصوف' کي سماجن اندر نئون "آفيم" ڪري استعمال ڪرڻ جي انھي عمل کي بي نقاب ڪن.
سَتوُ
ڪرپشن تي ڀانت ڀانت جا مثال، تبرا ۽ سوال ڪرڻ جو مطلب ٿيندو ''اسان سڄي عمر 'ڪڍي' ميڙيندي گذارينداسين'' ڪڏھن بہ فصل، لاب ۽ لاڀ جو نہ سوچينداسين.
ڪرپشن تہ اسان جھڙن ملڪن ۾ مروج معاشي نظام جي پيداوار آھي. اھو ڪيئن ممڪن ٿيندو جو اسان پوکيئون 'جوئر' ۽ بٽئيءَ مھل فرمائش ڪريون 'ڪڻڪ' جي. جيستائين اسان پنھنجي ملڪ جي معاشي نظام اندر موڙيءَ جا اصول، سرمائيڪاري ۽ سرمائيداري، پورھيئي، لياقت ۽ اجوري جا مروج اصول نہ بدلائينداسين 'ڪرپشن' موجود رھندي.
جديد سرمائيداراڻي معيشيت ۾'جنگ'ـ ڪاروبار، 'مذھب' ۽ ''قومپرستي'' ـ سَتوُ، ۽ بئنڪون ـ ھٿيار طور استعمال ھيٺ آھن.
برابري يا سراسري
برابري ھڪ اھڙو مفروضو آھي جنھن جو مطالبو ڪندڙ اصل ۾ لکت ۾ تسليم ڪندا آھن تہ "اسان سماج کي سمجھڻ کان قاصر ۽ ڀليل آھيون"
سماج ۾ جنھن جي روئيي جي سخت اڻاٽ آھي ۽ جنھن جي پوئتي پيل طبقن کي اشد ضرورت آھي، اھو آھي سراسري
سراسريءَ جو مطلب آھي، سماج ۾ موجود ''پوئتي رھايل طبقن بشمول عورت'' کي اھڙو ماحول ۽ موقعو فراھم ڪجي جيئن اھي سماج ۾ پاڻ ڀرا ٿي پنھنجو ڪردار ادا ڪندي، خودمختيار ۽ با اعتماد شھري بڻجي سگھن. جيستائين اسان باقي منزلون ماڻيون، تيستائين منھنجي نظر ۾ 'تعليم' اھڙو وسيلو آھي جنھن سان سماج ۾ موجود، اڻبرابريءَ جي عذاب کي ختم نہ تہ گھٽ ڪري سگھجي ٿو.
رڳو نمائشي قدم کڻڻ سان شايد ئي ڪو ان جگڙو ڳنڀير مسئلو حل ٿئي. ان لاءِ گڏجي ڪو اھڙو طريقو ڪڍو جو اسڪول کان ٻاھر ٻار، بنا ڪنھن صنفي مٿڀيد جي اسڪول ۾ داخل ٿي سگھن.
ان لاءِ عوام جي ملڪيتي ادارن جن کي غلط العام سرڪاري چوندا آھيون, ۾ پنھنجا ٻار بہ داخل ڪرايو ۽ انھن ادارن خلاف اجائي مھم پڻ بند ڪريو. جيئن ماڻھن جو انھن ادارن تي، اعتماد بحال بہ ٿئي ۽ پختو بہ ٿئي. جيڪڏھن ڪي ڪمزوريون آھن تہ اھي شموليت سان دور ڪري سگھبيون.
وڌيڪ نٿو پڄي تہ گھٽ ۾ گھٽ پنھنجي گھر کان شروع ڪريو!
هولي ـ سنڌ جو زرعي تھوار
سنڌيءَ ۾ ڪڻڪ جي داڻي جي ابتدائيح شڪل کي ''هولو'' چوندا آهن. ان وقت داڻي جو رنگ ڪڻڪائون ٿي ويندو آهي ۽ لذت اچي ويندي اٿس. ان حالت ۾ داڻو نرم ۽ رسيل هوندو آهي. شڪل بلڪل ڪڻڪ جي داڻي جي وٺي چڪو هوندو آهي. بس رس سڪڻ جي دير هوندي آهي. سڪل رس واري حالت ۾ داڻو نرم هوندو آهي ۽ ان وقت سنگ کي ''آڀون'' چئبو آهي
ڪڻڪ جا هولا ھٿ جي تريءَ تي مھٽي ڦوڪ ڏئي ڪچا کائبا آهن ۽ آڀون وري باھ تي سيڪي يا پچائي تريءَ تي مھٽي ڦوڪي کائبا آهن.
اسان ٻاراڻي توڙي جوانيءَ ۾ اهي. ٻئي مزا ماڻيا آهن
ڪونج ڪڻڪ جا هولا ۽ آڀون ڪهڙي ڳالھ ڪيان.
هي تھوار هاري پنھنجي ڪڻڪن ۾ اَنُ (هولو) پچڻ جي خوشيءَ ۾ ملھائيندا هئا جنھن هاريءَ جي ڪڻڪ ۾ هولا تيار ٿيندا هئا ان کي داڻن جو آسرو هوندو هو. هتان جا اڪثر شھري غير مسلم هئا ۽ ھندستان جي اڪثر مسلم اڪثريتي علائقن ۾ اها رسم ڪونہ هئي انڪري ٻاهران آيل ماڻھن لاءِ هي تھوار اوپرو هيو نتيجي ۾ اسان جي زرعي تھوار کي مذهبي رنگ ڏئي پرائو ڪيو ويو
اچو تہ پنھنجا تھوار ورايون
نوان تھوار قائم ڪرڻ سٺي ڳالھ آهي پر پراڻن کي ياد رکڻ پڻ اسان جو فرض آهي.
عوام دوست انقلاب
سرمائيدارڻين جمھوريتن مان اليڪشن ذريعي عوام دوست انقلاب لاطيني آمريڪا ۾ تہ برپا ٿيندي ڏٺا آھن. باقي اسان جي ايشيا ۾ ڪو مثال ڪونھي. ايستائين جو ڪيرالا بہ بنياد پرست فتح ڪري ويا.
جيڪڏھن ڏٺو وڃي تہ مڊل ڪلاس جو ڪردار اسان وٽ ڪھڙو رھيو آھي؟
جواب ملندو سدائين مايوس ڪندڙ.
ھن وقت جي سڀ کان وڏي گھرج آھي تعليم ـ ان لاءِ منظم ٿيڻ کانسواءِ فيس بوڪ جي سراب ۾ ڪو نتيجو نڪرڻ وارو ڪونھي. وڌندڙ بي ھنگم آبادي، نيون نيون بيماريون، کاڌخوراڪ جي اڻاٺ ۽ نئين ٽيڪنالاجي جي منفي اثرن کان صرف ۽ صرف تعليم بچائي سگھي ٿي.
تعليم رياست طرفان مفت فراھم ڪئي پئي وڃي. ان جي معيار کي بھانو بڻائي ٻارن کي سرمائيداري جي ڪوڙڪي خانگي اسڪولن حوالي ڪرڻ واري عمل جي رستا روڪ ڪرڻي پوندي.
ڇال ڏئي منزل تي پھچڻ واري روئيي کي پڻ مسلسل جدوجھد ۽ عمل سان تبديل ڪرڻو پوندو.
پنھنجي، اسڪولن، اسپتالن، راندين جي ميدانن، وڻن، رستن مطلب جنھن کي سرڪاري تا چئون ان ھر ملڪيت جي مالڪي ڪرڻي پوندي،
شموليت سان، قبضي سان نہ.
منھنجي عقل مطابق اھو ئي مناسب حل آھي
پروفيشنل
جن صرف 'سَنَدَ' حاصل ڪئي آھي.
اھي مستري ٿيڻ تيار ٿيا آھن.
جڏھن سيکڙاٽ طور ڪم شروع ڪندا تہ اڳتي ھلي 'مستري' ٿيندا. پنھنجي فن کي وڌيڪ نکاري ڪاريگر ٿيڻ لاءِ کين پنھنجي لاڳاپيل شعبي ۾ وڌيڪ علم ۽ ڄاڻ پڻ حاصل ڪرڻي پوندي ۽ گڏوگڏ عملي ڪم ۾ گھربل سطح جي مھارت حاصل ڪرڻ لاءِ محنت بہ ڪرڻي پوندي.
جيڪڏھن رڳو 'سند' جي زور تي قائم رھيا تہ سڄي ڄمار 'سيکڙاٽ' رھجي ويندا.
'ويڃ' ٿيڻ تہ درڪنار، مورڳو 'ڪويڄ' ٿي پوندا.
خدمت کان ڌنڌي جو سفر:
تعليم (پاڙھڻ) ۽ صحت (علاج يا ڪنھن مريض جي سارسنڀال ڪرڻ) جڏھن کان سرمائيداريءَ جي مھربانيءَ سان "خدمتن" مان مٽجي 'ڌنڌا' ٿيا.
اسرندڙ ملڪن(سماجن) ۾ پنھنجي واٽ وڃائي ويٺا آھن. ھاڻي نہ خدمت رھيا آھن ۽ نہ ئي وري ڪو ڍنگ جو ڌنڌو ٿي سگھيا آھن.