يورپ ۾ اعليٰ تعليم جا موقعا - هڪ تعارف
اوڀر يورپ ۾ شامل ڪل 10 ملڪ هن ريت آهن. روس، بلگيريا، چيڪ ريپبلڪ، هنگري، پولينڊ، رومانيه، سولويڪيا، بيلاروس، مولڊووا ۽ يوڪرين. هنن ملڪن جي قدرتي سونهن باقي يورپ کان وڌيڪ آهي، پر تعليمي ۽ اقتصادي لحاظ کان باقي يورپ جا ٻيا سرمائيدار ملڪ کانئن ڪجهه اڳيان آهن. اسان جا ماڻهو سير ۽ تفريح لاءِ گھڻو ڪري چيڪ ريپبلڪ کي وڌيڪ پسند ڪن ٿا، ۽ ان کان علاوه هنگري جون پراڊڪٽس معيار جي حوالي سان اسان وٽ ڪافي مشهور آهن، باقي رشيا ته سماج واد نظرئي ۽ دنيا جو پکيڙ جي حوالي سان وڏي ۾ وڏي ملڪ سميت سرد جنگ جي حوالي سان ۽ ٿڌ جي ڪري اسان وٽ مشهور آهي. يورپ جي هن علائقي جي، ايشيا سان سرحد ملي ٿي، ۽ وچ ايشيا جي رستي افغانستان کان رشيا وڃي سگھجي ٿو. ڪجهه سال پهرين يوڪرين جي رياست جي آزادي ڪري روس ۽ يوڪرين ۾ ڪافي ڪشيدگي رهي. مجموعي طور روس، هنگري، ۽ چيڪ ريپبلڪ ۽ پولينڊ تعليم جي لحاظ کان ڪافي اڳڀرا آهن. اسان جو نامور فلاسافر جاويد ڀٽو بليگريا جي صوفي يونيورسٽي مان تعليم پرائي آيو هو. جڏهن ته سنڌ يونيورسٽي جو دوست ڪرشن ڪمار پهرين پولينڊ ۾ پي ايڇ ڊي ڪرڻ ويو پر بعد ۾ ڇڏي ڪري آسٽريا ۾ وڃي پي ايڇ ڊي ڪيائين. سندس چوڻ آهي ته پولينڊ انتهائي سستو ملڪ آهي. رشيا هن وقت ڪافي ساريون اسڪالرشپس ڏيئي رهيو آهي، ان کي حاصل ڪرڻ لاءِ ضرور ڪوشش ڪرڻ گھرجي.
اتر يورپ ۾ شامل ملڪ هيءُ آهن، ڊينمارڪ، ايسٽونيا، فنلينڊ، آئسلينڊ، آئرلينڊ، ليٽويا، ليٿونيا، ناروي، سوئيڊن ۽ انگلينڊ آهن، جن جو ڪل تعداد 10 آهي.
اولهه يورپ ۾ شامل ملڪ هن طرح آهن، جرمني، بيلجيم، فرانس، لگزمبرگ، موناڪو، نيڌرلينڊس، آسٽريا، سوئٽزلينڊ، ليچٽينسٽي جيڪي به تعداد ۾ ڪل 9 آهن.
ڏکڻ يورپ ۾ شامل ملڪ هن ريت آهن، جن جو تعداد 15 آهي، البينيا، بوسنيا هروگوينا، ڪروشيا، گريس، اٽلي، اسپين، پورچوگال، سربيا، نارٿ ميسيڊونيا، سولوينيا، مونٽينيگرو، مالٽا، انڊورا، سين مارينو، ۽ هولي سي شامل آهن.
نوٽ: يورپ ۾ شامل مٿين ملڪن کان علاوه ڪجهه اهڙا ملڪ به آهن، جن جو شمار به روس جيان يورپ ۾ به ٿئي ٿو ته وري ايشيا ۾ به ـــ جنهن ڪري انهن کي يوريشن ملڪ به چيو وڃي ٿو، اهڙن ملڪن کي اقوام متحده جي اسٽيٽسٽيڪل ڊويزن ايشيا ۾ ته ڄاڻايو آهي، پر انهن جون سرحدون يورپ سان به ملن ٿيون. ٻيو وري انهن جا سياسي ۽ تاريخي لاڳاپا يورپ سان وڌيڪ ويجها رهيا آهن، ان ڪري انهن کي يورپ جو به سمجهيو وڃي ٿو. انهن ۾ شامل پنج ملڪ هن ريت آهن. ترڪي، جارجيا، ارمينيا سائپرس ۽ آذربائيجان. هي ملڪ به ڪائونسل آف يورپ جو حصو آهي، جڏهن ته ڪائونسل آف يورپ مان مراد يورپين يونين هرگز ناهي.
يورپ کنڊ جي تعليمي ادارن ۾ شاگردن جو مجموعي تعداد
سال 2016ع جي انگ اکرن مطابق يورپ ۾ اعلي تعليمي ادارن ۾ شاگردن جو تعداد 19.6 ملين يعني هڪ ڪروڙ 96 لک هيو، جن ۾ ڇوڪرين جو تعداد 54 سيڪڙو آهي. ان مان اندازو لڳائي سگھجي ٿو ته يورپ ۾ عورت تعليم جي ميدان ۾ ڪيتري ترقي ڪئي آهي. شايد اهو ئي سبب آهي جو يورپ ۾ نه صرف شين ۽ سهولتن ۾ خوشحالي ۽ ترقي آهي پر يورپ جا ماڻهو روين ۾ به پنهنجو مٽ پاڻ آهن. صحي چوندا آهن ته عورت جي پڙهيو لکيو هجڻ سان سڄو معاشرو پڙهيو لکيو ٿي وڃي ٿو، جنهن جو مثال يورپ آهي، جتي تعليم جو سئو سيڪڙو تناسب آهي. شاگردن جي گھڻائي سماجي سائنس، جنرلزم، انفارميشن ٽيڪنالاجي، بزنس ايڊمنسٽريشن ۽ قانون ۾ داخل آهي. جڏهن ته ٻئي نمبر تي انجيئنئرنگ، پوءِ هيلٿ ۽ آرٽس جا سبجيڪٽ اچي وڃن ٿا.
سال 2020ع جي دنيا ليول تي بهترين هڪ هزار يونيورسٽين مان 381 يونيورسٽيون يورپ سان لاڳاپيل آهن، جيڪو تعداد دنيا جي معياري اعلي تعليم مهيا ڪندڙ ادارن جو 38 سيڪڙو بيهي ٿو، جن ۾ سڀ کان وڌيڪ تعداد 76 يونيورسٽين سان برطانيا جو آهي ۽ ٻئي نمبر تي جرمني 45 يونيورسٽين سان شامل آهي، ۽ ٽئين نمبر تي فرانس جون يونيورسٽيون آهن، جن جو تعداد 35 آهي، جڏهن ته دنيا جي بهترين 10 يونيورسٽين ۾ برطانيا سان گڏ سوئٽزلينڊ جون يونيورسٽيون به شامل آهن.
ڪجهه اهم ڳالهيون
• ايراضي توڙي آباديءَ جي لحاظ کان يورپ جو وڏو ملڪ روس آهي
• جرمني آبادي جي لحاظ کان ٻئي، انگلينڊ ٽئين، فرانس چوٿين، اٽلي پنجين، اسپين ڇهين، يوڪرين ستين، پولينڊ اٺين، رومانيا نائين ۽ نيڌرلينڊس ڏهين نمبر تي آهن. ان کان علاوه بيلجيم يارنهين، گريس يعني يونان ٻارنهين، ريپبلڪ چيڪ تيرنهن، پورچوگال چوڏهين، ۽ پندرهين تي سوئيڊن آهي، جنهن جي آبادي هڪ ڪروڙ آهي.
• ايراضي جي لحاظ کان روس کان پوءِ يوڪرين ٻئي، فرانس ٽئين، اسپين چوٿين، سوئيڊن پنجين، ناروي ڇهين، جرمني ستين، فن لينڊ اٺين، پولينڊ نائين، اٽلي ڏهين، انگلينڊ يارهين ۽ رومانيا ٻارنهين نمبر تي آهي.
• آبادي جي لحاظ کان روس پهرين تي پندرنهن ڪروڙ جي قريب آبادي رکي ٿو، اتي ويٽيڪن سٽي 799 جي قريب آبادي رکي ٿي ۽ آخري نمبر تي آهي يعني ننڍي ۾ ننڍو ملڪ آهي.
• يورپ جي اڪثر ملڪن جي آبادي لکن ۾ آهي يعني هڪ ڪروڙ کان به گھٽ. جن ۾ شامل ملڪ هن ريت آهن. هنگري 96 لک، بيلاورس، آسٽريا، سربيا، سوئٽزلينڊ، بلگيريا، ڊينمارڪ، فنلينڊ، سولويڪيا، ناروي، آئرلينڊ، ڪروشيا، مولڊوا، بوسنيا هزگوينا، البينا، ليٿونيا، نارٿ ميسيڊونيا،سلونيا، ليٽيوا، ايسٽونيا، مونٽينيگرو، لگزمبرگ، مالٽا، آئسلينڊ ساڍا ٽي لک جي قريب ترتيبوار شامل آهن.
• يورپ جي ڪجهه ملڪن جي آبادي فقط هزارن ۾ يعني هڪ لک کان به گھٽ آهي، جيئن سين مارينو، ليچيٽينسٽين، موناڪو، ۽ انڊورا .
• يورپ اندر يوروپين يونين نهايت اهم اتحاد آهي، جنهن ۾ ميمبر ملڪن جو تعداد 28 آهي. جيڪي پاڻ ۾ فري ٽريڊ ۽، ٽوئرزم جي پاليسي تحت هلن ٿا.
• يورو زون ۾ اهي ملڪ شامل آهن، جن يورو کي آفيشل ڪرنسي جو درجو ڏنو آهي، ان ۾ 19 ملڪ شامل آهن، ڇو ته يورپين يونين ۾ شامل ڪجهه ملڪ پنهنجي اڳوڻي سڪي کي برقرار رکندا اچن پيا.
• ڇينجن ويزا ۾ يورپين يونين جي ميمبر ملڪن مان ڪل 22 ملڪ شامل آهن، جن ملڪن پاڻ ۾ ويزا فري اچڻ وڃڻ جي پاليسي اختيار ڪئي آهي، نه فقط ميمبر ملڪ پر ٽوئرسٽ طور يا وري پڙهائي خاطر ايندڙ ٻاهريان ماڻهو به هي ويزا حاصل ڪري سمورا ملڪ هڪ ڇينجن ويزا لڳڻ سان گھمي سگھن ٿا. ان ۾ يورپ جا چار اهڙا ملڪ به شامل آهن، جيڪي يورپين يونين جا ميمبر نه آهن، جن ۾ ناروي، سوئٽزلينڊ، آئسلينڊ ۽ ليچسٽينسٽائن شامل آهن.
يورپ ۾ ملندڙ هڪ اهم اسڪالرشپس
Erasmus+ اسڪالرشپ: هي اسڪالرشپ يورپين يونين طرفان نوجوانن جي تعليم، ٽريننگ، اسپورٽس جي بهتري ۽ نوجوانن جي رهنمائي لاءِ يورپ اندر ڏني وڃي ٿي. هن پروگرام جي بجيٽ ساليانو 14.7 بلين يورو آهي، جنهن مان 4 ملين جي قريب ماڻهن لاءِ هن وقت تائين فائدو ورتو آهي، هن پروگرام جو گھڻو حصو يورپ جي ميمبر ملڪن ۾ ئي خرچ ٿئي ٿو، البته ٻين ملڪن جي حالتن ۽ سندن ڀلائي لاءِ به ان ۾ ڪافي موقعا ڏنا وڃن ٿا. ڪوبه ادارو يا فرد هن پروگرام مان سندس قابليت يا ضرورت جي حساب سان يا سندن ملڪ جي حساب سان موقعو حاصل ڪري سگھي ٿو. هن پروگرام جو في الحال وقت 2015 کان 2020 آهي، جنهن تحت هن وقت تائين ڪافي شاگرد ڪجهه مهينن جو ايڪسچينج ڪورس يا وري مختلف تنظيمن جي ٽيمن ٽريننگ ڪورسس ڪيا آهن. هن پروگرام جي ويب سائيٽ هي آهي.
https://ec.europa.eu/programmes/erasmus-plus/node_en
Horizon 2020: هي پروگرام به سائنس ۽ ريسرچ لاءِ يورپين ڪميشن طرفان آهي، جنهن جي مدت به 2014 کان 2020 تائين رکي ويئي آهي، جنهن بابت تفصيل هن لنڪ تي موجود آهي. https://ec.europa.eu/programmes/horizon2020/en/what-horizon-2020