سنڌ
سنڌ جي وڏي وزير سيد مراد علي شاهه صاحب ڪووڊ جي ھن عالمي وبا ۾ اڳئين صف جي مسيحا جھڙو ڪردار ادا ڪيو آھي. پھريون ڪيس ڪراچي ۾ ظاھر ٿيو ته ھن مرد مجاهد ھر طرف کان ھن وبا جي بچاءَ جا ھيلا ھلائڻ شروع ڪري ڏنا. سڀني کاتن جي عملدارن، سياسي تنظيمن، مذھبي رھنمائن، سماجي تنظيمن، واپاري تنظيمن، لوڪل گورنمنٽ چئرمين ۽ ٻين لاڳاپيل ماڻھن سان گڏجاڻيون ڪري، سڄي سنڌ کي ڪووڊ جي وبا کي منھن ڏيڻ لاءِ، ھڪ آواز ڪري ڇڏيو. 1 مارچ 2020ع تي سڄي سنڌ جي اسڪولن کي 13 مارچ 2020ع تائين بند ڪرڻ جو اعلان ڪيو.
سنڌ جي وزير اعليٰ پنھنجي ڪابينه خاص ڪري، ڊاڪٽر عزرا فضل پيچوهو، سعيد غني خاصخيلي ۽ سيد ناصر شاھ، کي متحرڪ ڪري ڇڏيو. ايم. پي. ايز، ڊويزن ۽ ضلعن اندر ڊپٽي ڪمشنر سان گڏجي متحرڪ سرگرميون شروع ڪري ڇڏيون. ھوائي جھازن ذريعي آيل ماڻھن کي پتي (ايڊريس) ذريعي ڳولڻ ۽ انھن کي محدود ڪرڻ جي لاءِ صحت کاتي ذريعي ريپڊ ريسپانس ٽيمن کي فعال ڪري اھا ڪوشش ڪئي ته وبا لوڪل ليول تي نه ڦھلجي. 12 مارچ 2020ع تي سنڌ حڪومت PSL جي رھيل ميچن جي لاءِ اعلان ڪيو ته اھي بند دروازي ۾، نيشنل اسٽيڊيم ڪراچي ۾ ڪيون وينديون. تعليمي ادارا 30 مئي 2020ع تائين بند ڪيا ويا عارضي طور شادي ھالن، مزارن ۽ ميلن تي پابندي لڳائي وئي. 20 مارچ 2020ع تي سنڌ حڪومت ھڪ ھزار بسترن تي آئيسوليشن وارڊ ۽ ٽريٽمينٽ فليڊ اسپتال ايڪسپو سينٽر ڪراچي ۾ قائم ڪئي.
21 مارچ 2020ع تي سنڌ حڪومت، سڄي سنڌ ۾ 14 ڏينھن جي لاءِ لاڪ ڊائون جو اعلان ڪري 24 مارچ 2020ع تي سموري ٽرانسپورٽ، مارڪيٽون، آفيسون، شاپنگ مال، ھوٽلون ۽ عوامي ھنڌ بند ڪري ڇڏيا.
سنڌ حڪومت اھو به اعلان ڪيو ته جيڪي ملازم لاڪ ڊائون دوران موڪلن تي ھوندا انھن کي پگھارون ڏنيون وينديون. 24 مارچ 2020ع تي سنڌ حڪومت جي ھدايتن تي پاڪستان جو پهريون ڪورنٽائين سينٽر ليبر ڪالوني سکر ۾ قائم ڪيو، جنھن جي ذميواري ڪمشنر سکر شفيق مھيسر کي ڏني وئي، جنهن جي ٽيڪنيڪل مدد ڊاڪٽر علي اڪبر گھانگھري ڪئي. ھن ڪورنٽائين سينٽر تي بسن ذريعي تافتان کان 1137 سئو زائرين آئسوليٽ ڪيا ويا. مڙني جا سيمپل ورتا ويا جيڪي ھوائي جھاز ذريعي ڪراچي موڪليل ويا. جنھن مان 273 مثبت آيا. بھترين انتظامن ذريعي سڀ جا سڀ زائرين مڪمل صحتياب ٿي پنھجي گھرن ڏانھن موڪليا ويا. ھن وقت ليبر ڪالوني ۾ ڪووڊ جي علاج جي اسپتال موجود آھي جتي ڪووڊ جي مريضن جو علاج ڪيو پيو وڃي ۽ سکر ۾ ڪووڊ جي ٽيسننگ پڻ ڪئي پئي وڃي.
سنڌ جو وڏو وزير سيد مراد علي شاهه ۽ ميڊيم ڊاڪٽر عذرا فضل پيچوهو صحت جي وزير سان گڏ آغا خان يونيورسٽي جي انفيڪشن ڪنٽرول جي پروفيسر ڊاڪٽرفيصل آگاھي جي پريس ڪانفرنس ڪئي ته پنھنجي وزيراعليٰ جي سيٽ پروفيسرکي ڏني ۽ پاڻ پاسي ۾ ويھي عظيم انسان جو ڏيک ڏنو.
سنڌ جي وزير اعليٰ جو ڀيڻيويو سيد مھدي شاهه سابق ڊپٽي ڪمشنر نوشهروفيروز ڪووڊ ۾ مبتلا ٿي ويو ۽ لاڏاڻو ڪري ويو.
صحت جي عالمي اداري ووھان کان پوءِ سنڌ جي وزير اعليٰ سيد مراد علي شاهه جي ڪيل انتظامن کي مڃيو جو چين جي حڪومت ٻه جھاز، بچاءُ جي سامان، وينٽليٽر ۽ ميڊيڪل جو سامان فراهم ڪيو جنھن جي ماليت 67 ملين ھئي.
25 مارچ 2020ع تي سنڌ حڪومت جي ٽاسڪ فورس جي گڏجاڻي وزير اعليٰ جي صدارت ھيٺ ٿي گذري جنھن ۾وڌيڪ اثرائتا قدم کنيا ويا. پرچون جا دڪان، فارميسي، ميڊيڪل جو سامان ۽ ضرورت وارين شين جا دڪان صبح جو 8 بجه کان شام جو8 بجه تائين کليل رکڻ جو فيصلو ڪيو ويو.
چيف سيڪريٽري ۽ ڪراچي جي ڪمشنر حڪم ڏنو ته وڏيون فيڪٽريون بند رھنديون ۽ بئنڪن جون ضروري برانچون کليل رکن ته جئين لاڪ ڊائون کي برقرار رکيو وڃي.
جناح پوسٽ گريجوئيٽ سينٽر ۾ 8 ڪلاڪن اندر مفت ٽيسٽون شروع ڪيون ويون.
سنڌ جو وزير اعليٰ سيد مراد علي شاهه روڊ رستي سکر پھچي، اتي گڏجاڻي ڪري، آفيسرن کي سخت ھدايتون ڏنيون. ائين پئي لڳو ڀٽ جي گهوٽ شاهه صاحب جي ھن بيت جي سراپا تعبير ٿي رهي هجي، جنهن ۾ فرمايو اٿن ته،
تتيءَ ٿڌيءَ ڪاهه، ڪانهي ويل ويھڻ جي،
متان ٿئي اونداھ، پير نه لھين پرين جو.
(شاهه)
سيد مراد علي شاهه ڪووڊ جي خلاف سينو تاڻي رات ڏينهن ھڪ ڪري ڇڏيو آهي. سيد جي سچائي جو اھو وڏو مثال آهي جو سندس ساٿي تعليم جو وزير سعيد غني خاصخيلي ڪرونا ۾ مبتلا ٿي پيو.
25 مارچ 2020ع تي صحت کاتي جي طرفان وزير اعليٰ جي ھدايتن تي ڪووڊ جي ڪيسن جي نقشابندي ڪئي وئي. ان سان اھو به حڪم ڏنو ويو ته سيمپلن وٺڻ جو صحيح طريقو ڪيو وڃي. انڊس اسپتال جون 18 گاڏيون مفت ۾ گھران سيمپل گڏ ڪرڻ شروع ڪري ڇڏيا.
گمبٽ ميڊيڪل ۽ سائنس انسٽيٽوٽ طرفان پڻ ٽيسٽون شروع ڪيون ويون ھن اداري ۾ ٽريٽمينٽ ۽ آئيسوليشن وارڊ قائم ڪيو ويو.
لمس حيدرآباد ۾ پڻ ڪووڊ جي ٽيسٽ جي سھولت مھيا ٿيڻ لڳي..
وڏي وزير 341 ملين زائرين کي بھتر سھولتون ڏيڻ لاءِ ضلعي عملدارن کي جاري ڪيا.
14 اپريل 2020ع تي آمريڪا جي بين الاقوامي ڪميشن اعتراز واريو ته ھندو ۽ ڪرسچن واري اقليتن تي ڌيان نه پيو ڏنو وڃي. جنھن کانپوءِ ايڌھي فائونڊيشن، JDC ويلفيئر آرگنائيزيشن ۽ جماعت اسلامي اڳتي وڌيا ۽ اقليتن تي توجه ڏيڻ لڳا.
10 اپريل 2020ع تي سنڌ جي وڏي وزير جي صلاحڪار اجمل وزير ٻڌايو ته سنڌ حڪومت بزنس ڪميونٽي کي ٽيڪس کان آجيو ڪيو آھي ۽ نوڪري پيشه جي نوڪرين کي بچائڻ لاءِ 17.5 ملين رکيا آھن. 8 بلين ضلعي اسپتالن جي بھتري لاءِ ڏنا ويا آھن.
29 مارچ 2020ع 4000 قيدين کي ڪووڊ جي ڦھلاءُ جي بچڻ لاءِ ضمانت تي آزاد ڪيو ويو.
30 مارچ 2020ع تي سنڌ جي وڏي وزير عام ماڻھن کي فائدو ڏين لاءِ موبائيل گاڏين ذريعي سندن درن تي راشن پھچايو.
ڪراچي جي ميئر ڪووڊ جي فوت ٿيندڙ ماڻھن جي تدفين لاءِ 5 سينٽر قائم ڪيا.
31 مارچ 2020ع تي اھو پڻ فيصلو ڪيو ويو ته جيڪي ملازم فيڪٽرين ۽ پرائيويٽ ادارن ۾ ڪم ڪن ٿا انھن ۾ پگھارون ورھايون وڃن.
ڊاڪٽرن ۽ صحت سان لاڳاپيل ڪووڊ ۾ مبتلا کي بھتر سھولتون ۽ سفر لاءِ گاڏيون مھيا ڪيون وينديون.
صحت کاتي سنڌ طرفان پھرين انفيڪشن بيمارين جي اسپتال ۽ ريسرچ سينٽر ڊائو يونيورسٽي ھيلٿ سائنس جي گڏيل تعاون سان گلشن اقبال ويجھو نيپا چورنگي ۾ اسپتال قائم ڪئي وئي آھي، جنھن ۾ ڪووڊ 19 جي نازڪ مريضن جو علاج ڪيو ويندو. ھن اسپتال ۾ 400 بسترن جي سھولت موجود ھوندي. شروعاتي طور 16 بسترا ICU، 34 بستراHDU (High Depandecy Unit) ۽ 8 بسترا ER (Emergency Room) لاءِ شروع ڪيا ويا آھن، ۽ جولاءِ جي آخر ۾ ان کي وڌائي 32 بسترا ICU ، 88 بسترا HDU (High Depandecy Unit) ڪم ڪرڻ شروع ڪندا.
پروفيسر ڊاڪٽر طاھر شمسي جيڪو ھيماٽالاجسٽ نيوز ڪانفرنس ۾ ٻڌايو آھي ته ڪراچي جي 40% آبادي جولاءِ 2020ع جي آخري ھفتي تائين ڪووڊ 19 ۾ مبتلا ٿي چڪي ھوندي ۽ سيپٽمبر جي پھرين ھفتي ۾ ڪراچي جي 65% کان 70% آبادي ۾ ڪووڊ 19 جا انٽي باڊيز موجود ھوندا. ان جو مطلب پاڪستان تيزي سان Herd immunity ڏانھن وڌي رھيو آھي، جنھن جي ڪري پاڪستان ۾ ڊرامائي انداز ۾ ڪووڊ 19 جا مثبت ڪيس گھٽيا آھن، ۽ اسپتالن ۾ ڪووڊ 19 جي ڪري موت پڻ گھٽيا آھن. جنھن جي لاءِ ھي ٻڌائي ٿو ته سارس ڪووڊ 2، جي انٽي باڊيز ٽيسٽ 2200 کان 2300 ماڻھن جي مختلف ھنڌن تان ورتي وئي جنھن مان 40% ماڻھن ۾ ڪووڊ 19 جا انٽي باڊيز موجود ھئا.
شھيد بينظير آباد جي پي ايم.سي.ايڇ اسپتال ۾ ھڪ سئو بسترن تي مشتمل آئيسوليشن وارڊ ۽ ليبر ڪالونيءَ نواب شاھ ۾ فليڊ اسپتال ۽ آئيسوليشن سينٽر ڊاڪٽر محسن شاھ ڪمشنر شھيد بينظيرآباد مسٽر ابراراحمد جعفر ڊپٽي ڪمشنر شھيد بينظيرآباد ، ڊاڪٽر معين الدين شيخ سابق ڊي. ايڇ. او جي گڏيل ڪارشن سان ڊاڪٽر گلشن ميمڻ وي سي پمس، پبلڪ اڪائونٽس ڪميٽي جي چئيرمين غلام قادر چانڊيو ۽ ڊاڪٽر دولت جمالي فوڪل پرسن ڪووڊ جي ڪري بھترين اسپتال قائم ٿي. ڊاڪٽر سڪندر ميمڻ ٽيڪنڪل آفيسر صحت کاتو ۽ ڊاڪٽر عاشق شاهه ھي فليڊ اسپتال وزٽ ڪئي ۽ نھايت خوشيءَ جو اظھار ڪيو.
ھن فيلڊ اسپتال ۽ آئيسوليشن ۾ تبليغي بزرگن کي ڪورنٽائين ڪيو ويو جو ھو صبر ۽ تحمل سان پنھنجو ٽائيم ڪڍي ويا پر لوڪل پازيٽو ماڻھن کي رکيو ته انھن احتجاج ڪرڻ شروع ڪيو. سنڌ حڪومت کي خيال آيو ته پازيٽو ڪيسن کي گھرن ۾ آئيسوليٽ ڪيو وڃي.
موجوده ڊسٽرڪٽ ھليٿ آفيسر شھيد بينظيرآباد ڊاڪٽر آصف رضا بروهي سيمپل ڪليڪشن جون ٽيمون وڌايون ۽ هيلٿ ٽيڪنشن جي ٽريننگ ڪرائي. ان کانسواءِ ڪووڊ جي ھن صورتحال ۾ جديد موبائيل ڪلينڪ پڻ قائم ڪئي وئي آهي ۽ پي ايم سي ايڇ ۾ ھاءِ ڊپنڊيسي يونٽ قائم ڪيو آھي.
سنڌ جو واحد وزير اعليٰ سيد مراد علي شاهه صاحب آھي جو روزانو وزيراعلي هائوس ۾ ڪووڊ جي بريفنگ ڏيندو آهي ھڪ ڏينھن ڪووڊ جا ڪيس ۽ موت گھڻا ٿيا جو اکين مان ڳوڙها ڳڙي پيس ۽ ھٿ ٻڌي عوام کي ايلاز ڪرڻ لڳو......
غريب خاندانن کي جيڪي روزانو روزي ڪمائڻ وارا ھجن ٿا انھن کي معاوضو ڏيڻ لاءِ راشن جا ڪٽا ورھائڻ جي لاءِ سڄي سنڌ ۾ بندوبست ڪيو ويو. ڪنھن حد تائين غريبن ان معاوضي مان فائدو حاصل ڪيو پر سفيد پوش ماڻهو فوٽو سيشن کان لنوائين پيا ان ڪري هو فاقا ڪشي واري زندگي بصر ڪرڻ لڳا. لوڪل گورنمينٽ طرفان موبائيل وين سروس سڄي سنڌ لاءِ ھلائي وئي.
سنڌ جي وزير اعليٰ 3 سئو 41 ملين ضلعي حڪومتن ۾، زائرين کي بھتر سھولتون ڏيڻ لاءِ ڏنا.
لوڪل گورنمينٽ جي چئيرمينن کي احڪام ڏنا ويا ته ھو يونين ڪاؤنسل جي آبادين ۾ مفت صابڻ ورھائين پر چئيرمينن صاحبن اڌ صابڻ ڪري ٻن ٽن ماڻھن کي اڌ صابڻ ڏئي تصوير ڪڍرائي سوشل ميڊيا تي شئير ڪيا.
گمبٽ انسٽيٽيوٽ آف ميڊيڪل ۽ ھليٿ سائينس ۾ ڪووڊ جي ٽيسٽ جي سھولت مھيا ڪئي وئي. ان سان گڏ ھتي ڪووڊ جي علاج ۽ وينٽيليٽر جون سھولتون پڻ مھيا ٿيڻ لڳيون آھن.
ڪراچي ۾ ڊاڪٽر اديب رضويءَ جي ايس آءِ يو ٽي اداري طرفان مفت ڪووڊ جون ٽيسٽون ۽ علاج شروع ڪيو ويو آهي.
سول اسپتال ڪراچي ۾ پڻ ڪووڊ جون ٽيسٽون ۽ علاج شروع ڪيو ويو آھي.
انڊس اسپتال ۾علاج ۽ ٽيسٽن جون سھولتون موجود آهن.
ڪراچي جي پرائيويٽ اسپتالن ۾، وينٽيلٽر جي روزاني فيس ھڪ لک 50 ھزار تائين مقرر ڪري ٻنھي ھٿن سان ڦريو پيو وڃي. سائوٿ سٽي اسپتال ۾ وينٽيليٽر جو معاوضو 25 لک مقرر آھي.
27 مارچ 2020ع تي سنڌ حڪومت بزنس ڪميونٽي کي 17.5 بلين رپيا ڏنا، جيڪي ڪڻڪ جي خريداري لاءِ رکيل ھئا، ته جئين ملازمن کي پگھارون ڏين ۽ 8 بلين جي ماليت ضلعن جي اسپتالن کي ڏنا.
لاڪ ڊائون کي وڌايو ويو. سنڌ حڪومت کي چين طرفان 5 لک N-95 ماسڪ مھيا ڪيا ويا.
29 مارچ 2020ع تي جيلن ۾ ڪووڊ جي ڦھلجڻ کان بچڻ لاءِ چار ھزار قيدين کي آزاد ڪرڻ جو اعلان ڪيو.
ليکڪ ۽ دانشور ڊاڪٽر سيد ارشاد ڪاظمي ايم ايس چانڊڪا ميڊيڪل اسپتال لاڙڪاڻو، ڪووڊ جي ھن صورتحال ۾، تمام وڏا ڪارناما سرانجام ڏنا آھن. 80 بسترن تي آئيسوليشن وارڊ، 22 بسترن تي وينٽيليٽرن سان گڏ وارڊ، 60 بسترن تي ھاءِ ڊپنڊيسي يونٽ ۽ ڪووڊ جي پي سي آر ٽيسٽ کي ممڪن بڻايو آھي.
ڪووڊ جي حوالي سان سنڌي چينلن تي روزانو ٽي وي ٽاڪ شو، خبرون، اخباري ڪالمن ۾ شاعرن جون پنھنجون نڪور لکڻيون شايع ٿينديون رھن ٿيون. ڊاڪٽر مشتاق ڦل جي شاعري، رخسانه پريت چنڙ ۽ بيوس علي بخش چانڊيو، لاڪ ڊائون کان وٺي اڄ تائين ڪووڊ جي حوالي سان نڪور شاعري شئير ڪندا رھن ٿا.
سنڌ جي صحافت ۾ مزاحمت ۽ سنڌ جي ثقافت اجرڪ جو پٽڪو ٻڌي سنڌ جي سڃاڻپ، ٽن ڪتابن جو ليکڪ سيد علي محمد شاهه لڪياري ڪووڊ ۾ مبتلا ٿي لاڏاڻو ڪري ويو.
ان کانسواءِ ڪيترن سنڌي فنڪارن ڪووڊ جي حوالي سان گيت پڻ ڳايا آهن.
تاريخ 9 آگسٽ 2020ع ھي سٽون لکجن پيون ته سنڌ ۾ 123546 جا ڪيس ٿي چڪا آهن.انھن مان 115415 صحتياب ٿي چڪا آهن۽ 2262 اسان کان ھميشه جي لاءِ وڇڙي ويا آهن.