علم جي روشني
ها ادا همير! منهنجون پڻ انهيءَ ڳوٺ واري اسڪول سان ٻاروتڻ واريون يادگيريون جڙيل آهن ۽ جيڪو اسان جو ڪلاس ٽيچر هو، اُستاد فقير محمد جي ڇا ڳالهه ڪجي، ڊيوٽي جو سدائين پابند هوندو هو. مينهن هجي يا واءُ، ٿڌ هجي يا گرمي سفيد پوش ۽ مٿي تي ٽوپي، ڪلهن تي اجرڪ اوڍيل موهن جي دڙي جو ماڻهو لڳندو هو! پاٻوهه مان سڀني شاگردن کي اهڙي طرح پڙهائيندو هو، ڄڻ اسين سڀ اُن جا پنهنجا ٻار هجون.
ادا نصير!، اوهان کي ان ڳالهه جو چڱيءَ ريت علم هوندو ته اُستاد شاگردن جو روحاني پيءُ هوندو آهي. اهو چاهي ته هڪ جاهل ماڻهو کي عالم بڻائي سگهي ٿو پر رڳو هڪڙو شرط ان سان لاڳو ٿئي ٿو ته، پڙهڻ وارو پوري ڌيان سان اُستاد جون ڳالهيون دل سان هنڊائي. جيئن مون واري سؤٽ ڀونگر پنهنجي ڀونءِ سان اهڙو ناتو نڀايو، جنهن جا مثال اڄ سموري سنڌ پئي ڏئي هو به اسان سان گڏ انهيءَ ڳوٺ واري پرائمري اسڪول ۾ پڙهيو هو. هن جو ذهن اعلى پائي جو ذهن هو جيڪا ڳالهه اُستاد ٻڌائي ۽ سيکاري، دماغ ۾ محفوظ ڪري ڇڏيندو هو. اُستاد پيار مان ان کي مسٽر ڪمپيوٽر جي نالي سان سڏ ڪندا هئا. اعلى تعليم لاءِ ڪراچي يونيورسٽي مان ماسٽر ڪيائين ۽ ان کانپوءِ اُتي ئي فزيڪل ڪيمسٽري ۾ پي.ايڇ. ڊي ڪيائين ۽ پوءِ سندس ڀاڳ کُلي پيا. انهيءَ يونيورسٽي ۾ ئي پروفيسر ٿي ويو. قوم جي ٻارن کي پڙهائڻ لڳو. اها هئي ڀونگر جي محنت ۽ وري مٿس قسمت جي ديوي مهربان ٿيس. ڇا ته دور هو! اُن دور جا ماڻهو ڏاڍا محنتي، سچار ۽ محب وطن هوندا هئا ۽ علم جا قدردان هئا. انهن کي علم جي عظمت جي چڱيءَريت پروڙ هئي.
ادا ڀونگر جو اهوئي ته خواب هوندو هيو ته علم جي روشنيءَ سان قوم کي سجاڳ ڪندس ۽ پنهنجي خاندان جو نالو پڻ روشن ڪندس.
ادا همير! هاڻي اهو ٻڌاءِ ته ڳوٺ ڪڏهن ٿو هلين ۽ ٻن سالن کان اسڪول بند پيو آهي، جنهن لاءِ پاڻ جيڪي درخواستون ڊسٽرڪٽ ايجوڪيشن آفيسر، سيڪريٽري تعليم، منسٽر ايجوڪيشن ۽ وڏي وزير ڏانهن موڪلي ڇڏيون هيون ۽ ضلعي هيڊڪوارٽر ۾ احتجاجي ريليون ڪڍرايون هيون، جنهن ۾ سياسي، سماجي ۽ اديبن ۽ ٻارن جي تحفظ ۽ حقن لاءِ آواز اٿاريندڙ تنظيمن چائلڊ رائٽس ڪاميٽي ۽ سيو دي چلڊرين شريڪ ٿيون هيون ۽ پريس ڪلب جي صحافين اهي خبرون اوليت جي بنياد تي شايع ڪيون هيون، جن جي عيوض گورنمينٽ کي حقيقت کان باخبر ڪيو ويو هو، تنهن کان پوءِ پنهنجا ماڻهو به خوش ٿيا ۽ سيڪريٽري تعليم جي هڪ ليٽر ذريعي ڳوٺ جي وڏيري بادل خان اسڪول تان قبضو ختم ڪيو ۽ پنهنجي هاريءَ کي ڳوٺ ۾ ڪچي گهر ٺاهڻ جي اجازت ڏنائين ۽ هاري به خوشيءَ سان رضامندي ظاهر ڪئي، ادا نصير! اهو ته ڏاڍو سٺو ٿيو جو اسڪول تان قبضو ختم ٿي ويو، اها اڄ جي سٺي خبر آهي.
ادا همير! پاڻ ڳوٺ وارن سان گڏجي اسڪول جي مالڪي ڪنداسين ته سڀني جا ٻار پڙهي پوندا ۽ پاڻ به استادن سان گڏجي ڪجهه ڏينهن لاءِ ٻارن کي جديد تعليم حاصل ڪرڻ جا گُر سيکارينداسين. ها ادا نصير! جيڪڏهن سنڌڙيءَ جا ڳوٺ جاڳي پون ۽ روشنيءَ جي تلاش ۾ نڪري پون ته اهو ڏينهن پري ناهي، جنهن ڏينهن چوطرف علم جي روشني پکڙجي ويندي، جنهن سان سنڌ روشن ٿيندي! اهو ئي ته پاڻ سڀني جو خواب آهي ۽ اوهان تيار ٿيو. سُڀاڻي صبح جو پنهنجي ڳوٺ هلنداسين.
فون ڪري ادا ڀونگر کي به اها ڳالهه ٻڌايان ٿو جيڪو اسان جي جدوجهد کي عملي روپ ۾ ڏسي ڏاڍو خوش ٿيندو.
هاڻي ته رابطي جو جهان آهي جنهن کي ڏس سيل فون کيسي ۾ پئي آهي. ڳوٺ واري ماسات زاهد کي به فون ڪري چوان پيو ته ڪجهه نوجوان اوطاق تي گهرائي ته چانهه پيئڻ سان گڏوگڏ ڪچهري ڪرڻ جو موقعو ملندو ۽ انهن کي ڳوٺ سڌار سنگت جو بنياد به وجهي ڏينداسين ته جيئن اڳتي هلي ڪري اهي ئي نوجوان چاچي الهورائي جي نگرانيءَ هيٺ ڳوٺ جي نمائندگي ڪندا ته پوءِ ڪو سندن ڳوٺ ڏانهن ميري اک سان ڪو نه ڏسندو. ها ادا همير! تو منهنجي دل جي ڳالهه ڪئي آهي.
همير صبح جو موٽر سائيڪل صاف ڪري شهر جي مرڪزي هنڌ پهچي ٿو، جتان هن کي پنهنجي دوست نصير سان گڏ ڳوٺ وڃڻو هو. نصير اڳواٽ ئي همير جو اُتي انتظار ڪري رهيو هو. همير جي پهچڻ سان نصير هن جو آڌر ڀاءُ ڪندي ڀاڪر پاتو ۽ ڳوٺ هلڻ جي لاءِ چيو. اڌ ڪلاڪ جي سفر کانپوءِ هو پنهنجي ڳوٺ پهچي ويا ۽ همير موٽر سائيڪل جو رُخ اسڪول ڏانهن موڙيو ته ٿوري پنڌ تان ٻارن جا آواز انهن جي ڪنن تائين پهتا. اسڪول جا سڀئي ڪلاس ٻارن سان ڀريا پيا هئا. زاهد ۽ چاچو الهورايو ڪلاسن ۾ ٻارن کي درس ڏيئي رهيا هئا ۽ انهن جي اکين ۾ علم سان چاهت جي جوت چمڪي رهي هئي ۽ سندن مرڪندڙ منهن صبح جيان روشن نظر اچي رهيا هئا. جيڪا آس همير ۽ نصير دل ۾ رکي هئي. انهيءَ کي عملي صورت ملي چڪي هئي ۽ اُن اسڪول ۾ وڏيري جا ٻه پٽ به پڙهڻ آيا هئا. جيڪا ڳوٺ ۾ تبديليءَ جي پهرين وک هئي ۽ ان گهڙيءَ مون کي ادل سومري جو هي بيت ياد پئي آيو جيڪو علم جي سڪ ۽ اتساهه جو پيغام پئي لڳو!
بند پيل اسڪول ۾، جڏهن گهنڊ وڳو،
کڻي ڪتاب ڳوٺ جو، هر ڪو ٻار ڀڳو،
مون کي ايئن لڳو، جيئندي ٻولي شاهه جي.