گل حسن گل ملڪ
گل حسن گل ملڪ
دوستو!
اڄ آءٌ هڪ اهڙي شخصيت جو تعارف پيش ڪري رهيو آهيان جنھن لوڪ ادب ۾ سڄي سنڌ ۾ نالو روشن ڪيو آهي ـ تاريخ شاهد آهي تہ سنڌ جي تھذيب، تمدن ۽ آثار اهڃاڻ جا والي وارث ساڃاھہ وند، سالڪ، مانجهي مڙس رهيا آهن ـ جنھن جو پيوند پيچرو نظم، نثر ۽ لوڪ ادب سان رهيو آهي ڇاڪاڻ جو اُهي اديب ۽ شاعر ئي هوندا آهن جيڪي سير سمنڊ ۾ ٽٻيون هڻي هيرا لعل جنھوار ۽ ماڻڪ موتي ميڙي موتيُن جي مالھا جوڙيندا آهن، لفظن جي سھيڙ جا ڳهڻا ڳچي ڳل پائي بھترين سماج جوڙيندا آهن. پوءِ اهڙا املھہ مانجهي ماڻھو سماج جا ستارا موتي داڻا هوندا آهن جيڪي پڻ ڀٽائي جي ڀُونءِ جي آثار اهڃاڻ ثقافت تھذيب ۽ تمدن جا والي وارث بڻبا آهن.
جي دوستو!
هڪ اهڙو نانءٌ جيڪو ماکيءَ جِي مِٺاس جيان چاھہ رکندڙن کي چَس چکائيندو رهيو آهي، جنھن جو تعلق ڊگهي عرصي کان وٺي لوڪ ادب سان آهي پاڻ سنڌ جو ناميارو سگهڙ، شاعر ليکڪ ۽ محقق آهي.
1 سيپٽمبر 1967ع تي ﷲ وڌايو مَلڪ جي گهر هڪ گُلُ ٽڙيو جنھن جي خوشبو هر هنڌ هٻڪار آڻي ڇڏي، وڏڙا شروع ۾ هاڻوڪي ڪشمور ضلعي جي شھر ڪرم پور ويجهو ڳوٺ گُڙدو بجاراڻي ۾ ويٺا هئا ۽ بعد ۾ هن لڏ پلاڻ ڪري ضلعي جيڪب آباد جي شھر مبارڪپور کي مَسڪن بڻايو.
استاد گل حسن “گل” مَلڪ شروع کان وٺي علم ادب سان چاھہ رکندڙ شخص آهي اهو ئي سبب آهي جو هو هن وقت 18 گريڊ ۾ گورنمينٽ بوائز هائير سيڪنڊري اسڪول مبارڪپور ۾ استاد طور ڪم ڪري رهيو آهي، هن جو شوق شاعري ڏانھن ايترو تہ هوندو هيو جو هو ننڍي هوندي کان ئي سياري جي سرد ڊگهي راتين ۾ ٿيندڙ مچ ڪچھرين ۽ ٻين سگهڙ پروگرامن ۾ شرڪت پڻ ڪندو هو. جيئن جيئن وقت جا وهڪرا گذرندا رهيا تيئن تيئن هن جو لوڪ ادب ڏانھن لاڙو پڻ ترقي جون منزلون طئي ڪندو وڌندو رهيو، هن صرف 13 سالن جي الهڙ جواني ۾ سگهڙائپ جو شاگردي وارو ڳانو جڳ مشھور سگهڙ استاد محمد سيفل خان ڀَٽيءَ کان ٻڌرائڻجي منزل ماڻي ورتي، جنھن پڻ گُل حَسن کي “گُل” بڻايو، سندس استاد جو ساٿ “ڪل نفس ذائقة الموت” واري حقيقت جي ڪري ٿورو عرصو رهيو، پوءِ هن اڃا وڌيڪ سگهڙائپ جي صنفن تي پڪڙ پختي ڪرڻ لاءِ سنڌ جي مشھور سگهڙ شاعر استاد بھار علي “بھار” ٻُرڙي کان سگهڙائپ ۽ شاعريءِ جو ڳانو ٻڌايو، جنھن پڻ هن کي سگهڙائپ ۽ شاعري جي هر صنف تي دسترس دست شفقت سان پڻ حَقِ اُستادي ادا ڪندي سونپي، هن بہ پڻ آدابِ شاگردي، آداب روحاني فرزندي جيان نڀايا، گل جو سندس استاد سان اهو وچن هو تہ پھريان اُن استاد جي شاعري سھيڙي “بُوند بھار” ڪتاب مرتب ڪري سنڌ جي سگهڙن لاءِ آڻي پر هو قضا ڪريم آڏو بيوس ٿي پيو ۽ استاد بھار جي وفات بعد سندس لوڪ شاعري ڪافي مشڪلاتن سان مُنھن ڏئي سھيڙي چڪو آهي. اهو ان ڪري لکڻو پئجي رهيو آهي تہ استاد بھار جي ڪافي شاعري گم ٿي چڪي هئي پوءِ هن سندس همعصر سگهڙن ۽ شاگردن سان گڏ چاھہ رکندڙن کان پڻ جاکوڙ ۽ جفا ڪشي سان شاعري گڏ ڪئي ۽ شڪر ٿيو جو استاد جي سھيڙيل لوڪ شاعري کي ڪتابي شڪل ڏئي چڪو آهي. جيڪو جلدئي سندس چاھہ رکندڙ ۽ نون نويڪلن سگهڙن جي ۽ ڀٽائي جي ڀونءِ تي رهندڙ رهواسين جي لوڪ ادب جي دنيا ۾ اڻکٽ اڻ لڀ معلومات پهچائڻ جو پڻ ذريعو بڻبو. هن وقت گل حسن “گل” مَلِڪ لوڪ شاعري جي هر صنف تي پڻ مھارت حاصل ڪري ورتي آهي هن جي شاعري ڏهس، سينگار، هنر، پھاڪو، ڳجهارت، ٽه ڳڻو، سي حرفي، ڏور، نظم، نعت، وائي غزل کان علاوه سنڌ جي لوڪ داستان عمر مارئي، سسئي پنھون، سھڻي ميھار ۽ نوري ڄام تماچي کي پڻ محور بڻايو آهي، جڏهن تہ پورهيت مزدور هارين جي حقن بابت پڻ مهل ۽ موقعي جي مناسبت سان قومي عوامي شاعري سان گڏ ڏهس جيڪو اڳ ۾ شاھہ لطيف جي همعصر جلال کٽي جي شاعري ۾ ملي ٿو هن ان کي وڌائي ٻٽو ڏهس، ٽيهس، چاليهس ۽ پنجاهس ۽ سٺهس تائين پهچايو آهي جيڪا پڻ سگهڙ شاعري ۾ هڪ وڏي تحقيق آهي.
مثال چنڊ جا ٽيھہ نالا جھڙوڪ :
چنڊ، چاند، چندورو، چن، چندرما، پانو، پونو، پنرو، پُورَنْ، پُونم، پَهلو، نوخ، نشاقر، نوڪ، مُون، ماهہ، مھتاب، مڪرند، مَڌاس، اُماس، اِندُ، هلال، هسند، ڌَڄراج، طُوبا، سَن، سَسُ، قمر، بدر آهي سڀ تحقيق مطابق چنڊ جا نالا آهن اهو ٽيهس چئبو اهڙي نموني سج جا ڏھہ نالا ڏهس چئبو،
مثال طور: ارن، آرق، آڏِت، دي، ديتاب، آفتاب، شارق، شمس، سج، سُوهو، هوْر، ڀانُ، سورج نہ صرف ايترو ان تحقيق سان گڏ ڏهس شاعري بہ موجود آهي ـ
ياد رهي تہ سندس استاد سگهڙ بھار علي بھار پھريون ڏات ڌڻي هئو جنھن ٻولين جي سينگارَ ۽ سٽاءَ ۾ ٽيھہ اکري لکي هئي ۽ سندس هن شاگرد وري ان کي اڃا بہ تحقيق جو نئون رخ ڏئي ڪري “ڏهس” ۾ “سينگار سي حرفي” لکي ورتي آهي. ان کان علاوه جس لهڻي سندس شخصيت ئي آهي جنھن پڻ هڪ نئين صنف ايجاد ڪري لوڪ ادب تي پڻ احسان ڪري ڇڏيو اها صنف جيڪا بنيادي طور سگهڙن وٽ گُرو چيلو مشھور آهي ۽ تحقيق دانن پڻ ان تي تحقيق ڪئي آهي جنھن کي ٻين لفظن ۾ سگهڙن ڳاڻوءِ جا بيت بہ چيو آهي. دراصل گروچيلو کي ڳاڻوءَ جا بيت چوڻ مناسب آهي يا نہ اهو تحقيق طلب آهي پر گروچيلي جي پرولين جا اصول ڳُڻن، خوبين يا لڇڻن مطابق قائم ڪيل آهن جن کي هن استاد سُگهڙ “ٽه ڳُڻو” نالو ڏِنو آهي ۽ نہ رڳو نالو ڏنو آهي پر ان کي هن اڃا وڌايو پڻ آهي ۽ وڌيڪ محنت ڪري چوڳڻ پنج ڳُڻو، ڇھہ ڳُڻو ۽ سَت ڳُڻو تائين پهچايو. ان کان اڳ ڪنھن بہ سگهڙ جي لوڪ شاعري ۾ اهڙي قسم جي نواڻ ناهي آندي.
استاد گل حسن گل ملڪ جا 1983ع کان وٺي هن وقت تائين ڪيترائي ڀيرا پي ٽي وي ۽ ٻين سنڌي چئنلن ۽ ريڊيو تي سگهڙائپ ۽ شاعري جا پروگرام نشر ٿيندا آيا آهن، نظم کان علاوه نثر نويسي بہ سندس مشغلو رهيو آهي، هن جون لکڻيون ۽ شاعري ڪيترين ئي قومي اخبارن جي زينت بڻجي چڪيون آهن. وينجهار رسالي ۾ بہ هن ڪيترائي ڪالم لکيا آهن ۽ گذريل وڏي عرصي کان هن وقت تائين شاعري جو مڪمل صفحو “جهانگين جي جهونگار” سندس نالي تي ڇپجندو آهي، ان کان اڳ 1985ع کان 1990ع تائين شڪارپور مان شائع ٿيندڙ رسالي “شاگرد” ۾ پڻ شاعري واري شُعبي جو انچارج رهيو ۽ اسلام آباد کان نڪرندڙ ماهوار السنڌ رسالي، توڙي ڪراچي مان شائع ٿيندڙ “پُورب” رسالي ۾ پڻ اڻ ڳڻيون تحريرون ۽ شاعري ڇپجندي رهي. ٻئي طرف حيدرآباد مان نڪرندڙ “ساٿي” رسالي ۾ ٻاراڻين لکڻين جي اعتراف ۽ اعزاز ۾ اداري پاران کيس “رائيٽرايوارڊ” پڻ ڏنو ويو. ان کان علاوه سندس انقلابي ۽ اصلاحي شاعري مصري بلاول جي ڳايل “جوڌا اٿي جاڳ” ڪيسٽ ۾ پڻ موجود آهي. هن ڪرونا وائرس جي وبائي صورتحال تي بہ دعائيا نظم لکيا آهن.
اهو گل کي ئي اعزاز حاصل آهي جو سنڌ ڌرتي جي مھان لوڪ اديب ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ سان پڻ سڪ ڀريل سنيھن جو سلسلو رهيو آهي، هڪ خط ۾ ڊاڪٽر صاحب سندس لکيل ڪتاب!
The book of pronounciation “اچارن جي ڪتاب” ۾ ساراھہ ڪئي آهي، سڀ خط 2013ع ۾ سنڌيالاجي ۾ ڊاڪٽر صاحب جي ياد ۾ سلات پاران ڪوٺايل سنڌ بلوچستان لوڪ ادب ميلي جي موقعي تي سندس پُٽ ڊاڪٽر محمد شريف حوالي ڪيا هئائين، جنھن بعد سندس پوٽي ارشد طرفان ڊاڪٽر بلوچ صاحب جي خطن تي مشتمل “سڄڻن کي ساريوم” ڪتاب آندو آهي انھيءَ ۾ استاد گل حسن گل ملڪ ڏانھن لکيل خط پڻ شامل ڪيا ويا آهن.
سنڌ جي مھان لوڪ اديب ۽ استاد سگهڙ جو تعارف پڻ ڪيترن ئي ادبي ڪتابن ۾ ڇپجي چڪو آهي جھڙوڪ “سوچن جي سرهاڻ” (غلام مصطفيٰ مشتاق ميمڻ مھراڻ اڪيڊمي) سگهڙن جي ڊائريڪٽري (عبدﷲ ورياھہ سنڌي ادبي بورڊ)، سنڌي شاعري جي مختصر تاريخ (ڊاڪٽر عبدالجبار عابد لغاري )، ڪچھريءَ جا مور (ثقافت کاتو ) ۽ “سھڻل جا سينگار” (عاجز رحمت ﷲ لاشاري ۽ گل حسن “گل” ملڪ خود هن ڪتاب کي ترتيب ڏئي تنظيم فڪرو نظر سنڌ کان ڇپرايو)
استاد گل حسن “گل” ملڪ کي لوڪ ادب خدمتن جي ڪري کين ڪيترائي ڀيرا مڃتا ايوارڊز ۽ مڃتا سرٽيفڪيٽن سان پڻ نوازيو ويو آهي، جنھن جو تفصيل هيٺ ڏجي ٿو،
“ مڃتا ايوارڊ” ٢٠٠٣ع ۾ سنڌ هارس اينڊ ڪيٽل شو جي موقعي تي اڳوڻي ناظم ضلع جيڪب آباد مير شبير علي خان بجاراڻي جي هٿان وصول ڪيو .
١٩٩۵ع ۾ ايوارڊ سرٽيفڪيٽ هارس اينڊ ڪيٽل شو جيڪب آباد ۾ ادبي سب ڪميٽي طرفان پڻ مليو.
مارچ ١٩٩۵ع ۾ “ڪمينڊيشنس سرٽيفڪيٽ” ڊي سي جيڪب آباد عِلم الدين بُلي جي هٿاران مليو.
“ايوارڊ سرٽيفڪيٽ” ٢٠١١ع نوشھرو فيروز ۽ ساڳئي ئي سال” ايوارڊ سرٽيفڪيٽ” سنڌ بلوچستان سگهڙ ڪانفرنس جي موقعي تي پڻ مليو.
٢٠١٢ع سنڌ يونيورسٽي ڄام شورو پاران سلات سنڌ بلوچستان ڪانفرنس ۾ ايوارڊ سرٽيفڪيٽ مليو.
٢٠١٣ع سندس” استاد محمد سيفل ڀٽي يادگار ايوارڊ سرٽيفڪيٽ “ سلات پاران مليو ۽ ساڳيئي سال” ساٿي رايئٽر ايوارڊ” پڻ مليو پاران ٻاراڻي ادب ۾ ويھن سالن جي جدوجھد مستقبل جي معمارن جو علمي ۽ ادبي ترجمان ماهوار ساٿي حيدرآباد.
وڏي ڪاميابي هن تڏهن ماڻي جڏهن هن کي ٢٠١٣ع ۾ سنڌيالاجي طرفان “ڊاڪٽر نبي بخش بلوچ ايوارڊ” سان نوازيو ويو. ٢٠١۴ع ۾ سندس استاد بھار علي “بھار” جي چاليھي تي بين الصوبائي ڪنوينشن ۾ “بھار ايوارڊ سرٽيفڪيٽ” سان پڻ نوازيو ويو.
“شھباز ايوارڊ” ٢٠١۴ع ۽ ٢٠١٧ع ۾ “بھترين سگهڙ” شھباز ميلا ڪاميٽي پاران ٻہ ڀيرا ملي چڪو آهي.
“گريجوئيٽ سگهڙ ايوارڊ” ٢٠١٦ع پاران باني سلات عاجز رحمت ﷲ لاشاري هنڌ سنڌي ٻولي جي بااختيار اداري، ڊاڪٽر نبي بخش خان هال حيدرآباد
گل کي سندس لوڪ ادب خدمتن عيوض ٢٠١٦ع ۾ “چاندي جو تاج” پڻ پارايو ويو لعلو رائنڪ ١٠٠ سگهڙن جي مڃتا ڪانفرنس جي موقعي تي پاران مولا بخش عرف عبدالخالق شيدي نائب صدر سلات
“لوڪ ادب ايوارڊ” ڊسمبر ٢٠١٧ع آل پاڪستان سگهڙ ڪانفرنس لوڪ ادب ڏهاڙي جي موقعي تي هنڌ لعلو رائنڪ پاران سلات.
جنوري ٢٠١٧ع تي “شيلڊ” ادب ۽ ٻولي جي سلسي م خدمتن عيوض پاران سنڌي ادبي ۽ ثقافتي فورم ميرپور ٻرڙو.
“فخر ملت اسلاميہ مرحوم قاضي حسين احمد يادگار شيلڊ” جنوري ٢٠١٨ع پاران جماعت اسلامي يوٿ مبارڪ پور.
ساڳي سال” استاد قمر کوسو يادگار ايوارڊ” پاران سيڪريٽري سنڌي ادبي سنگت شاخ لکي غلام شاھہ ضلع شڪارپور.
علمي ادبي خدمتن عيوض مڃتا ايوارڊ پريس ڪلب مبارڪپور پاران پڻ ڏنو ويو.
جنوري ٢٠١٩ع “بھار ٻرڙو ايوارڊ “ Best” folk poet”پاران استاد بھار علي ٻرڙو يادگار ڪاميٽي جيڪب آباد ۽ ساڳي سال “لٽريچر فيسٽيول ايوارڊ” Am research foundation جيڪب آباد طرفان پڻ مليو.
٢٠١٩ع ۾ سدا حيات سگهڙ “ محمد ملوڪ عباسي مڃتا ايوارڊ” پاران ممتاز علي عباسي مرڪزي صدر سنڌ سگهڙ سنگت ڀلائي تنظيم لاڙڪاڻو
“باڪمال سگهڙ ايوارڊ” لوڪ ادب خدمتن جي مڃتا طور فيبروري ٢٠٢٠ پاران در محمد ڪمال يادگار ڪاميٽي ٺٺ سولنگي نوشھرو فيروز طرفان ڏنو ويو.
انھن ايوارڊز ۽ سرٽيفڪيٽن، شيلڊ ۽ چاندي جي تاج جي سر تي سجائڻ مان واضع ٿئي ٿو تہ سندس شخصيت لوڪ ادب جي دنيا جي قدآور شخصيت آهي.
گل جي سرهاڻ جي هر هنڌ هٻڪار پکڙجي چڪي آهي ۽ هن جي خوشبوءِ جو واس وٺڻ لاءِ سنڌ بلوچستان جا سوين سگهڙ ڀنور جيان ڀيرا ڏيندي ڏسندي نظر ايندا آهن، اهوئي سبب آهي جو سندس شاگرد ۽ شاگردن جا شاگرد سنڌ ۽ بلوچستان جي ڪنڊ ڪڙڇ ۾ موجود آهن. جن مان ڪجهہ پڻ استادي لقب پڻ ماڻي چڪا آهن، جن ۾ ﷲ ڏنو هانڀي ۽ محمد ايوب لاشاري (تعلق بلوچستان )کي پڻ مڃتا ايوارڊ پڻ مليا آهن، ڪوڙل بمبل (پرائمري استاد) پنھنجي سگهڙائپ ۽ شاعري کي سھيڙي ڪتاب آڻي چڪو آهي، صادق علي ملڪ (ڏياڻي) بہ هونھار شاگردن مان آهي جنھن جو پڻ سگهڙ شاعري ۾ سٺو ڪم ٿيل آهي تازو جنھن جو پڻ ڪتاب شائع ٿي چڪو آهي، ۽ ڪيترائي ٻيا شاگرد پڻ موجود آهن جنھن جو ڳڻڻ ڳاڻيٽو ممڪن نہ آهي، اهو پڻ چئي سگهجي ٿو تہ جيڪا ڪُني لوڪ ادب جي ميدان ۾ استاد سيفل ڀٽي ۽ استاد بھارعلي “بھار” ٻرڙي جن چاڙهي هئي ان جو ڍڪڻ استاد گل حسن” گل” ملڪ لاٿو آهي، هن وقت استاد گل حسن “گل” ملڪ سنڌ سگهڙ لوڪ ادب تنظيم (سلات) جا مرڪزي صدر آهن ـ سلات جو صدر هئڻ ناتي سنڌ بلوچستان جي سگهڙن جا پروگرام سھيڙي ترتيب ڏيئي سنڌ بلوچستان جي ڪنڊ ڪڙڇ ۾ ٿيندڙ سگهڙ ڪانفرنسن ۾ سگهڙ موڪليندو آهي، پروگرامن جو محور ۽ مرڪز سنڌ جون قديم درگاهون، شاھہ عبداللطيف ڀٽائي، قلندر لعل شھباز ۽ سچل سرمست جي سالياني ميلن کان علاوه ثقافت کاتي پاران ڪوٺايل سنڌي ادبي ڪانفرنسون پڻ هونديون آهن ۽ سنڌ جي ناليواري مرحوم سگهڙن جي مزارن تي لوڪ ادب جا ڏات ڌڻي سگهڙ شاعري ۽ مقالن ۾ لفظن جي ڀيٽا پيش ڪري انھن کي ۽ انھن جي فن کي پڻ زنده رکيو ويندوآهي، ان کان علاوه سگهڙن جي هر ڏک سک ۾ پڻ هو شرڪت ڪندو آهي، نہ صرف ايترو رات جو دير تائين ڪانفرنس ڪال ذريعي سندس شاگردن ۽ همعصر سگهڙن سان ڏهس ڏورين ۽ ڳجهارتن جو سلسلو جاري هوندو آهي، مطلب تہ گل هڪ اهڙي درسگاه بڻجي چڪو آهي جنھن ۾ لوڪ ادب جي دنيا جا طالب علم علم پرائڻ ۾ رڌل آهن ـ جيڪي پڻ اڳتي هلي ڪاري ٻاٽ ۾ لاٽ ٻاري سنڌ جي ثقافت آثار اهڃاڻ ۽ تھذيب ۽ تمدن جي حفاظت ڪندا ـ
گل جي ڏهس ڏورين ۾ ڏاهن کي ڏندين آڱرين آڻڻ جي صلاحيت بہ موجود آهي تہ وري دعائيا شعرن ۾ رب کي رجهائڻ جون رمزون بہ موجود آهن. وري سينگار بيتن ۾ “تان مڃ محمد ڪارڻي نرتو منجھان نيھن” جو معنا خيز محبت ڀريو مقصد بہ موجود آهي ۽ هن جي انقلابي ۽ اصلاحي نظمن ۾ مظلوم لاءِ سهائتا۽ ڏاڍن سان وڙهڻ جي جستجو ولولو ۽ همٿائڻ جو فن بہ موجود آهي، ان کان سواءِ سسئي جي پنھون لاءِ جستجو ۽ جدوجھد ' سھڻي جي ميھار لاءِ محبت مارئي جو لوهي نہ لڄائڻ جو درس' ۽ ڄام تماچي جو نوري لاءِ بادشاهت وساري ککي جا کارا ۽ ڄارا کڻڻ جو محبت ڀريو مقصد بہ موجود آهي.
مطلب تہ گل ملڪ جو شعر پڙهڻ جو انداز ايترو تہ وڻندڙ آهي جو ٻڌندڙ وجداني ڪيفيت ۾ اچي ٿر جي ساوڻين ۾ مورن جيان الھوٽ ٿي نچڻ تي مجبور ٿي پون ٿا ۽ ٻڌندڙ صرف واھہ واھہ جون وايون ورجائيندا رهن ٿا. هن حصي ۾ گل حسن گل ملڪ جي صرف لوڪ شاعري بابت تعارف هيو، سندس مبارڪپور شھر ۾ پيغمبري پيشي سان وابستگي، ڪمن، شاگردن ۽ علمي ڪم بابت حصي ٻئي ۾ اوهان اڳيان پيش ڪبو،
اميد تہ گل صلاحيتن جي سڳنڌ سان سنڌ واسين کي سدائين سير ڪندو رهندو ۽ گل جي سرهاڻ سنڌ واسين کي سبا بڻجي سنواريندي رهندي ـ سندس لاءِ محبتون ۽ دعائون سدا حيات رهن.
واحد جي واکاڻ
(ٽيھہ اکري)
ا : الف ﷲ اِلاهِي آ، ڪَرم ڪوجهن مٿان تُنھنجو،
رزق روزي رسائين ٿو، حُڪم ٻانھن مٿان تنھنجو،
آهيون عيبن ۾ آقا گم، ڇپر ڇورن مٿان تنھنجو،
قرب قادر ڪيڏو آهي، ڍِلن ڍورن مٿان تنھنجو،
آهي اِحسان اُتم اعليٰ، چڱن چورن مٿان تنھنجو،
ٿورو ٿورن مٿان تنھنجو، ڳڻي ڳڻيون ڀلا ڪھڙو.
ب : بي بندا بلڪل آهيون، خالق خدا هڪ تون ڌڻي،
تنھنجي حُڪم سان آ سڄي، بس بادشاهي پو بڻي،
ٿا جهُڪون تنھنجي اڱڻ، ٿو تون ڏئين معافي کڻي،
بس در اهو داتا نہ ڇڏبو، سِر وڃي ڀل ڪو لُڻي،
ڏاتر ڏنگايون ڏوھہ ڏاڍا، ڇڏ سڀئي پوندا ڇڻي،
ڪا ڪرم جي ڪيريو ڪَڻي، تہ عيبن کان آجا ٿي مَرون.
ت: تي تعريف تنھنجي ڪَن پيا، ڍورَن ۾ چرندي ڍورَ سڀ،
ڪُل پکي چانڊُولَ چڙيا، تنھنجو ذڪر ڪن مورَ سڀ،
پروازَ ۾ ڪَن ياد توکي، چنڊَ ڏانھن چڙهندي چڪورَ سڀ،
ڏَرَ تنھنجي کان ٿا ڏَڪن، چوريون ڪري اڄ چورَ سڀ،
ﷲ اڪبر جو لڳي نعرو تہ پوءِ پٿر بہ ڀورا ڀور سڀ،
ٿين گهوٽَ ڀي ٿا گهورَ سڀ، راضي ڪرڻ رحمانَ جي.
ث : ثي ثنا تنھنجي پئي هلندي، ڀُونءِ سڄي ۽ فَلڪ ۾،
تو جلايو طُورَ کي هو، نُورَ جلوي جهلڪَ ۾،
بس ڪرم ڪر ڪوجهن مٿان، جيئن خالقَ سونھون خلقَ ۾،
مَيٽي مَدايون ٿو سگهين، پاٻوھہ سان هڪ پلڪَ ۾،
پاپن کان پرور پاڪُ ڪر، طاقت نہ آ “گُلَ مَلڪَ” ۾،
بس مالڪ انھيءِ مُلڪَ ۾، ڪج ٻاجهہ ٻانھي جي مٿان.
ج: جيم جھان تو بڻائي، خالِقَ خلقِي خلقَ ساري،
ڪي ڪٿي ڪارُن جا مالڪَ، ڪي ٿا ڪَن پيادل سواري،
ڪي فقيري فيضَ ۾، ڪي ڌڻُ ڇيڙي ڪَن ڌَناري،
ڪي وڏيرا تو ڪيا، بس ڪي بڻايا تو ئي هاري،
پاڻَ ڄاڻين پنھنجي ڪَمَ کي، ڇا مجالَ ٻئي کي باري،
تنھنجي درَ تي توبہ زاري، رحم ڪر رحمانَ تون.
ح : حي حُڪم حاڪمَ تنھنجو، ڪُل سڄي ڪائنات ۾،
تهجد پڙهن لوڪئون لِڪي، ننڊ ڦِٽن اڌ رات ۾،
ڏَر تنھنجي کان ٿا ڏَڪن، بادل مٿي برسات ۾،
چمڪن پيا تنھنجي امُرَ سان، سڀ سِتارا سات ۾،
جيت، جانور، جر مڇي، تنھنجو ذڪر هر ذات ۾،
توحيدَ چوندي نعت ۾، مونکي بہ مولا مارجان.
خ : خي خدا خوفَ کان ٽُڪر ٿيا ٽَڪرَ ڪٿي،
پوکَ پوکيل ساڳُ ڌاڻا، ڪُل ڪوماڻا وکر ڪٿي،
ڪَڙ ڪَڙ ڪَري وِڄُ پَئي ڪِري، تارا ڪِريا ڪَڪر ڪِٿي،
ڪُن چوڻ سان ٿي پئي، هر شئي مگر نهڪر ڪٿي،
ڊپَ تنھنجي کان ڊوڙَ ڊوڙِي، چيتي ڏنا چڪر ڪٿي،
هر ساھہ سهندو سَقر ڪٿي، ڍڪجان ڍِلايون ڍولَ تون.
د : دال داتا در تنھنجي تي، ٿا جهُڪَن انسانَ ڪُل،
ڪائنات جي ڪُنڊَ ڪُڙڇَ کان، اسود چُمن چوغان ڪُل،
گمر ڏِسي گاهن سندي، حيران ٿيا حيوانَ ڪُل،
حاڪِمَ هزارين بادشاهہ، تو وٽ اچن سلطانَ ڪُل،
تون خدا تخليقَ تنھنجي، مخلوقَ زمين آسمانَ ڪُل،
آقا تنھنجا احسانَ ڪُل، ڪھڙا ڳڻي ڪھڙا ڳڻيون.
ذ : ذال ذڪر ذوقَ مان، توحيدَ جا نعرا لڳا،
ماکيءِ جيان ڪي کوھہ ٿيا، سمنڊَ ڪٿي کارا لڳا،
تنھن ۾ بلائون بندگي، ڪندي ڳچين ڳارا لڳا،
گرمي ڪٿي، سردي ڪٿي، پارن مٿان پارا لڳا،هر چيزَ ۾ حڪمت ٺم، نہ خالي چمن چارا لڳا،
بس ڪارا بہ ڪي پيارا لڳا، رحمت اُٺي جنھن تي راز تنھنجو.
ر : ري رُڃَ ۾ رات ڪي، رهيل بہ تون راس ڪَرين،
ڪوڪار ڪني جي ڪوھہ ۾، ڪلتار سُڻي تون قياس ڪرين،
پاٻوھہ سان پالي اندر، نيواڻَ ۾ ڪي ناس ڪَرين،
بيجان کڻي بلڪل هجي، هڪ پلڪَ ۾ سو ساس ڪرين،
ماري وري مرضي مطابق هڏَ جدا تون ماس ڪَرين،
ڪي چُٽا مٽائي چاس ڪَرين، خالقَ پنھنجي خُلقَ سان.
ز : زي زمين زرخيز ڪيئي، ڪي ڪٿي ڪارا ڪَلر،
سر سبز ٻنيون ٻارا ڪٿي، مارو ڪيئي پياسا پلر،
ڪٿي وستيون ويران ڪَيئي، ڪٿي ڪيئي ويڙها ولر،
ڪي سِپُون ويون جر اندر، ٿو ڪَن کي تارين ڪاڻ ابرَ،
هر چيزَ ۾ حڪمت تنھنجي، آهي رکيل خالقِ اڪبر،
آ مغرب، مشرق تنھنجي نظر، تون پيار سان پالين پيو.
س : سين سدا ساراھہ تنھنجي، خشڪي، پھاڙين پاڻي اندر،
ڪنھن پيٽَ مان جو ڪجهہ ڄمي، تون تنھن کي بہ ڄاڻي ٿو اندر،
ڇو تہ خالق تون خدا، تون ئي ڏُکي ٿو واڻَ واڻي هي اندر،
يونس مڇي جي پيٽَ ۾، تنھن جو بہ تون ساڻي اندر،
جنھن معراج مڃيو نہ مصطفيٰ جو، تنھن کي بہ ڪيئي نر منجھان نياڻي اندر،
بس هر مظمونَ ۽ آکاڻي اندر، ٿي واحد تنھنجي واکاڻ هلي.
ش : شين شريڪ نہ تنھنجو ڪوئي، تو ئي جھان تہ جوڙيو آ،
هر تخليق تنھنجي تعجب جهڙي، جنھن نہ مڃيو تنھن لوڙيو آ،
آسمان مٿي سج چنڊ ستارا، ڪو تن لئہ ٿنڀو نہ تو کوڙيو آ،
حيرت جھڙي هن حقيقت کان نہ ڪنھن مُنھن موڙيو آ،
تڏهن تہ تنھنجي تعبيدارن، تنھنجي اڱڻ تي ڊوڙيو آ،
وري روزو رکي تن ڇوڙيو آ، رڳو رازِقَ تُنھنجي ريجهائڻ خاطر.
ص : صاد صداقت صبر وارا توئي پيدا انسانَ ڪيا،
اِنَّ ﷲ مَعَ الصٰبِرِيْنَ انھن لئہ، افضل تو اعلانَ ڪيا،
اَلَسْتُ بِرِبِڪُمْ چئي ارواحن کان، تو اول هئا امتحان ڪيا،
قَالُوْ بَلىٰ جو قولُ ٻُڌي، تو اِنسَ مٿان احسانَ ڪيا،
“ گُل مَلڪ “ مٿان آ مھر تنھنجي، تنھن تنھنجا خدا شُڪرانَ ڪيا،
بس شرفَ ڏَئي تو شانَ ڪيا، نہ تہ ڪير سُڃاڻي ڪوجهن کي ها.
ض : ضاد ضامن ضعيفن جو تون، ضايع نہ ڪنھن جو ذرو ڪندين،
ڪُلُّ نَفْسٍ ذَآئِقَةُ الْمَوْت آهي، شل عذاب ڍِلن تان ڍرو ڪندين،
بس پُر پاپَن ۾ پرور آهيون، پناھہ ڏئي شَلَ پَرو ڪندين،
جي مُنڪِرَ مالِڪَ تنھنجا خدا، تون تن لئہ جھنم تَرو ڪندين،
جنھن ڪلمو پڙهيو آ ڪريمَ مٿان، سو کردار بڻائي کرو ڪندين،
تون حساب ڪتاب محشَرَ ۾، ڳرهيان عرض خدا نہ ڳرو ڪندين.
ط : طئي طالب مولا طهورا جا، هڪدم بڻائين تہ بڻائي ٿو سگهين،
وري پٿريون پکين کان هاٿين کي، هڪدم هڻائين تہ هڻائي ٿوسگهين،
آسمان زمين وري ڊاهي پوءِ، هڪدم کڻائين تہ کڻائي ٿو سگهين،
سِري ٻارن کان ڪنھن ڪافرَ جِي، هڪدم لُڻائين تہ لُڻائي ٿوسگهين،
ڪنھن ٻَنڌڻن واري ٻارَ جِي ٻولي، هڪدم سڻائين تہ سڻائي ٿوسگهين،
ڪنھن ڪوريئڙي کان غار تي تاني، هڪدم اُڻائين تہ اُڻائي ٿوسگهين.
ظ : ظوئي ظلمت جا زنجير سڀئي هڪدم ٽوڙين تہ ٽوڙي ٿو سگهين،
ڪلمي جو جهنڊو پوري دنيا تي، هڪدم کوڙين تہ کوڙي ٿو سگهين،
ڪي ٻانھا ٻَڌا تو ڏوهاري، هڪدم ڇوڙين تہ ڇوڙي ٿو سگهين،
انسانَ جا عضوا ڌارَ ڪري، هڪدم جوڙين تہ جوڙي ٿو سگهين،
هجي حمالي جبل ڀل ڪيڏو کڻي، هڪدم ڦوڙين تہ ڦوڙي ٿو سگهين،
اسماعيل جي ڪنڌ ڪاتي هجي، هڪدم موڙين تہ موڙي ٿو سگهين.
ع : عين عليم عالَم جو تون، ڄايو ناهي اڳ ڄاڻَ رکين ٿو،
اِنس، اُنسَ، اَنسَ جي تون جنس جدا سا پاڻَ رکين ٿو،
ڍنڍون ڍورا، سمنڊ سارا، موجن ۾ مھراڻ رکين ٿو،
مانارن ۾ ڏيڀو ڏنگن، ڪٿي مانارن ميٺاڻ رکين ٿو،
فَاذْکُرُوْنِىْ اَذْکُرُکُمْ چئي، صاحِبَ واھہ سڃاڻَ رکين ٿو،
فرشي عرشي توکي تنوارن، تون ئي تن ڏي تاڻَ رکين ٿو.
غ : غين غمرن سُوسن سرون، سُرها سارا، توڪيا پيارا،
ٿانگر ٿرن، مانگر بحرن، واه تخليق تارا، تو ڪيا پيارا،
پاڻي تارِن، لوھہ اُڏارن، ڪي اِنسَ عقل وارا، تو ڪيا پيارا،
جيتَ اندر ڪيئن ڪانڊو، ڄڻ ڪي ٽانڊو، منجهہ چاسينگر چمڪارا، توڪيا پيارا،
ڪٿ گل ٽڙن ٿا گرميءِ ۾، ڪٿ پوھہ مھيني پارا، تو ڪيا پيارا،
يُجَاهِدُوْنَ فِىْ سَبِيْلِ ﷲ ، پڙهي جن مَردن ڪيا مارا، تو ڪيا پيارا.
ف : في فَکَانَ قَابَ قَوْسَيْنِ اَوْ اَدْنىٰ ، واھہ وري ملاقات هئي،
ڪٿ لَنْ تَرَانِىْ مُوْسىٰ چئي، طور جلائڻ واري بہ تنھنجي ذات هئي،
ڪيئن ڀاڳ ڀلاري ارڙهن ورهيہ هڪ توئي تہ بڻائي رات هئي،
لَوْلَاڪَ لَمَا خَلَقْتُ الْاَفْلَاڪَ چئي، تو قائم ڪئي ڪائنات هئي،
زوري ذات تنھنجي ڪھائي ذڪريا کي، ات ٻئي نہ ڪنھن جي بات هئي،
وري بانگو بلاول بانگ نہ ڏئي، ڪرين ڏينھن نہ تون اڌ رات هئي.
ق : قاف قدام قيد ڪري، ڪٿ غلام بڻائين بادشاھہ پيو،
پيو پاڻَ هلائين ڪائنات پنھنجي، نہ ڪنھن سان ڪرين صلاحَ پيو،
اها طاقت تو ۾ آهي خدا، رکين ٻئي نہ ڪنھن جي پرواھہ پيو،
ٿئي مدت پوري مالڪ سائين، ڪڍين ساسين مان پوءِ ساھہ پيو،
وري ماري جيارين مرضيءِ سان، وجهين مُردن ۾ ارواحَ پيو،
ڪھڙي طاقت آ “گُل مَلڪ” ڪري سگهي پوري خدا ساراھہ پيو.
ڪ : ڪاف ڪُلُّ نَفْسٍ ذَآئِقَةُ الْمَوْتِ فرمايو فائق تو فرقانَ اندر،
ويندو ڏيھہ اجڙي تون ڏاتار هوندين، نڪي ساھہ وارا جھان اندر،
لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُوْلَدْ تو قادر چيو قرآنَ اندر،
ڏئين پاڻَ کاڌو خوراڪَ گهڻي، انسانَ کي تون انسانَ اندر،
“ گُلَ مَلڪ “ مٿان ڪج مھر مولا، ٿئي قبرَ ۾ سختي ڪا نہ اندر،
ڪيان عرض خدا ٿو مُحمّدﷺ، عَلي رضه، ٿين منھنجي قبر مهمانَ اندر.
ل : لام لَاتَقْنَطُوْا مِنْ رَّحْمَةِ ﷲ پڙهيم، تون رحم ڪندو رحمان آهين،
ڪڍي آدم حوا کي بهشت منجهان، تن ٻيهر ڪندو احسانَ آهين،
ڪيئن مھر مبارڪ سوار ڪري، ڪندو نيزي سِر نيشان آهين،
تون حضرت يوسف، يعقوب کان، ڪيئن ڌار ڪري ڪندو مُلڪ مصر ذيشان آهين،
جيڪو عرش گهمي سو طائف ۾، ڪندو لال لھو سلطان آهين،
تون تمام پيارن کان بہ خدا، سخت وٺندو امتحان آهين.
م : ميم مٿاهون مالڪ تون، پوءِ شھر هجن يا جهنگ سڄا،
گل بُوءِ گلن کي توئي ڏني، هن ميري مِٽيءِ مان رنگ سڄا،
ڪٿ باغَ گلن ۾ بلبل آ، ڪٿ ڪانوَ ڪَٻر ۽ ڪنگ سڄا،
ڪٿ گاھہ گمر آباد زمين، تعريف ڪن پيا ڍور ڍڳا ۽ ڍنگ سڄا،
ڪن سمنڊَ ثنا هي پھاڙَ تنھنجي، هي ڀونءِ شجرَ ۽ گنگ سڄا.
ن : نون نرالو نام تنھنجو، تون رحمان، رحيم، ڪريم خدا،
تون سميع بصير سدائين سائين، افضل اعليٰ عظيم خدا،
اول، آخر، باطن، ظاهر، حاڪم تون آن حڪيم خدا،
واجد، ماجد، مالڪ مولا، تون ئي آقا عليم خدا،
“ گُلَ مَلڪ “ جون هي ميٽ مدايون، حفيظ تون آن حليم خدا،
ڪر پاپن کان مونکي پاڪ مولا، تون قادر آهين قديم خدا.
و : واءِ وحده لاشريڪ لہ وارث واحد والي تون،
رحمت وسيع رحيمَ تنھنجي، ڪر سرها سارا سوالي تون،
مھر پنھنجيءِ سان معطر ڪر، خاوند هٿڙا خالي تون،
مون پينارو در تنھنجي جو، تون مالڪ ۽ متعالي تون،
مون سجدا ڪريان در تنھنجي تي، ڪر روئندي خوش اک آلي تون،
تخليقَ دنيا سڀ تنھنجي آ، آن جَڳَ جو جناب عالي تون.
ھہ : هي هميشہ ياد تون، توکي پڪاريان ٿو ڌڻي،
بس ٻاجهہ ڪر ٻانھي مٿان، ڪا ڪَرمَ جِي ڪيريو ڪَڻي،
توبھہ ڪيم معافي ڏيو، تو وٽ خدا رحمت گهڻي،
جي گهرج ٿئي ڪنھن چيزَ جي، توکان گهُران هٿڙا کڻي،
حاجت روا تون ئي خدا، رحمت تنھنجي مُلڪين مڻي،
تنھنجي سخاوت وئي وڻي، ڪر مھر مون مسڪينَ تي.
لا : لائق تون خدا نالائقن دک دور ڪر،
محمدﷺ مُحابي يا ﷲ! درخواست هي منظور ڪر،
ميٽي مدايون تون ڌڻي، “ گُلَ مَلڪَ “ کي مسرور ڪر،
واحد وسيلو تون منھنجو، بس هر ختم قصور ڪر،
حمد و ثنا نعتون لکان، ان چاھہ ۾ تون چُور ڪر،
تنھنجي هلان بس راھہ تي، روشن خدا هي نور ڪر.
ء : ئون اسم اعظم تنھنجو، سائين آهين سهارو سڀ جو،
رحمت تنھنجي ڇوليون ڏيندي، آهي ورندو وارو سڀ جو،
ﷲ اڪبر، رسول رهبر، اهو ئي آهي نعرو سڀ جو،
تون ٿو پرور پيار ڪرين، بس تون ئي آهين پيارو سڀ جو،
تو نازل ڪيو قرآن نبيءِ تي، هر سينو ٺاري سيپارو سڀ جو،
توبھہ تنھنجي در تي ڪيون ٿا، ڳچي آهي ڳارو سڀ جو.
ي : يي يا خدا جا ڪئي خطا سا معاف ڪر،
بس خوابَ ۾ يا جاڳَ ۾ پهچائيو روضئه اطهر،
مَڪو مدينو مون ڏسان، اسود چُمان ڪعبي اندر،
گَد گَد ٿيندو “گُل مَلڪُ “ هي، ڪلتار ڪر نيڪ و نظر،
بيزار ڀل دنيا ٿئي، رحمت وسي تنھنجي مگر،
هڪ وار ڪر تون پنھنجي گهر، مهمان مون مسڪينَ کي.