جو تِ
اڄ مون به اهو طئي ڪيو هو ته نويد جي انهيءَ راز کي ڳولي لهندس ته آخرڪار ڇا ماجرا آهي ۽ اهو ڪهڙو غم آهي جيڪو نويد کي ٻاروتڻ ۾ پلهءِ پيو آهي. بهرحال اسڪول جي موڪل کانپوءِ هميشه وانگر نويد تڪڙا، تڪڙا قدم کڻندو اڳيان هلڻ لڳو ۽ آءٌ ان جي پُٺيان آهستي آهستي هلڻ لڳس، هو شهر جي سرڪيولر روڊ کان ٿيندو ٻاهر وڃي رهيو هو، منهنجي نظر هن تي ئي ٽڪيل رهي ٿي ڏسان ڇا ته هڪ گند ڪچري واري پيٽي ۾ نويد هيٺ لهي ويو! مون کي اهو ڏسي ڏاڍو عجيب لڳو ۽ سوچن جي سمنڊ ۾ هليو ويس ته نويد ڇا ٿو ڳولي ۽ مان پاڻ کان ئي ڪي سوال ڪرڻ لڳم. ڪجهه منٽن کانپوءِ نويد هڪ ڪاري پلاسٽڪ جي ٿيلهي ٻاهر ڪڍي آيو جيڪا بچيل کاڌي سان ڀريل هئي. آءُ اهو ڏسي حيران ٿي ويس ته نويد پنهنجي زندگيءَ کي ڪچري جي پيٽيءَ مان ڳولي آيو!
اها ڪيڏي نه بيحسي آهي جو ماڻهن کي پاڻ مان فرصت ئي نٿي ملي جو ڪنهن غريب، مسڪين جي مدد ڪن! اها ڳالهه نويد لاءِ تڪليف جهڙي هئي جنهن نويد کي جهوري وڌو هو، هن موجوده مشيني دور ۾ به ماڻهن جي لاءِ ٻه ويلا ماني به وڏو مسئلو بڻجي ويو آهي ۽ سماج اکين تي ڪاري پٽي ٻڌي، لاتعلق بڻجي ويو آهي جيڪو خود هڪ وڏو الميو آهي. مون نويد جي ويجهو وڃي اها پلاسٽڪ جي ٿيلهي اُن کان وٺي ساڳئي ڪچري واري پيٽي ۾ اڇلايم ۽ نويد کي پنهنجائپ مان ڀاءُ ڪري چيم، ته اچ ته گهر هلون. تنهنجي زندگي ان ڪچري واري پيٽي ۾ نه پر تنهنجي گهر ۾ آهي.
نويد لُڙڪ هاري مون کي ڀاڪر پائي ٿو. آءٌ هُن کي آٿت ڏيندي اُن جي ڳلن تان لُڙڪ اگهان ٿو ۽ پوءِ نويد کي پنهنجي گهر وٺي وڃان ٿو ۽ اُن کي مٺڙي امان کان ٻه ٽي مانيون ۽ ٻوڙ جو ڀريل وٽو ڏيئي چوانس ٿو ته ڀاءُ هاڻي روزانو منجهند ۽ رات جي ماني اسان جي گهران وٺي ويندو ڪر ۽ امان مٺڙي تنهنجو گهڻو خيال رکندي. منهنجا ڀاءُ! هاڻي ڪوبه اُلڪو نه ڪجانءِ. مون ڪجهه ڏينهن ۾ محسوس ڪيو ته هاڻي نويد ٻهڪي پيو آهي. دل لڳائي پڙهي پيو. اُستاد علي نواز منهنجي اهڙي قدم تي سَرهو ٿئي ٿو ۽ اسان جي دوستيءَ کي مثال بڻائي ڪلاس ۾ ٻين کي به اهڙي عمل ڪرڻ جي تلقين ڪري ٿو، اسان کي دُعائون ڪري ٿو ۽ اسان جو اُستاد علي نواز علم جو ڀنڊار آهي ۽ هو پاڻ کي هڪ ذميوار اُستاد محسوس ڪندو آهي هو اهو چاهيندو آهي ته منهنجا سڀئي شاگرد پڙهي معاشري ۾ خاص مقام ۽ مرتبو حاصل ڪن. اُستاد علي نواز پنهنجي دوست درزي محمد مراد وٽ نويد کي هنر سيکارڻ لاءِ ويهاريو ۽ پارت ڪندي چيو ته هي ڇوڪرو منهنجو شاگرد آهي پر ائين سمجهجو هي پُٽن جيان آهي ۽ اسڪول ٽائيم کانپوءِ تو وٽ ايندو پيو. هڪ غريب شاگرد جي مدد ڪري پنهنجو فرض نڀائجو. محمد مراد مرڪ وکيري اُستاد علي نواز کي دلجاءِ ڏئي ٿو ۽ چويسِ ٿو ته نويد منهنجي پُٽن جيان آهي، اوهان ڪو به اُلڪو نه ڪيو.
روزاني جي معمول مطابق هاڻي نويد وڌيڪ دلچسپي ۽ چُستي سان اسڪول جو گهرو ڪم ڪري اچي ٿو ۽ موڪل ملڻ کانپوءِ ماني کائي درزي محمد مراد جي دڪان تي وڃي ٿو، شروعاتي ڏينهن ۾ قميصن جا ڪاج سکي ٿو ۽ بٽڻ لڳائي ٿو. اهڙي طرح ٽن مهينن کانپوءِ شلوار ٺاهڻ جي لائق بڻجي ٿو ۽ ڏينهن ۾ ٻه ٽي شلوارون تيار ڪري ٿو. محمد مراد ان کي روزانو هڪ سئو روپيا اجورو ڏئي ٿو. اهي پئسا نويد پنهنجي ماءُ کي ڏيندو رهي ٿو. جنهن مان گهر جي سيڌي سامان جو هوءَ بندوبست ڪري ٿي. اهڙي طرح نويد پنهنجي پيءُ جو ساٿي بڻجي ٿو ۽ اُن جو هٿ ونڊائي ٿو ٻنهي جي ڪمائي مان گهر جو خرچ ۽ ٻيون ضرورتون پوريون ٿين ٿيون ۽ نويد پنهنجي ٻن ننڍن ڀائرن ۽ ڀيڻ سان خوش گذاري ٿو ۽ مون کي چوي ٿو ته سرمد آئون اوهان جو ۽ اُستاد علي نواز جو ٿورائتو آهيان. اوهان منهنجي مشڪلاتن کي ختم ڪرڻ ۾ مدد ڪئي ۽ حوصلو ڏنو. مون وٽ ايترا لفظ به ناهن جيڪي شڪر گذاري لاءِ بيان ڪيان، مان نويد جي ڳالهه ٻڌي مسڪرائيندي هڪ نظم دُهرايان ٿو:
علم جي جُسجتو پاڻ گڏجي ڪيون،
سوچ واري سڄي سنڌ ڌرتي ڪيون.
لوڀ لالچ کان مون کي بچائي خُدا،
زندگي، روشني شل بڻائي خدا.
وک وڌائي اسين جوت ٿيندا هلون،
ساٿ پنهنجو رهي ساٿ ڏيندا هلون.
چاهه منهنجو رهي ٿو سدا سچ سان،
روح روشن ٿئي ٿو ادا سچ سان.
نظم ٻڌڻ کانپوءِ نويد ٻهڪي پوي ٿو ۽ دل لڳائي پڙهڻ جو وچن ڪري ٿو ۽ اهو چوي ٿو ته سرمد پاڻ ٻئي علم جي جوت بڻجي نروار ٿينداسين.!