دليپ ڪمار نالو ديويڪا راني ڏنو
ھمنشو راءِ 16 مئي 1940ع ۾ وفات ڪئي ھئي. ديويڪا راني ٻي شادي مشھور روسي مصور ’سويتو سوف‘ سان ڪرڻ چاھيندي ھئي. ديويڪا راني، جونيئرن کي سيکارڻ مھل ڏاڍي شفيق ھوندي ھئي. ھن ٻن مھينن تائين مون کان لائيٽن، ڪئميرائن ۽ ايڪشنز جو ويجهي کان مشاھدو ڪرايو. ديويڪا رانيءَ جو مون سان روَيو ھميشہ مھربان، عزت ۽ احترام وارو ھوندو ھو. اھو ئي سبب آهي جو ھن جي موجودگيءَ ۾ مون پنھنجي پاڻ کي ڪڏھن بہ نروس محسوس نہ ڪيو ۽ نہ ئي ڪڏھن ڪا پريشاني ٿي.
ھڪڙَي صبح جو آءٌ جيئن ئي اسٽوڊيو ۾ داخل ٿيس تہ نياپو مليو تہ مون کي ديويڪا راني پنھنجي آفيس ۾ گهرايو آھي. ان جي مثبت رويي کي ڏسندي مون کي يقين ھو تہ ڪو ناگوار واقعو پيش نہ آيو آهي، پر حيرت ٿي تہ اھڙو ڇا ٿيو آهي! جو ھن مون کي پنھنجي آفيس ۾ گهرايو آھي. جڏهن آفيس ۾ داخل ٿيس تہ ڏٺم انتھائي پروقار طريقي سان ويٺي ھئي. ديويڪا راني مون کي ڏسي مرڪيو ۽ ويھڻ لاءِ چيائين. آئون کيس حيرت منجهان ڏسي رھيو ھئس. مون کان پڇيائين، ”توھان خاص پنن مان ٺھيل چانھ پيئندؤ، جيڪي مون انگلش اسٽور تان گهرايا آھن؟“
آئون سوچي رهيو ھئس تہ ھن جي ذھن ۾ اھڙو ڇا آهي؟ جو ھُو تمھيدي جملا چئي رھي آھي، پر جلدي ھُوءَ پنھنجي مقصد واري ڳالھ تي اچي وئي. چيائين، ”يوسف توکي اداڪار طور متعارف ڪرائڻ چاھيان ٿي، پر پھرين تنھنجو اسڪرين وارو نالو رکڻ گهرجي. اھڙو نالو جيڪو ڏسندڙن لاءِ رومانٽڪ ھجي. آئون تنھنجي فلمي نالي بابت غور ويچار ڪري رھي ھئس تہ اوچتو ذھن ۾ ’دليپ ڪمار‘ نالو آيو، ھي نالو بھتر رھندو... توکي ڪيئن لڳو؟“
ڪجهہ لمحا آئون خاموش رھيس، ڇو تہ پنھنجي نئين سڃاڻپ تي، جيڪا ھُوءَ صلاح ڏيئي رھي ھئي، ان لاءِ آءٌ ذھني طور بلڪل بہ تيار نہ ھئس. مون وراڻيو، ”صحيح آهي، پر اھو ايڏو ضروري آهي ڇا؟“
ھُوءَ کِلي پيئي ۽ چيائين تہ، ”ھا اھو ضروري آهي تہ اھڙي قسم جو نالو رکيو وڃي.“ ديويڪا راني مون کي چيو تہ آئون تنھنجو طويل ۽ ڪامياب فلمي ڪيريئر ڏسي رھي آھيان. وڏي غور ۽ فڪر کان پوءِ ان نتيجي تي پھتي آھيان تہ فلمن ۾ تنھنجي ھڪ الڳ سڃاڻپ ھجڻ گهرجي. مون ھن کان سوچڻ جو وقت گهريو تہ ھن مون کي چيو، ”ٺيڪ آھي، سوچي سمجهي مون کي پنھنجي راءِ کان آگاھ ڪجو.“
جڏھن ڪرسيءَ تان اٿيس تہ چيائين اداڪار طور تنھنجي تعارفي تقريب ڪرائجي، پر اھو سڀ ڪجهہ جلدي ڪرڻو پوندو. ان ڏينھن ھر وقت منھنجي ذھن ۾ نئون نالو ’دليپ ڪمار‘ گونجي رهيو هو. ايس مکرجِي محسوس ڪري ورتو هو تہ آئون ڪنھن خاص سوچ ۾ مبتلا آھيان. مانجهاندي کان پوءِ شوٽنگ جو ٻيھر ڪم شروع ٿيو تہ ايس مکرجي مون کي چيو، ”يوسف ڇا مسئلو آهي پريشان آھين؟“
ايس مکرجي اسٽوڊيو جي انتظاميه ۾ اھم حيثيت رکندو هو. اھو عام خيال هو تہ ديويڪا راني پنھنجي شاديءَ کان پوءِ اسٽوڊيو جا سڀ انتظام ايس مکرجي کي ڏيئي ڇڏيندي. منھنجا ايس مکرجي سان تمام بھترين تعلقات جڙي چڪا هئا. آئون ھن جي ڪم کان گهڻو متاثر ھئس. ھڪ تہ ھُو پنھنجي ڪم ۾ مھارت رکندو ھو. ٻيو ھي تہ هُو ايماندار ھو. مون ديويڪا رانيءَ جي ڏنل صلاح بابت ايس مکرجي کي ٻڌايو تہ ھن مون کي چيو تہ، ”تمام بھترين نالو آهي، اھو تنھنجي مفاد ۾ رھندو.“
ڪجهہ وقت کان پوءِ مون کي خبر پئي تہ اشوڪ ڪمار بہ ھڪ فلمي نالو ھو. ان جو اصل نالو ’ڪمدلال ڪونجي لال گنگولي‘ ھو. ايس مکرجي جو مشورو مون کي دل سان لڳو. جڏھن اشوڪ ڀاءُ ريھرسل يا ڪئميرا جي سامھون ھوندو ھو تہ آئون ھن کي غور سان ڏسندو ھئس. ڪئميرا جي سامھون ھُو گهڻو محتاط ٿي ويندو هو. مثال طور ھن جي ھٿ ۾ سگريٽ ھوندو ھو، ھُو ماچيس کي ڳوليندي اڻ دکيل سگريٽ پنھنجي چپن ۾ رکندو هو، سگريٽ ھٿ ۾ جهلي ٻہ وکون اڳتي کڻندو هو، سگريٽ چپن ۾ رکي دکائي ۽ ڪئميرا ۾ ڏسي مڪالمو ڳالھائيندو ھو. ان جو ھي اسٽائيل مون کي ڏاڍو وڻيو. انھن ڏينھن ۾ اشوڪ ڀاءُ مشھور فلم ’قسمت‘ جي شوٽنگ ۾ مصروف ھو، ھُو ھڪ ڪامياب فلم اسٽار ھو. اشوڪ ڀاءُ جي فلم ’جهولا‘ زبردست ڪمايو ھو. گيان مکرجي ’جهولا‘ فلم جو ڊائريڪٽر ھو. ’قسمت‘ فلم بہ ھُو ڊائريڪٽ ڪري رھيو ھو. ششڌر مکرجي فلمي دنيا ۾ ايس مکرجي جي نالي سان مشھور ھو، اھو ھن فلم جو پروڊيوسر ھو. ايس مکرجي، اشوڪ ڀاءُ جو ڀيڻويو ھو، اشوڪ ڀاءُ جي ڀيڻ ستي ديوي سان ان جي شادي ٿي هئي. ايس مکرجي چوڻ لڳو، ”ڏس يوسف خوبصورت ۽ نوجوان آھين، ھڪ ڪامياب اداڪار ٿي سگهين ٿو، ان لاءِ منھنجي ھڪ ڳالھ ھميشہ ياد رکي ڇڏ. فلم ۾ جيڪو ڪجهہ ڪرڻو ھجي سمجهي ڇڏ تہ اھو حقيقت ۾ ئي ڪرڻو آهي. جيڪڏھن تون اداڪاري ڪندين تہ اھا نقل ھوندي ۽ اھا ھڪ خراب ڳالھ آھي.“
ايس مکرجي صاحب دراصل ھڪ پروفيسر ھو ۽ الھ آباد يونيورسٽيءَ ۾ فزڪس پڙھائيندو ھو. ھڪ دفعي ھُو ھڪ پروفيسر سان ملڻ لاءِ بمبئي ويو، جيئن پروفيسر سان ملي غير ملڪي يونيورسٽيءَ جي پي ايڇ ڊي بابت معلومات وٺي سگهي. ان دوران ھن جي ملاقات ديويڪا راني جي مڙس ھمنشو راءِ سان ٿي، جنھن کيس بمبئي ٽاڪيز اسٽوڊيو جي سائونڊ ڊپارٽمينٽ ۾ ڪم ڪرڻ تي راضي ڪري ورتو. مون کان پنھنجي پھرئين پرفارمنس ۽ پھرئين فلم بابت پڇيو ويندو آھي. آئون جڏھن ڪئميرا جي سامھون پھريون ڀيرو آيو ھئس تہ مون کي ڪنھن بہ قسم جي پريشاني ڪونہ ٿي ھئي.
’جوار ڀاٽا‘ جي شوٽنگ ٿي رھي ھئي، ديويڪا راني سيٽ تي آئي، منھنجا گهاٽا ڀرون ڏسي ھن کي ٿوري ڪراھت ٿي، ميڪ اپ روم مان چمٽو گهرايائين. وڏي احتياط سان منھنجي ڀرون جا وڏا ۽ غير ضروري وار پٽڻ لڳي. وار پٽڻ دوران مون کي گهڻي تڪليف ٿي ھئي. تڪليف جي ڪري منھنجي اکين ۾ پاڻي اچي ويو هو. ديويڪا راني مون کي چيو تہ، ”ھاڻي آئيني ۾ ڏسو.“ واقعي ھاڻي ڀرون سڌا ٿي ويا هئا. ميڪ اپ ايڪسپرٽ وار پٽجڻ واري جڳھ تي ڪريم لڳائي ڇڏي. ديويڪا راني مون کي چيو، ”يوسف گڊ لڪ...“ ۽ ھُوءَ سيٽ تي ھلي وئي.