بنيادي تعليم کان فني تعليم تائين

سموري دنيا ۾ بنيادي تعليم يعني لکڻ پڙهڻ جي قابليت هجڻ تائين جي تعليم لازمي سمجهي وڃي ٿي، جيڪا پرائمري درجي کان ڏهين يا ٻارنهين ڪلاس يا بين الاقوامي زبان ۾ ترتيبوار A ۽ O ليول سڏجي ٿي. بنيادي تعليم جو اچڻ ڪنهن به شخص کي زندگي جي عام وهنوار ۾ ڪم اچي ٿو، کيس سماجي جوڙجڪ، ڏيتي ليتي، رابطي ڪرڻ توڙي اخبار ۽ عام معلومات، صحت بابت بنيادي ڳالهيون ۽ ملڪي قانون ۽ سماجي اخلاقيات ۽ سٺي شهري هجڻ جي ذميوارين بابت ڄاڻ هجي ٿي، کيس اولاد جي مستقبل جو اونهو رهي ٿو. پر اها به حقيقت آهي ته ڏهه يا ٻارنهن ڪلاس پورا ڪرڻ کانپوءِ هر ماڻهو ڊگري ڪورس افورڊ ڪونه ڪري سگھي ٿو، ڇو ته اعليٰ تعليم ته ترقي يافته ملڪن به پنهنجي شهرين لاءِ ايڏي سولي ڪونه ڪئي آهي، تعليم کي جاري رکڻ لاءِ ڀلي کڻي پنهنجن ماڻهن لاءِ ڳاٽي ڀاڳي فيس مقرر نه به ڪئي هجن ته به او ليول تائين سٺن گريڊن سان گڏ ڪجهه اهم ايپٽيٽوٽ ٽيسٽو به پاس ڪرڻيو پون ٿيون، ويندي اعليٰ تعليم ۾ ايڏي محنت ۽ جستجو جي ضرورت پوي ٿي جو هر شاگرد پاڻ ئي ڊگري جي تعليم جاري رکڻ نٿو چاهي، يا وري سڌريل دنيا ۾ روزگار حاصل ڪرڻ لاءِ هنري تعليم کي وڌيڪ اهميت ڏني وڃي ٿي جنهنڪري مئٽرڪ يا اي ليول کان ئي ٽيڪنيڪل ۽ ووڪيشنل ڪاليجز ۾ اڪثر شاگرد دلچسپي وٺن ٿا ۽ اتان جون حڪومتون به کين ٽيڪنيڪل ايجوڪيشن ڏانهن مائل ڪري ٿي ته جيئن نوڪرين جي گھٽتائي جي ڪري ٽيڪنيڪل ڄاڻ هجڻ ڪري نوجوان انڊسٽريز ۾ روزگار حاصل ڪري سگھن. اهڙي طرح دنيا جي تقريبن ترقي يافته ملڪن ۾ اهڙن شاگردن کي اسڪلڊ ڪورسس ڪرڻ لاءِ ئي اتساهيو وڃي ٿو ، جيئن هنگري کان ويندي آمريڪا تائين يا وري ايشيا جي سينگاپور، ڪوريا کان ويندي جپان ۽ چائنا تائين، سمورن ترقي يافته ملڪن ۾ اسڪلڊ ڪورسس جن ۾ اٺين درجي، مئٽرڪ يا انٽر کانپوءِ ڪو فني مهارت جو ڪورس، يا ڊپلوما وغيره کي اهميت ڏني وڃي ٿي، جن ڪورسس ڪرڻ سان سندن نوجوان انڊسٽريز ۾ ڊائريڪٽ نوڪرين ۾ لڳي وڃن ٿا. البته ائين به نه آهي ته ترقي يافته ملڪن ۾ اهم سوچيندڙ ذهنن کي ڊگري پروگرام ۾ تعليم جاري رکڻ کان روڪيو وڃي ٿو، پر ماحول اهڙو هجي ٿو جو هر شاگرد خود ئي فيصلو ڪري ٿو ته هو تعليم جاري رکي يا وري ڪو سٺو هنر سکي نوڪري يا ڌنڌي سان لڳي وڃي. حقيقت ۾ اعليٰ تعليم لاءِ اهم گريڊ رکندڙ شاگردن کي ته اسڪالرشپ وغيره جا موقعا ڏيئي اتساهيو به وڃي ٿو. پر هر شاگرد جي پنهنجي انفرادي سوچ هجي ٿي. اڄ جپان کان ڪيناڊا تائين اسڪلڊ ورڪرس وڌيڪ پيدا ٿين ٿا، جيڪي ترقي يافته ملڪن جي انڊسٽريز لاءِ ريڙه جي هڏي برابر آهن. ان جو مثال ڏيندو هلان ته سينگاپور توڙي ڪوريا ۽ جپان ويندي جرمني، آمريڪا ۾ ٽيڪنيڪل ڪاليجن ۾ پڙهندڙ شاگردن جو تعداد سندن يونيورسٽين ۾ پڙهندڙ شاگردن کان وڌيڪ آهي، پر پري ڇو وڃجي اسان جي حيدرآبا يا ڪراچي ۾ به اردو ابادي جي اڪثر نوجوانن ۾ ٽيڪنيڪل ڪم ڪرڻ جو رجحان آهي، پوءِ موبائيل ۽ ڪمپيوٽر مارڪيٽ هجي، يا وري گاڏين، واشنگ مشينن ۽ فرجن کان ويندي ٽي وي، اليڪٽريشن ۽ آئل پينٽنگ ۽ رنگ جو ڪم يا وري ايئر ڪنڊيشن کان ويندي گھر ۾ پردن هڻڻ جو ڪم، يا موٽر مڪينڪ، ۽ پلمبر وغيره جو ڪم هجي،. هي سمورا ڪم اردو آبادي جو ڇوڪرن کي اچن ٿا، جيڪي پنهنجي ان فن جي ڪري حيدرآباد، سکر کان ويندي ميرپورخاص ۽ ڪراچي جي مارڪيٽن ۾ خوب ڪمائي رهيا آهن، ان جي ڀيٽ ۾ ڪيترائي سنڌي نوجوان پنهنجي ڊگري کڻي گھر ويٺا آهن ۽ ڪنهن به ڪم ڪرڻ کان عار اٿن. حقيقت ۾ وار ٺاهڻ ، بيوٽي پارلر جو ڪم به ووڪيشنل ڪورسس ۾ اچڻ گھرجي، جنهن سان ماڻهو پنهنجو معاشي مسئلو به حل ڪري سگھي ٿو ته سماج ۾ هڪ ذميوار فرد جو ڪردار به ادا ڪري سگھي ٿو.
اهم ڳالهه ته ترقي يافته ملڪن ۾ اعليٰ تعليم لاءِ جيترو نوجوانن کي اتساهيو وڃي ٿو اوتري ئي نوجوانن کي پنهنجي محنت ۽ امتحاني نتيجن سان ايپٽيٽيوٽ ۽ IQ ٽيسٽن سان آزمايو به وڃي ٿو ته آيا همراهه اعليٰ تعليم جي اها ڊگري حاصل ڪرڻ جي قابل آهي، ان ڪري ئي دنيا جي اعليٰ تعليمي ادارن مان پنهنجن پنهنجن شعبن جا ماهر پيدا ٿين ٿا نه ڪي سکڻا ڊگري رکندڙ. اسان وٽ ته هر والد پنهنجي ٻار کي ڊاڪٽري انجنئيري، بزنس ايڊمنسٽريشن ، ڪمپيوٽر سائسن ، انفارميشن ٽيڪنالاجي نه ته به گھٽ ۾ گھٽ يونيورسٽي يا ڪاليج مان ڪا Bsc, ، Msc يا BA ۽ MA وغيره مختلف شعبن جهڙوڪ سوشيولاجي، پوليٽيڪل سائنس، سنڌي، اردو، انگلش يا وري بايولاجي، ڪيمسٽري، فزڪس، ۽ قانون وغيره جهڙن شعبن ۾ ڊگريون ڪن ٿا، اهي ڊگريون رکندڙ نوجوان ڪجهه سال ڊگريون حاصل ڪرڻ ۾ ۽ پوءِ وري ڪجهه سال نوڪري حاصل ڪرڻ جي ڀڄ ڊڪ ۾ ضايع ڪن ٿا، ائين سماج ۾ اڻ سهپ، ڪرپشن، تشدد ۽ مايوسي وڌي ٿي. نه صرف شاگرد پاڻ پر سندس گھرڀاتي به مسئلن جو شڪار رهن ٿا. تنهڪري سڌريل ملڪن جي مثالن مان فائدو وٺي اسان کي به بنيادي هنر سکڻ گھرجن، ٽيڪنيڪل ۽ ووڪيشنل ڪورس ڪرڻ گھرجن. پوءِ ڀلي اعليٰ تعليم به جاري رکجي. انسان جي ڪاميابي ۾ سندس هنر تمام وڏو ڪردار ادا ڪري ٿو، اعليٰ تعليم لاءِ ٻاهر وڃڻ جو خواب حاصل ڪرڻ ۾ ڪوبه هنر گڏ هجڻ به سولائي پيدا ڪري سگھي ٿو، مون ملائشيا ۾ بنگلاديش جي شاگردن يونيورسٽي جي هاسٽل اندر هيئر ڪٽنگ ڪرڻ، ڪولالمپور شهر ۾ پلمبرنگ جو پارٽ ٽائيم ڪم ڪرڻ کان ويندي مون بيڪرين توڙي سيلنگ ايجنٽ طور ڪم ڪندي ڏٺو. ڪجهه شاگرد ته ڪمپيوٽر ڪمپوزنگ، ايڊيٽگ، ريپئرنگ جو ڪم ۾ يونيورسٽي اندر ئي ڪمائي رهيا هوندا آهن، ان ڪري اعليٰ تعليم سان هنر سکڻ جو ڪم ضروري آهي، جنهن لاءِ نامياري ليکڪ الطاف شيخ ڪيترن ئي ڪتابن ۾ صلاح ڏني آهي ته پنهنجي ٻارن کي موڪلن ۾ ڪو وار ٺاهڻ يا اليڪٽريشن يا ريفريجريٽرس وغيره جو ڪم سيکارڻ لاءِ ڇڏيو ته جيئن کين ڪو هنر اچي. جيڪو کين اڳتي هلي ڪم ايندو. خود الطاف شيخ جنهن پاڪستان جو پهريون آٽوميٽڪ بحري جهاز هلايو ۽ سڄي دنيا جي سمنڊن ۾ جهاز هلايا ، ان کي به سندس دورانديش والد جيڪو ڊپٽي ڪمشنر به هو تنهن اسڪول جي موڪلن دوران ڪار مڪينڪ وٽ ڪم ڪرڻ لاءِ ڇڏيو هيو، جتان هو نٽ بلٽ، پانا استعمال ڪرڻ به سکيو ته اعتماد به ، جو پاڻ ڪتاب م لِکَنِ ٿا ته ميرين انجنئيرنگ اڪيڊمي چٽاڪانگ ۾ جڏهن داخلا ٿين ۽ جهاز راني ۾ پريڪٽيڪل ڪرڻ جو ٽائيم هوندو هو ته هو ٻين شاگردن کان وڌيڪ پراعتماد هوندا هئا ۽ هلڪا ڦلڪا جهاز جا ڪم پاڻ ئي ڪري ويندا هئا جو کيس مڪينڪ ٿيڻ لاءِ بنيادي ٽريننگ پهرين کان ئي ٿيل هئي. سو اهڙن ڳالهين کي به ذهن ۾ رکڻ گھرجي.