ڪانون جو ايڪو
روزانو جي معمول مطابق اسين ڳوٺ جي ڏاکڻي پاسي راند جي ميدان تي ڪرڪيٽ راند کيڏي رهيا هئاسين ته اوچتو بجلي جي يارنهن هزار وولٽ وارين تارن مان باهه جا اُلا نڪتا ۽ زوردار ڌماڪا ٿيا.ٻارو! مان اوهان کي ٻڌائيندو هلان ته بجلي گرم ۽ ٿڌي تار سان هلندي آهي. ٽي تارون گرم ته هڪ ٿڌي، پوءِ گرم ٿڌي تار ملي بجلي ٺاهينديون آهن پر يارنهن هزار تارون سڀ گرم هونديون آهن. انهن جي ملڻ سان ڌماڪو ٿيندو آهي، ٻه ڪانوَ جڏهن هڪ تار تي ويهي چهنب ملائيندا آهن ته ڪجهه به ناهي ٿيندو پر جڏهن ٻن تارن تي الڳ الڳ ويهي چهنب ملائيندا آهن ته پوءِ ڌماڪو ٿيندو آهي. اُن پل ٻه ڪانوَ هيٺ ڌرتيءَ تي ڪري پيا، جيڪي سڙي چڪا هئا. اسان راند کيڏندڙ ننڍا ٻارڙا هئاسين. انهن ڌماڪن تي ڊڄي وياسين. ڇوته اهي اوچتا ڌماڪا ۽ بجليءَ جي تارن مان باهه جا اُلا ڏسڻ اسان جي لاءِ بلڪل هڪ نئين ڳالهه هئي، ڪجهه دير کان پوءِ اسان وري ٻارن ڪرڪيٽ کيڏڻ شروع ڪئي، اسان کي انهن ڪانوَن جي مرڻ جو احساس به ٿي رهيو هو ۽ انهن بابت ڳالهيون به ڪري رهيا هئاسين. ڪجهه دير کان پوءِ ڳوٺ جي اولهه پاسي قبرستان ۽ عيدگاهه جي وڻن ۾ رهندڙ ڪانوَن جا ولر انهيءَ جاءِ تي پهچي ويا. جتي ڪانوَ بجليءَ جي تارن ۾ وچڙي مئا هئا. اسان سڀئي ٻار حيران ٿي وياسين. ڪانون ايترو ته لُڙُ مچايو هو، جو ڪن پئي ڦاٽا، ڪانوَن جو پاڻ ۾ ايڪو هو. ان جڳهه تي هو پنهنجن مري ويل ساٿين جي ڏک ۾ اظهار ڪري رهيا هئا ۽ انسانن جي ٺاهيل ان بجليءَ تي احتجاج ڪري، پنهنجي ٻڌيءَ جو نماءُ ڪري رهيا هئا. ڪانوَن جو اهڙو اتحاد ڏسي اسان کي رِيسَ اچڻ لڳي ته انسان به ائين هڪٻئي جي ڏک، سک ۾ گڏ ٿين ته هوند نفرت جو وجود ئي ميسارجي وڃي.
هن ڪائنات ۾ هزارين قسم جا پکي رهن ٿا، پر ڪانءُ اهڙو پکي آهي جنهن کي دنيا جو هر هڪ ٻار سڃاڻي ٿو، اهو انهيءَ ڪري جو ڪانءُ هڪ سياڻو پکي آهي ۽ ان جي روزي يعني کائڻ، پيئڻ جو مرڪز انسانذات وٽ آهي. ڪانءُ کائڻ جي حوالي سان سڀ ڪجهه کائي ٿو. هو اڪثر ڪري ننڍڙن ٻارن کان ڪيڪ يا بسڪوٽ ۽ مانيءَ ڳڀو کسي کائيندو آهي. ڪانوَ جي وري اها خوش نصيبي آهي. جو هن جي انسانن وٽ سُٺي سائٿ آهي. توڙي جو هو ڪيترائي دفعا ماڻهن جو زيان ڪري ويندو آهي، پر تنهن هوندي به هن کي ڪانگل واري حيثيت طور ته سڃاڻون ٿا، جيئن ڪانگ لنوي يعني ڪنهن جي اچڻ جي به خبر ڪانگل ڏيندو آهي ۽ ڪڏهن اسان پاڻ ڪانگل کان پيا پڇندا آهيون ته:
ڪانگل ڏي ڪا خبر، ايندو دوست ڪڏهن؟
ٿيندو مائٽن جو ديدار ڪڏهن؟؟
هيءَ ڪائنات جانورن ۽ پکين جي ڪري ڏاڍي حسين نظر ايندي آهي. جانورن ۽ پکين جو پاڻ ۾ هڪ اتحاد هوندو آهي. اڄ جهڙي طرح انسان انسانيت جو رت وهائي رهيا آهن، مون کي ڪانوَن جي ان اتحاد جي ڪري شدت سان احساس ٿي رهيو آهي ته اسين آخر ڀلا ڪڏهن سمجهه ڀريا ٿينداسين ۽ اسين قبيلن ۽ قومن ۾ ورهائجي دنيا کي ڇا ٿا ڏيکارڻ چاهيون؛؟
ڪنهن ڪمزور کي ماري، اسين فاتح نٿا ٿي سگهون. هونئن به سياڻا سچ چئي ويا آهن ته ”ٻه ته ٻارنهن“ پاڻ ۾ ٻڌي ۽ ايڪو ڪرڻ هڪ اهڙو عمل آهي، جيڪو ڏک ۽ سک ۾ هڪ جيترو ڪم اچي ٿو. ها، ڪانون جي لُڙَ کي صرف لُڙَ واري نگاهه سان نه ڏسڻ گهرجي. ان ۾ وڏي گهرائي واري ڳالهه شامل آهي. هڪ اهڙو پيغام شامل آهي، جنهن مان انسانذات کي به واٽ ملي ٿي ۽ زندگيءَ جي مقصد کي سمجهڻ ۽ ٻين کي سمجهائڻ جو هڪ انوکو مثال ملي ٿو، ان فڪر کي سالڪ ماڻهو سمجهن ٿا.
هڪ چوڻي به مشهور آهي:
”ڀاڙين مٿان ڀتِ، ڪانگن وِڌي ڪيري“
پاڻ ۾ ٻڌي ۽ محبت جو جيڪو مثال اسان کي ڪانون جي اُن اتحاد مان ملي ٿو، ان کي ڪڏهن به وسارڻ نه گهرجي، اسان جا ٻه دوست عمران ۽ اسلم ٿوري گهڻي ڳالهه تان پاڻ ۾ رُٺل هئا، انهن به جڏهن ڪانوَن جي ٻڌيءَ جو مظاهرو ڏٺو ته هڪدم پاڻ ۾ ٺهي ويا ۽ ڀاڪر پائي مليا ۽ آئينده ڪڏهن به ناراض نه ٿيڻ جو وعدو ۽ وچن ڪيائون.