شهيد امير علي شاهه
17 آڪٽوبر 1985ع تي سڄي سنڌ ۾، ٽوڙي ڦاٽڪ وٽ قومپرستن تي ٿيل قاتلانه حملي خلاف ڪارو ڏينهن ملهايو ويو هو. سڄي سنڌ ۾ جيئي سنڌ تحريڪ جي سڏ تي، ماڻهو ٻانهن سان ڪاريون پٽيون ڳچين ۾اجرڪن جا ڪفن وجهي ۽ هٿن ۾ ڳاڙها جهنڊا کڻي رستن تي نڪري آيا هئا. سندن گهر هئي ته ٽوڙي ڦاٽڪ وٽ ٿيل شهيدن جي قاتلن کي ڦاهيون ڏنيون وڃن۽ گرفتار جيئي سنڌ جي ڪارڪنن کي آزاد ڪيو وڃي سڄي سنڌ جي ٽريفڪ بند هئي، رستن تي فوج، نيم فوجي دستا ۽ پوليس گشت ڪري رهي هئي ۽ ڪنڊ ڪڙڇ ۾ انقلابي نعرا گونجي رهيا هئا.
ان ئي ڪاري ڏينهن تي ڊگري ڪاليج لاڙڪاڻي جي شاگردن، شاگرد برادري سان ناتو نڀائڻ واسطي جلسو ڪيو ۽ پرامن جلوس ڪڍيو. جلوس جڏهن ريلوي پٽڙيءَ تي ريل روڪائڻ کانپوءِ پر امن طور واپس وري رهيو هو ته مٿس ايس پي (لاڙڪاڻي) جي قيادت ۾ پوليس فائرنگ ڪئي جنهنجي نتيجي ۾امير علي شاهه ۽ ٻيا گهڻا شاگرد زخمي ٿي پيا.
شهيد امير علي شاهه جو جنم، تاريخ 14 جولاءِ 1928ع تي ڳوٺ چوڌيري، تعلقو وارهه ضلعي لاڙڪاڻي ۾ ٿيو. سندس والد بزرگوار محترم امان علي شاهه اصلي چوڌيري جو رهاڪو آهي ۽ حڪمت سبب تر ۾ ڄاتل سڃاتل شخصيتن ۾ شامل آهي. امير علي شاهه ابتدائي تعليم آبائي ڳوٺ مان حاصل ڪئي ۽ گورنمينٽ هاءِ اسڪول وڳڻ مان اٺين جماعت پاس ڪئي.
شهيد امير علي شاهه شروع کان وٺي قومپرست خيالن جو مالڪ هو. اهوئي سبب آهي جو هن سنڌ جي آزاديءَ لاءِ جدوجهد ڪندڙ تنظيم جيئي سنڌ ۾ شموليت ڪئي ۽ سنڌ جي آزاديءَ جي تحريڪ ۾ حصو ورتو.
امير علي شاهه کي زخمي ٿيڻ کانپوءِ چانڊڪا ميڊيڪل ڪاليج هاسپيٽل ۾ داخل ڪيو ويو جتي سندس ست آپريشن ٿيا. کيس جڏهن به هوش پئي آيوته پاڻ حوصلي افزا ڳالهيون پئي ڪيائين. 17 آڪٽوبر تي جڏهن گهران نڪري رهيو هو ته کيس چيو ويو ته تڙ ڪري پوءِ ٻاهر وڃجو. تڏهن به پاڻ چيو هيائين ته، “اڄ غم جو ڏينهن آهي. اڄ منهنجي ڀائرن تي گوليون وسايون ويون هيون اڄ آءُ تڙ نه ڪندس” ان کان هڪ ڏينهن اڳ پنهنجي هڪ عزيز نياز شاهه کي سمجهائيندي چيو هيائين ته، “انسان جي تخليق بامقصد آهي ته پوءِ زندگي به بامقصد گذارڻ گهرجي آءُ بستري جي موت نه پر سنڌ جي آزادي لاءِ وڙهندي مرندس.”
اميد ئي هڪ اهڙي شيءَ آهي جنهن جي سهاري زندگي گذاري سگهجي ٿي. پوءِ ڪي انسان اميد جي خواب جي تعبير ڏسڻ لاءِ ڏينهن راتيون گهاريندا آهن ته ڪي وري پر اميد ٿي ان مان مزا ماڻيندا آهن. پر امير علي شاهه اهڙو انسان جنهن کي منزل ماڻڻ کانپوءِ هتي گذارڻو ڪو نه پيو. امير علي شاهه کي وڌيڪ علاج لاءِ ڪراچي نيو پئي ويو ته رستي ۾ سندس جسم کان ساهه جدائي ڪري هميشه لاءِ هليو ويو.
شهيد امير علي شاهه جو ٻالڪپڻ سندس آبائي ڳوٺ ۾ ئي گذريو پر ٿورن سالن کان وٺي اچي لاڙڪاڻي ۾ رهيو هو. شهيد ننڍپڻ کان وٺي ذهين ۽ ڦڙت هوندو هو. هو ننڍي عمر ۾ وڏي سوچ جو مالڪ هو. سندس سوچ جون سرحدن، سندس گهر يا ذات تائين محدود ڪونه هيون سنڌ ۽ سنڌين تي ڌارين جي تسلط امير علي شاهه کي قومپرست بنائي ڇڏيو هو. هن پنهنجي زندگي ذهني ڪاوشن تحت هڪ مقصد کي ارپي ڇڏي. اهو مقصد هو، سنڌ جي سياسي، جاگرافيائي۽ ثقافتي آزادي. سندس مقصد هو ته سنڌ جون سڀ زمينون سنڌي ماڻهن وٽ هجن. سنڌ جا ڪارخانا سنڌين جي حوالي هجن. ڪو به لانگ بوٽ جهانگيئڙن جي جهوپڙن کي ڊاهي نه سگهي، ڪا به ارهي اک ڪنهن سنڌي ناريءَ ڏانهن نه کڄي ۽ پوءِ ڪو به سنڌي ماڻهو پنهنجي پيٽ ڀرڻ لاءِ ٻئي اڳيان هٿ نه ٽنگي. اهوئي سندس مقصد هو جنهن سبب هن سيد سنڌ جي عزت ۽ بقا لاءِ قومي تحريڪ ۾ حصو ورتو.
شهيد امير علي شاهه قومي ڪارڪن سان گڏ هڪ سماجي ڪارڪن پڻ هو. سندس دل غريبن جي محبت سان ڀريل هوندي هئي.ڏک سک ۾ ڳوٺ ۽ ٻين ڄاڻو سڃاڻو غريبن جو ڀاڱي ڀائيوار پيو ٿيندو هو.
شهيد جا ٻيا ٻه ڀائر به آهن جن جا نالا اصغر علي شاهه ۽ اڪبر علي شاهه آهن. سندس ٻين ڀائرن کي به سنڌ تي پنجاب جي ٿيندڙ ظالم انتها پسند قومپرست بنائي ڇڏيو آهي.
شديد زخم ۽ جسماني هيڻائي امير علي شاهه کي ذهني طور هيڻو ڪري ڪونه سگهيا. اسپتال ۾ جڏهن به ڪو دوست ساڻس ملڻ ٿي ويو ته هو سندس زخم ڏسي روئي ٿي ويٺو پر جڏهن به امير هوش ۾ ٿي آيو ته دوستن ۽ عزيزن کي همٿائيندي ائين پئي چيائين، “آءُ امير آهيان ۽ اميرن جا ڀائر گهٻرائيندا ناهن.” امير علي شاهه مالي طور تي ته امير ڪو نه هو پر اها حقيقت آهي امير دلي۽ ذهني طور تي امير هو. سندس ذهن آزاديءَ جي نظريي سان سرشار هو ۽ جيڪي ذهن نظريي سان مالا مال هوندا آهن اهي ذهن ڪڏهن به ڪنهن جبر جي اڳيان جهڪندا ناهن، هيڻا ناهن ٿيندا پر هميشه اڏول ۽ امير هوندا آهن.
جڏهن امير علي شاهه جي همت، شجاعت، سچائي ۽ بهادريءَ تي سوچجي ٿو ته ائين ٿو لڳي ڄڻ نظر ڦاٽڪ وٽ هو، سو هٿن ۾ ٺڪر کڻي به ڌارين جي توبن سان مقابلو ڪندو هجي ۽ سندس زبان مان اها گجگوڙ اٿندي هجي، “مرويسون پر سنڌ نه ڏيسون.”
امير علي شاهه زخمي ٿيڻ کان صرف ٻه ڏينهن اڳ ۾، گهر ۾ چيو هو ته، “اهڙو موت ئي ڪهڙو جو ڪو به ياد ڪرڻ لاءِ تيار نه هجي. مان اهڙو موت مرندس جو مون کي هر ماڻهو ياد ڪندو.”
اها هڪ حقيقت آهي ته ههڙن حالتن ۾ امير علي شاهه کي ڪو نا اهل، بي ادب ۽ ديش دروهي ئي وساري سگهي ٿو، باقي اهل انسان، با ادب ماڻهو ۽ ديش پريمين وٽ امير علي شاهه جي اهڙي ئي حيثيت آهي جهڙي هيمون ڪالاڻي، دودي سومري، دولهه دريا خان ۽ هوشو شيديءَ جي آهي. امير جي موت امير کي امر بنائي ڇڏيو آهي. امير آزاديءَ لاءِ سر جي قرباني ڏئي تاريخ جا ورق والاري ڇڏيا آهن، اڄ امير اونداهيءَ ڌرتيءَ تي اهو ڏيئو بنجي چڪو آهي جنهن جي لاءِ آزاديءَ جو پيغام آهي.