باب 20
قبطيءَ وراڻيو:
جتي وفاداري هوندي آهي اُتي هٿيار استعمال نه ٿيندا آهن. هٿيار شيطان جا اوزار آهن، ڪو به سياڻو ماڻهو هٿيارن جو استعمال ناهي ڪندو.
وفاداريءَ احترام مان جنم ورتو، ۽ احترام محبت جو ثمر آهي، ۽ محبت اهڙن شيطاني خيالن کي ختم ڪيو ڇڏي جيڪي هر شئي ۽ هر انسان مان ويساھ کڻايو ڇڏين، ۽ نتيجي ۾ اسان جو روح پَوِتَر ٿيوپوي.
جڏهن ڪو سياڻو شخص ڪنهن کي ڪمزور ڪرڻ چاهيندو آهي ته، پهريائين هو اڳلي کي سندس سگھاري هجڻ جو يقين ڏياريندو آهي. تنهن کانپوءِ اُهو شخص پاڻمرادو ئي ان يقين جي ڪوڙڪيء ۾ ڦاسيو پوي ۽ هو پاڻ کان وڌيڪ ڪنهن سگھاري شخص سان مُهاڏو اٽڪائي برباد ٿيو پوي.
جڏهن سياڻو شخص ڪنهن کي هيٺانهون ڏيکارڻ چاهيندو آهي ته هو پهريائين انکي ان ڳالهه تي سهمت ڪندو آهي تو هو دنيا جي اُوچي چوٽي تي به چڙهي سگھي ٿو جيڪا ڳالهه کيس سگھاري هجڻ جو اولڙو ڏيندي آهي. پر انکانپوءِ کيس اهو گُمان ٿيندو ته هو اڃا به اُوچو وڃي سگھي ٿو، ۽ ان صورت ۾ هو پاڻ ئي اچي کڏ ۾ ڪِرندو آهي.
جڏهن سياڻي شخص جي نظر ڪنهن اهڙي شئي جي لاءِ واجھائيندي هجي جيڪا ڪنهن ٻئي وٽ هجي ٿي، تڏهن سياڻو شخص کيس ڪيترائي تحفا ڏيو ڇڏي. پوءِ اهو شخص انهن تحفن جي سنڀار ۾ پاڻ وٽ موجود باقي هر شئي وساري ويهندو آهي ۽ بس انهن خوش فهمين ۾ ئي غرق رهندو آهي ته وٽس ڇا ڇا نه آهي.
جڏهن ڪو سياڻو شخص ان ڳالهه جو اندازو نه لڳائي سگھي ته سندس مُخالف ڪهڙيون رٿابنديون ڪري رهيو آهي، تڏهن هو حملي جو ڍونگ ڪندو آهي. ۽ جيئن ته اسين هميشهه پنهنجي دفاع لاءِ تيار هوندا آهيو، ۽ اسين سڀ ان خوف وچان زندگي گھاريندا رهندا آهيون ته اسين ڪنهن ٻئي کي ڪونه وڻون.
سندس مُخالف وري ان وقت هوشيار ٿي ويندو آهي، پر ٿي سگھي ٿو ته هو سندي دفاع لاءِ ڪو قدم کڻي وٺي. ان صورت ۾ هو پنهنجا هٿيار ظاهر ڪريو ڇڏي، ۽ سياڻو شخص ان وقت سندس مخالف جي طاقت ۽ ڪمزورين جو اندازو لڳايو ڇڏي. رد عمل جي چڱيءَ ريت ڄاڻ هجڻ کانپوءِ سياڻو شخص يا ته حملو ڪريو ڏئي يا پنهنجي دفاع لاءِ جوڳا اُپاءَ وٺي ٿو.
اهڙي ريت ڪمزور ۽ نماڻا نظر اچڻ وارا سگھارن کي زَير ڪيو ڇڏين.
تنهنڪري ڪڏهن سياڻا ويڙهاڪن کي به شڪست ڏيو ڇڏين، ۽ ڪڏهن وري ويڙهاڪ سياڻن کي شڪست ڏيو ڇڏين. پر ان صورتحال کان بچڻ لاءِ اَمُن واري راھَ اختيار ڪرڻ وڌيڪ بهتر آهي ۽ انسانن جي وچ ۾ نفرتن جو باعث بڻجندڙ اختلافي ڳالهين کي حل ڪرڻ ۾ ئي سياڻپ آهي.
زخمي شخص کي پاڻ کان اهو سوال ڪرڻ گھرجي ته، “ڇا پنهنجي دل کي نفرتن جي وزن هيٺ کڻي هلڻ ڪا مناسب ڳالهه آهي؟” هو ان سوال جي صورت ۾ محبت جي هڪ خاصيت جو استعمال ڪري رهيو آهي، جنهن جو نالو آهي درگُذر ڪرڻ، جيڪا کيس جنگ جي گرما گرميءَ دوران ٿيل ويڌنن کا مٿانهون ڪريو ڇڏي. بي عزتي وقت سان گڏ جلد ميسارجيو وڃي ٿي، بالڪل ائين جيئن هوا واريءَ تي وِکُن جا نشان ميساريو ڇڏي.
جڏهن اوهان درگذر ڪيو ٿا، ته بي عزتي ڪرڻ واري شخص کي پنهنجي غلطيءَ جو احساس ٿئي ٿو ۽ تنهن کانپوءِ هو وفادار بڻجيو پوي.
پوءِ اچو ته انهن قوتن کي سمجھون جيڪي اسانکي هلائن ٿيون.
اصل سُورمو اهو ناهي جيڪو عظيم ڪارناما سرانجام ڏئي ٿو، پر سورمو اهو شخص آهي جيڪو پنهنجي چوڌاري اعتماد ۽ وفادارين جي هڪ مضبوط ڀِتِ اڏي ٿو. ساڳئي نموني جڏهن هو پنهنجي دشمن کي موت کان يا ڪنهن ٻئي حملي کان بچائي ٿو ته سندس اُهو عمل هميشھ ياد رکڻ جهڙو بڻجيو پوي.
سچو عاشق اهو ناهي جيڪو اهو چوي ٿو ته، “توکي مون سان گڏ هجڻ گھرجي ته جيئن آءٌ تنهنجي سار سنڀار رکي سگھان، ڇاڪاڻ جو اسان جو هڪٻئي تي اعتماد آهي.” ، پر سچو عاشق ته اهو آهي جيڪو اها سوچ رکي ٿو ته “وفاداري”، “آزادي” سان هٿُ هٿَ ۾ ڪيو هلي ٿي. ۽ محبت تي يقين رکندي هو بنا ڪنهن ڌوڪي جي ڊپ کان محبوب جي خوابن جو مان رکي ٿو.
سچو دوست اهو ناهي جيڪو چوي ٿو ته، “تو اڄ مونکي تڪليف پهچائي آهي ۽ ان ڪري آءٌ ڏکايل آهيان.” پر سچو دوست چوندو، “تو مونکي تڪليف پهچائي آهي، جنهن جو سبب آءٌ نه ٿو ڄاڻان، شايد تون به نه ڄاڻندو هجين، پر ڪڏهن ته تون ضرور منهنجي مدد ڪندي.”
سندس دوست کيس وراڻيندو ته، “تون وفادار دوست آهين، ڇاڪاڻ جو تو پنهنجي مَنَ جي ڳالهه ڪئي آهي. ۽ ان کان وڌيڪ خطرناڪ ڪا ڳالهه ناهي ته جڏهن ڪو دوست وفاداريءَ جو غلط استعمال ڪري ٻئي جا عيب قبول ڪندو آهي.”
سڀ کان خطرناڪ هٿيارُ نيزو يا توپَ ناهي، جيڪي زخمي ڪري سگھن ٿا يا ڪا ڀِت ڪيرائي سگھن ٿا. پر سڀ کان وڌيڪ خطرناڪ هٿيار “لفظَ” آهن، جيڪي بنا رت وهائڻ جي سڄي زندگي تباھ ڪريو ڇڏين، جن جا زخم ڀرجڻ جهڙا به ناهن هوندا.
پوءِ اچو ته اسين پنهنجي زبان کي پنهنجي وَسَ ۾ ڪيون ۽ پاڻ کي لفظن جو غُلام ٿيڻ کان بچايون. ڀلي پوءِء اهي لفظ اسانجي مخالفت ۾ ئي ڇو نه استعمال ٿيندا هجن، ان جنگ ۾ گھڙڻ ئي نه گھرجي جنهن جو ڪو انت ئي ناهي. اها گھڙي جنهن ۾ اسين پاڻ کي پنهنجي دشمن جي برابر رکندا آهيون ان وقت حقيقت ۾ اسين اونداهيءَ ۾ وڙهي رهيا هوندا آهيون، ان وقت فاتح صرف اونداهين جو خُدا ئي هوندو آهي.
وفاداري واريءَ جي ذرڙن ۾ هڪ موتيءَ جيان آهي. جيڪي ان جو مطلب سمجھن ٿا اهي ئي انکي ڏسي سگھن ٿا. انڪري جھيڙي جو ٻج ڇَٽَڻَ وارو ان جاءِ تان ڀلي هزار ڀيرا گذريو هجي پر کيس اهو ننڍڙو موتي ڪڏهن به نظر نه ايندو جيڪو اتحاد جو ڪارڻ بڻجي ٿو.
وفاداري ڪڏهن به طاقت، خوف، يا ڌمڪيءَ سان پيدا نه ٿي ڪري سگھجي. اها ته بس هڪ سندي چونڊ آهي جيڪو جذبن کي مضبوط ڪري ٿو.
۽ ڇاڪاڻ جو اها هڪ سندي چونڊ آهي انڪري ان ۾ ڌوکي جي گنجائش ناهي هوندي، پر اهو غلطين جو هميشھ مانُ رکي ٿو.
۽ ڇاڪاڻ جو اها هڪ سندي چونڊ آهي انڪري اهو وقت سان گڏوگڏ هلندو رهي ٿو ۽ ڪُلفَتُن کي نظر انداز ڪندو رهي ٿو.
***