زخم
گلابن ۽ زخمن ۾ ٿورو فرق آهي. پنکڙيون ۽ رت ڦڙا موسمن ۽ دوستن جي رحم تي هوندا آهن. منهنجو غيب ۾ ان ڪري ايمان آهي جو ڪڏهن زخم هوندا آهن پر نظر نه ايندا آهن.
مان ان زخم جي ڳالهه پئي ڪئي جيڪو منهنجي سڄي هٿ جي پٺين پاسي هيو، ايڏو گهرو نه هيو جو ان مان رت ٽمي سگهي. هڪ رهڙ جنهن مان ڳاڙهي رنگ جون سنهيون بوندون بي وسيءَ مان ٻاهر نهاري رهيون هيون. ماڻهوءَ جي هٿ جون لڪيرون قسمت جا رهڙ آهن.
گهرا زخم اڻمٽ نشان ڇڏي ويندا آهن. پهاڙ ٽُڪي رستو ٺاهيندي ماڻهوءَ جا هٿ ٿڪجي وڃن ٿا. زندگي اهڙو جبل آهي جنهن جي چوٽيءَ تي ڪو پهچي نه سگهيو آهي، سڀ ڪوهه پيما ڪري فوت ٿين ٿا.
منهنجو زخم هٿ تريءَ تي نه هيو، هٿ پويان هيو. هڪ رهڙو جيڪو مٿي آڱرين ڏانهن پئي ويو. سنهو، وروڪڙ، ڏنگو، ڏنگو. شرارتيءَ کي به چوندا آهن. شرارتي ان ڪري ته زخم ڏنگو هيو.
سمجهه ۾ نه پئي آيو ته اهو زخم ڪيئن لڳو؟ اوچتو هٿ جي پوئين پاسي نظر پئي ته زخم هيو. جڏهن زخمي ٿيس، ان وقت خبر ڇو نه پئي؟ سور محسوس ڇو نه ٿيو؟ شايد وقت سان منهنجي سور برداشت ڪرڻ جي قوت وڌي وئي آهي. منهنجو وجود سور سهڻ جي ان حد تي پهتل آهي، جِتي سور پنهنجي شدت محسوس ڪرائڻ جي سگهه کان محروم ٿي وڃي ٿو، يا ائين به ٿي سگهي ٿو ته سور اثرانداز نه رهيو آهي؟
گذريل ڏهه سال پهرين جڏهن ڦڪي چانهه پيئڻ شروع ڪئي هئي ته وات جو ذائقو فوت ٿي چڪو هيو، صدمن جي دنيا ۾ وقت سان درد اهميت وڃائي ويهي ٿو.
اسين درد جي اڇلائيل ڪچري ۾ خوشين جو ڪٻاڙ ڳولهيون ٿا. ڳوڙهن ۽ ٽهڪن ۾ فرق احساس جي ويڙهه جو آهي. هڪ احساس جي شڪست ٻئي احساس جو موت آهي ۽ هڪ احساس جو موت ٻئي احساس جي شڪست. ماڻهو جيئرو آهي ته ان جا احساس مئل آهن. احساس جيئرا ٿين ٿا ته ماڻهو مري وڃي ٿو.
شايد منهنجا احساس مري چڪا آهن؟ درد موڪلائي ويو آهي؟ سور وجود وڃائي ويٺو آهي؟
منهنجي هٿ جي پوئين پاسي رهڙ جو نشان، مون لاءِ حيرت جو سبب هيو. اها رهڙ ڪڏهن آئي؟ ڪيئن آئي؟ مون کي ڪا خبر نه آهي. اوچتو نظر پئي ته اهو زخم هيو، جنهن اندر سور اهو سوچي مري چڪو هيو ته اهو زخم آهي.
منهنجي جسم تي زخمن جا پنج نشان اهڙا آهن جن کي وقت مٽائي نه سگهيو آهي. وقت لوڻاٺي مرهم آهي. ڳوڙها لوڻ خارج ڪن ٿا. مرڪ چير آهي. مرڪڻ سان زخم کلي پون ٿا ۽ زخمن جا نشان لنگهي ويل وقت جي ڌوڙ ۾ دفن ٿيل اهڙا کنڊر آهن جن کي اسين ورثي ۾ شُمار ڪيون ٿا.
منهنجي جسم جي زخمن جا اڻ مٽ پنج نشان، پهريون نشان ان وقت جو آهي جڏهن ڌرتيءَ تي منهنجي پيرن جو نشان ٺهيو. جڏهن پهريون پنڌ ڪيو. حسن سڀن کان پهريون پيرن کي متاثر ڪندو آهي.
پهرين وک منهنجا پير زخمي ڪيا. پير وڍجي پيا ۽ آڱريون ٺهي پيون. آڱريون وجود جا چيريل حصا آهن. ٻيو زخم ان وقت لڳو جڏهن ڪائنات جو حسن پيرن کان مٿي گوڏن وٽ پهتو. مون ڊوڙي حسن ڳولهيو. حسن جي جستجوءِ منهنجا گوڏا زخمي ڪري وڌا. اها حيرت جي ڳالهه آهي ته ٻالڪپڻ ۾ پاتل ڊوڙن جو سور انسان پيريءَ ۾ محسوس ڪري ٿو.
نظر ايندڙ شيون مٽجي وينديون آهن، نه نظر ايندڙ شيون اڻ مٽ هونديون آهن. منهنجا زخم اڻ مٽ ان ڪري آهن ته ضروري نه آهي ته زخم نظر اچن. سور نظر نه ايندو آهي پر ڪڏهن زخم به نظر نه ايندا آهن. ڪي زخم سور جيان محسوس ڪري سگهبا آهن ۽ ڪي سور زخم جيان ظاهر هوندا آهن.
هر شيءِ جو هڪ بهانو هوندو آهي ۽ رت وهڻ زخم جو بهانو آهي.
ٽيون زخم ان وقت لڳو جڏهن وقت سان حسن جي جاکوڙ سٿرن وٽ پهتي ۽ جنس جي جستجوءَ ۾ جاڳيل پيار مون کي دوکو ڏنو. اهي درد ۽ فراق جا ڏينهن هيا. مان سانجهيءَ جو سمنڊ ڪناري لهندڙ سج کي ڏسي سڃاڻي ويندو هيس ته اهو تنهنجو چهرو آهي. ان جي شفق ۾ حسن جو تاب شعلن جيان ڀڙڪندو هيو.
زخمي سٿر وهاڻي جيان هوندو آهي. زخمي سٿر تي سمهندڙ محبوب جي خوابن ۾ رت ۽ ڪپهه کانسواءِ ڪجهه نه هوندو آهي. هڪ سٿر اڌ وهاڻو هوندو آهي ۽ اهو اڌ وهاڻو محبوب لاءِ هوندو آهي. اڌ وهاڻا انهن جا خالي هوندا آهن، جن جا انتظار سج اڀرڻ کان اڳ اَسُر جي نيراڻ ۾ ٻُڌي ويندا آهن.
چوٿون زخم منهنجي دل تي آهي. جڏهن حسن جي جستجو وقت سان منهنجو وجود اورانگهيندي دل وٽ پهتي. دل حسن جو آئينو آهي. حسن پنهنجو جوڀن دل جي آئيني ۾ ڏيکاري ٿو. فطرت انسان کي ٻانهون ڀاڪر ۾ ڀرڻ لاءِ ڏنيون آهن. سينو، سيني سان ملندو آهي ته دليون گفتگوءِ ڪنديون آهن. ڌڙڪن کي ترجمو ڪيو وڃي ته عشق جي زبان سمجهي سگهبي. شايد ڪنهن کي اها خبر نه هجي ته دل اندر هڪ ننڍڙي دل هوندي آهي ۽ اها ننڍڙي دل ڪنهن ٻئي جي هوندي آهي. دل اندر دل ڌڙڪندي آهي. دل چوري ڪرڻ خيانت نه آهي.
عشق ۾ اهڙي خيانت امانت جي زڪوات آهي. دل اندر لڪايل دل جي چوريءَ جي ملامت کان اسان جي دل ڪنهن گناهه جي احساس کان ڌڙڪي جيئرو رکندي آهي.
دل ۾ ڪو نقطو نه آهي پر دل وجود جو واحد نقطو آهي. مومن ۽ من ۾ هڪ نقطو آهي. دل نقطي بنا ڪافر آهي ۽ ڪافر ۾ هڪ نقطو آهي.
دل زخمي هجي ته اها تندرست هوندي آهي دل جا زخم بند ٿي وڃن ته اها ڦاٽي پوندي آهي.
پنجون زخم منهنجي دماغ تي آهي. عمر جي ان حصي ۾ جڏهن وقت جي تجربي جي پٺيءَ ۾ جسم ميڻ جيان رجندو آهي ۽ وار چاندي ٿي ڇڻندا آهن. حسن جي جستجو دل اورانگهي دماغ وٽ پهچندي آهي ته دماغ زخمي ٿي پوندو آهي.
ياداشت اهڙي بيٺل پاڻيءَ جيان آهي جنهن کي وقت جو اڃايل جانور ڏوگهي وڃي ٿو. حسن جي جستجوءَ ۾ پرينءَ جو پاڇو تڏهن پسجي ٿو جڏهن دماغ مفلوج ٿئي ٿو.
زندگيءَ جي آخري ڏينهن ۾ حسن دماغ تي اثرانداز ٿئي ٿو. ماڻهوءَ جو موت حسن جي زيادتي آهي.
مون کي پنهنجا پنج زخم ياد آهن. جيڪي روح جا اڻ مٽ نشان آهن. سور روح جي رڙ آهي ۽ زخم روح جو احساس. منهنجي پيرن جا زخم، وجود جون وڍيل آڱريون، جدوجهد جي نتيجي ۾ حاصل ڪيل هٿ ترين جي رهڙن مان وجود ورتل مقدر جي لڪيرن وچ مان وهندڙ حياتيءَ جي گذريل هر گهڙيءَ ۾ جسم تي ڪنهن وڻ ويڙهيءَ جيان چڙهندڙ جستجوءَ جي ڪنڊيدار وقت جي ول، گوڏا، سٿر ۽ وجود ۾ رڳن جي پاڙن سان جڙيل دل، ذرو ذرو زخم ۽ سور جو مٺاس، منهنجو دماغ، اکيون ۽ نور جي روشني، ذائقو، چاشني، جستجو، بند زبان، اکين جي گفتگو.
مان حسن جي تاب کان ايڏو ڊنل آهيان جو پنهنجي اندر ۾ لڪيل آهيان. تير انداز کي نشاني جي ضرورت نه آهي، ڪٿي به اڇلائي، دل تي لڳندو. منهنجي زندگيءَ جو تجربو، روح تي رهجي ويل نشان، اهي زخم ڏسڻ لاءِ روح کي ڏسڻ جي ضرورت پوندي. انسان روح ڏسي سگهي ها ته کيس اکيون نه هجن ها. اکين جي سگهه محدود آهي. پنهنجو چهرو ڏسڻ لاءِ آئيني جي ضرورت پوي ٿي. اک جو ڪک اک کي نظر نه ايندو آهي.
منهنجي روح جا پنج نشان اڻ مٽ آهن. اهي زخمن جون لڪيرون نه آهن، جن کي صاف ڪري سگهجي. روح ان ڪري امر هوندا آهن جو روحن ۾ رت نه هوندو آهي. روحن کي دل نه هوندي آهي. دل ماڻهوءَ کي ماري وجهي ٿي. ساهه کي ڪهڙو ساهه؟ سهڪندو اهو آهي جنهن اندر ساهه هجي.
منهنجو مفلوج دماغ هر احساس کان عاري ٿي چڪو آهي. سور جي سمنڊ ۾ ڪرندڙ پيڙا جو قطرو ڪهڙي اهميت رکي ٿو؟
منهنجي سڄي هٿ پويان رهڙ، ڪا خبر نه آهي اها ڪيئن آئي؟ جسم جو نظر ايندڙ زخم. چمڙيءَ جو چٽو گهاءُ. ڪڏهن لڳو؟ ڪيئن لڳو؟ ڇو لڳو؟ مون وٽ انهن سوالن جا جواب نه آهن.
•