سفرناما

ڪنواريون ۽ ڪنول (سريلنڪا ۽ ٿائيلينڊ جو سفرنامو)

ھي ڪتاب نامياري اديب ۽ سفرناما نگار عبدالحئي پليجو جو سريلنڪا ۽ ٿائيلينڊ بابت لکيل سفرنامو آھي. غلام نبي مغل لکي ٿو:
”عبدالحئي پليجي، مارڪو پولو، ابن بطوطہ، البيروني، الطاف شيخ وانگر پنهنجي هڙان وڙان ڏيئي، دنيا جو دورنگيون، چڱايون مٺايون، گرميون سرديون، ماڻهو پکي، سڀ ڏسي وائسي پنهنجي ديس واسين کي، يارن کي، دوستن کي، نون اسرندڙ شوقينن کي ۽ ڇٽل ڪارتوس جھڙن وڏيرن کي بہ ديس ديس جي معلومات گهر ويٺي سليس سنڌيءَ ۾، ثواب خاطر پھچائي آهي.“
Title Cover of book ڪنواريون ۽ ڪنول (سريلنڪا ۽ ٿائيلينڊ جو سفرنامو)

3

ڏينهن ختم ٿيڻ تي هو. ۽ رات پنهنجي واري جو انتظار پورو ڪري ڪولمبو جي گهٽ روشنين واري شهر ۽ پير پائي رهي هئي. سندس سرهاڻ شهر ۾ پکڙجي رهي هئي. ڪراچي ۾ ڪولمبو کان سواءِ باقي سڄي مشرق جي شهرن جي نائيٽ لائيف (Night Life) يا رات جو رونقون ڏاڍيون حسين ۽ وڻندڙ آهن جنهن ۾ بمبئي، بئنڪاڪ، منيلا، سينگاپور، هانگ ڪانگ، مڪائو، مليشيا ۽ ٽوڪيو قابل ذڪر آهن. هر شهر جي رات هڪ ميلو هوندو آهي. ۽ انهن شهرن جي راتين گذارڻ وارن جو خيال هوندو آهي ته شايد هيءَ زندگي جي آخري رات آهي. جنهن ڪري ڪا به ڪسر ڇڏڻي نه آهي. پوءِ اُهو ڪئسينو هجي يا مساج پاران ٽرڪش باٿ هجي يا لائيو شو. رات ستن رنگن ۾ سينگاريل پنهنجي سرهاڻ ۽ سونهن سان ڏاڍي سهڻي ۽ جواڻ جماڻ لڳندي آهي. دل چاهيندي آهي ته سندس سڀني رنگن جي سرهاڻ سان سڄي سرير کي واسجي. ۽ ڪنهن جي اکين جي ڪٽورن ۾ سڄي رات ٽٻيون ڏيندي گذري. پر هن ڪولمبو ۾ توهان جو بيڊ روم ته رنگين ٿي سگهي ٿو، پر ڪولمبو جو شهر نه. هتي سج لهڻ شرط شهر بند ٿيڻ شروع ٿيندو آهي. سواءِ ٻن ٽن هوٽلن جي باقي هتي ڪو نائيٽ ڪلب به نه آهي. انهن هوٽلن ۾:
(1) انٽرڪانٽينينٽل
(2) هوٽل لنڪا وابيراءِ
(3) هوٽل لوينسپا
(4) هوٽل پلاڪ ٽوئر اِن
(5) هوٽل ٿيئرو بين قابل ذڪر آهن.
هوٽل انٽر ڪانٽينيشنل کان سواءِ ٻين هوٽلن تي توهان کي سڃ نظر ايندي. هوٽل انٽر ڪان مهنگي آهي. پر بئند پروگرام چڱو اٿس ۽ فلورڊانسنگ ۾ پڻ چڱي رش هوندي اٿس. مشرق جي ٻين شهرن وانگر هت عرب گهٽ نظر آيا، پر هت انٽرڪان هوٽل ۾ اسان کي ٻه ٽي عرب نظر آيا، جيڪي ڪارين سنهالين ڇوڪرين سان گڏ وڌيڪ ڳورا نظر اچي رهيا هئا. پر ايڏو خوش ۽ سرها ڪونه نظر آيا، جهڙا بينڪاڪ جي لائيف شو پروگرامن ۾، منيلا جي نائيٽ ڪلبن ۾ ۽ چينٽنگ هاءِ لينڊ ۽ مڪائو جي ڪئسينون ۾ خوش نظر ايندا آهن. اصل نور پيو وسندن منهن مبارڪ مان.
رات ڪافي گذري چڪي هئي. اسان پنهنجي هوٽل ڏانهن روانا ٿياسين. رستي تي برسات ٿورو اڳ پيل محسوس ٿي رهي هئي. اسان هوٽل پهچي آرامي ٿياسين. صبح جو سوير تيار ٿي ٽيڪسي ڪري ڪئنڊي (Kandy) روانا ٿياسين. سوير هئڻ ڪري اسان رسيپشن واري کي فون ڪري چيو ته اسان جي ڀر وارين ڇوڪرين کي ٻڌائجو ته اسان ڪئنڊي وڃون ٿا. ۽ رات جو موٽي اينداسين. ڪئنڊي بسون جام وڃن، پر اسان ڪار ٽيڪسي ڪري وياسين. هڪ ته سهوليت ٿيندي ٻيو رستي تي ننڍا ننڍا ڳوٺ ۽ شهر به گهمي سگهون ۽ رستي تي ربڙ جا ڪارخانه به ڏسي سگهون. شهر کان ٿورو ٻاهر نڪتاسين، ته اسان جي ٽيڪسي ڊرائيور اسان کي هٿ جي اشاري سان مٿي پهاڙي تي هڪ بنگلو ڏيکاريو ۽ ٻڌايو ته هي گهر اڳوڻي وزيراعظم مسز بندرا نائيڪي جو آهي. اسان رستي تي پهريائين، هڪڙي ننڍڙي ڳوٺ ۾ بيٺاسين. جتي ٻار ۽ عورتون ڪچا ناريل پاڻي سان ڀريل کڻي بيٺا هئا ۽ اهڙيءَ طرح اشارا ڏيئي رهيا هئا، جهڙيءَ طرح ٺٽي کان ڪراچي ويندي، ٺٽي کان ٻاهر ڄام واهه ۽ گجي وٽ ماڻهو هٿن ۾ مڇيون جهليو ڪارون وارن کي پيا وٺڻ لاءِ اشارا ڏيندا آهن. اسان جي چوڻ کان سواءِ ٽيڪسي واري ڪار جهلي اسان کي چيو ته ناريل جو رس پيئندا، تمام سٺو آهي. سڄي ناريل جو پاڻي هڪ رُپئي جو آهي، اسان سمجهيو ته شايد، ٽيڪسي وارن جي هنن سان ڪنيڪشن آهي يا پنهنجي مُلڪ واسين تي رحم کائي ٿو، جئين هنن غريبن جو واپار ٿئي. ڇو ته آئون سمجهان ٿو ته سواءِ انهي ڌنڌي جي ٻيو ڌنڌو انهن غريبن جو شايد ئي هجي. اسان ٻن ٻن ناريلن جو رس پيتو ۽ ڊرائيور کي پڻ پياريوسين. ۽ پوءِ اڳتي لاءِ روانا ٿي يواسين. پنجاهه کن ڪلوميٽرن کان پوءِ ٽيڪسي واري هڪ رٻڙ جي ڪارخاني وٽ ڪار بيهاري، جيڪو بلڪل روڊ تي هو.
ڪارخانو وڏو ڪونه هو پر چڱو خاصو هو. ڊرائيور اسان کي پهرين مئنيجر وٽ وٺي ويو ۽ سنهاليءَ ۾ ساڻس ڳالهايائين. جنهن اسان سان ماڻهو گڏي ڇڏيو، جيڪو تفصيل سان اسان کي ڪارخانون ڏيکاريندي، هر ڳالهه بابت تفصيل انگريزي ۾ سمجهائيندو هليو، ته ڪهڙي نموني ۽ ڪيترن مرحلن کان پوءِ رٻڙ مڪمل تيار ٿئي ٿو. رٻڙ ته پهريائين بلڪل کير جهڙو هوندو آهي. پوءِ گرم ڪندا ۽ مختلف مرحلن مان ڪڍندا نيٺ وڃي کيس رٻڙ جي شڪل ڏيندا آهن. آئون سمجهان ٿو ته رٻڙ جو نعمل البدل اڃان تائين دنيا تيار ڪري ڪونه سگهي آهي. جو هيڏي گرمي ۽ هيڏي وڏي طاقت ۽ بار سان به کيس هوائي جهاز جو هيٺ زمين تي لهندي ۽ گرم ترين علائقن ۾ وڏن آئل ٽينڪرن ۽ ڪئريئرن کي ذرو نقصان به ڪونه ٿو ٿئي. شايد رٻڙ جا اهي ڦيٿا نه هجن ها ته هيليڪاپٽر ته هجن ها، پر هي جمبو ۽ ڪينڪارڊ شايد خلائي سياري وانگر ڪنهن سمنڊ ۾ لاهڻا پون ها. رٻڙ جي ڪارخانن ۾ تمام گهڻي ڌپ ٿيندي آهي، خاص ڪري جڏهن رٻڙ جو کير وڏين ڪڙهين ۾ گرم ٿيندو رهندو آهي. اسان ڪلاڪ کن هن ڪارخاني گهمڻ کان پوءِ ٻاهر نڪري اچي هوٽل ۾ ويٺاسين. جتي ڪوڪ پي پنهنجي منزل ڏانهن روانا ٿياسين. موسم وڻندڙ هئي، سنهي بوند، چو طرف گهڻي ساوڪ واري ماحول کي حسين ڪري ڇڏيو هو. رٻڙ جا وڻ، ناريل جا وڻ، چانهه جا ٻوٽا ۽ ٻيا مختلف ساوا وڻ، بوند ۽ برسات ڪري صاف ۽ سهڻا لڳي رهيا هئا. 115 ڪلوميٽر جو هي ڪولمبو کان ڪئنڊي تائين مفاصلو ڄڻ ته اک ڇنڀ ۾ پورو ٿي ويو. ڏسندي ئي ڏسندي اچي 1500 فٽ ڪولمبو کان مٿي هن هل اسٽيشن تي پهتاسين، جيڪوسري لنڪا جو ڪافي وڏو شهر پڻ آهي. آئون اڳ ۾ عرض ڪري آيو آهيان ته ڪئنڊي سنهالين جي آخري حڪومت جو هيڊڪوارٽر پڻ هو. جنهن کي انگريزن ختم ڪري پنهنجي باقي حڪومت ۾ شامل ڪري ڇڏيو.ڪئنڊي تمام پراڻو ۽ خوبصورت شهر آهي. هن شهر ۾ تمام گهڻيون عبادت جون جڳهيون آهن. جنهن ۾ گهڻائي ٻڌن جي مذهبي جڳهن جي آهي. تنهن کانپوءِ هندن جا مندر ۽ عيسائين جا چرچ به ڪافي انداز ۾ آهن. هتي شهر جي وچ ۾ هڪ بهترين ڍنڍ پڻ آهي، جيڪا پراڻي زماني ۾ سنهالين جي آخري بادشاهه سري راجا سن گهي (Sri Raja Sin Ghi) ٺهرائي، جيڪو شهر جي وچ ۾ خوبصورت لڳي ٿي. ڪئنڊي سري لنڪا جي وڏي ندي مهاويلي (Mahawali) جي ڀرسان آهي.
سري لنڪا هڪ سهڻو ساوڪ سان ٽمٽار ملڪ آهي جنهن جي چوطرف سمنڊ آهي، جنهن ڪري ملڪ ۾ سهڻن سامونڊي تفريح گاهن ۽ خوبصورت هل اسٽيشنن جي ڪابه کوٽ نه آهي، پر آئون سمجهان ٿو ته هتي ڪئنڊي جهڙي ٻي ڪا هل اسٽيشن مشڪل هجي. هي سنهالي تهذيب، ثقافت ۽ حڪومت جو هميشه مرڪز رهيو آهي، جنهن ڪري هن جي پنهنجي انفراديت آهي جنهن کان ڪوبه انڪار ڪري نٿو سگهي. ڪئنڊي سنهالي روايتي، ثقافتي نوادرات جو بهترين خريداري مرڪز آهي. جتي سياح خريداري پڻ ڪري سگهن ٿا. سنهالي ڪئنڊي جي ويجهو ننڍا ننڍا ڳوٺ پڻ ثقافت جا مرڪز آهن. جتي توهان ڪئنڊي کان وڌيڪ سستي خريداري ڪري سگهو ٿا. اسان سڄو ڏينهن ڪئنڊي ۾ هڪ جڳهه کان ٻئي جڳهه وڙڪندا رهياسين، ٻنپهرن جي ماني اسان هن سهڻي ڍنڍ جي ڀرسان هڪ ننڍي پر خوبصورت هوٽل امپالا ۾ کاڌي، جيڪا هڪ هندستاني جي هئي. اسان شام جي چانهه اتي پيتي. ڪئنڊي ۾ رات رهڻ لاءِ ڪافي بهترين قسم جون هوٽلون آهن، جن ۾ هي مشهور ۽ سٺيون هوٽلون آهن.
() ڪاسامارا (Casamara)
(2)ڪئسل هِل گيسٽ هائوس
(3)ليڊي هل (Lady Hill)
(4)مهاويلي ريچ (Mahaweli Reach)
(5)اُوبيراءِ ڪوئينس (Oberoi Queens)
(6)سوئيسي (Suisse)
(7)ٽوپاز (Topaz)
انهيءَ کان اڳ جو رات ٿئي اسان ڪئنڊي جي سونهن ۽ سوڀيا کي سئو سئو سڪ مان سلام ڪندي ڪولمبو لاءِ روانا ٿي وياسين. جتي رات نيڻون نير وهائي اسان جو انتظار ڪري رهي هئي. ڪولمبو شهر رات جو معمول مطابق ننڍاکڙين اکين سان جاڳي رهيو هو. ڪا ايڏي دير نه ٿي هئي. پر شهر ۾ ڪا خاص رش به ڪانه هئي. اسان جي ڪار سڌي اسان جي هوٽل جي اڳيان اچي بيٺي. ٻاهر بيٺل بيري اسان جي ڪار جو دروازو کولي اسان کي نوڙي سالم ڪيو ۽ همراه ڊوڙندو ڪار جي پٺيان ڊگي ڏانهن ويو، پر ڊرائيور سنهالي ۾ ڪجهه چيس ۽ همراه واپس اچي هوٽل جو دروازو اسان لاءِ کوليو. اسان ڪائونٽر تان پنهنجون چاٻيون کڻي سڌا ڪمري تي پهتاسين. ڊاڪٽر ڪافي شاپ (Coffe Shop) ۾ فون ڪري چيو ته برف ۽ چپس ڏياري موڪليو ۽ ماني ڪلاڪ کان پوءِ موڪلجو ۽ آرڊر پڻ ٻڌاين، ته ڇا ڇا موڪلجو. ۽ ڊاڪٽر هوائي جهاز وارن همسفرن لاءِ هوٽل فون آريٽر کي چيو جنهن نمبر ملائي ڏنو. ڊاڪٽر ساڻن فون تي ڳالهايو ۽ چئين ته ٻن ڏينهن کان ڏسڻ ۾ ڪونه پيون اچو. پاڻ ٻڌايائون ته اسان هتي ئي ڪولمبو ۾ آهيو، اسان توهان جي پڇا ڪئي، پر توهان نه هئا. ڊاڪٽر ٻڌاين ته ڪالهه اسان هتي هئاسين. اڄ سوير ڪئنڊي ويا هئاسين ۽ اچڻ شرط توهان کي فون ڪئي اٿئون. پاڻ چئون ته اسان کي وٺي هلو ها ته اسان به هلون ها. توهانجو سڀاڻي ٻاهر پروگرام هجي ته اسان کي به وٺي هلجو. ڊاڪٽر کين چيو ته سڀاڻي اسان هتي شهر ۾ هونداسين، شهر ۾ ڀلي اسان سان گڏجي هلجو. ڊاڪٽر فون تي هٿ رکي چيو، پتن راند پيون ڪن، چون ٿيون ته اچو ته گڏجي کيڏون. مون چيو ته ٻي ڪا صلاح هڻن ته حآصر آهيون. پر پتا ڪير ٿو کيڏي هيڏي رات جو. سو ڊاڪٽر کين صبح جو ملڻ لاءِ چئي فون کڻي بند ڪئي. پرءِ آئون ۽ ڊاڪٽر وڌيڪ سفر جو پروگرام ڪهڙي ريت مرتب ڪجي، واري پروگرام تي ٽيڪاٽپڻي ڪندي وڃي نندرا ديوي جي گود ۾ ليٽياسين.
صبح جو دستور مطابق اُٿي تيار ٿي، ناشتو ڪري آمريڪن ڇوڪرين کي فون ڪيسون. انهن چيو ته اسان بلڪل تيار آهيون. اجهو ٿيون اچون. مون رسيپشن واري کي فون ڪري چيو ته اسان کي سڄي ڏينهن لاءِ گاڏي ڀاڙي تي گهرجي. پاڻ چيائين ته رات جو گاڏي بُڪ ڪرايو ها ته بهتر هو، پر آئون ڪوشش ڪري گاڏي جو بندوبست ڪري توهان کي فون تي ٻڌايان ٿو، اميد ته توهان کي انتظار ڪرڻو ڪونه پوندو. هتي پاڪستان يا ٻاهرين ملڪن ۾ گهڻو ڪري سڀني فائيو اسٽار هوٽلن ۾ ۽ پڻ سڀني وڏين هوٽلن ۾، آرام ده ڪارون ۽ ويگنون هونديون آهن. پر انهيءَ لاءِ کين اڳواٽ چئبو آهي. پر هتي ڪولمبو ۾ سياحن جي ايڏي رش ڪانهي، جو صفا ڪا سواري نه ملي. وري اسان کي اها رات جو ڳالهه ذهن ۾ به ڪانه هئي. پر صبح جو خيال ڪيوسين، ته مهمان سڻبا آهن. سو ڪار ۾ وڌيڪ مزو ايندو. نه ته هؤن ٽوئرسٽ گهڻو ڪري ملڪ کان ٻاهر پيسو کپائيندي ڏاڍو محتاط هوندو آهي، پر هت ته مسئلو ئي ٻيو هو. سو اسان به سڄي ساري هوٽل جي ايئرڪنڊيشنڊ ڪار کڻي بُڪ ڪرائي ته متان سمجهن ته سنڌين هٿ ڦاڙي بند ڪري ڇڏي آهي. سيگر ۽ سندس سهيلي در تي ٺڪ ٺڪ ڪري اطلاع ڏنو ۽ اندر آيون. اسان کين پروگرام ٻڌائي چيو ته هتان شهر جو ٽوئر ڪري ٻنپهرن جي ماني کان پوءِ هاٿين جو شو (Elephant Show) ڏسي، ڪنهن بيچ جو چڪر لڳائي پوءِ اتان بينڪاڪ ۽ منيلا لاءِ ٽڪيٽ O.K ڪرائي واپس هوٽل تي اچبو.
اسان سڀئي لهي اچي هيٺ رسيپشن تي ويٺاسين. رسيپشن واري چيو ته مون ڪار واري سان ڳالهائي ڇڏيو آهي، اچڻ ۾ هوندو.
اسان ڪجهه دير اخبارون ۽ رسالا ڏٺا ۽ پڻ اکين اکين ۽ اشارن اشارن ۾ اسان واري مال غنيمت جي ورهاست پڻ ڪري ڇڏي. ڊاڪٽر ڪجهه اعتراض اٿاريا، پر تيستائين رسيپشن واري ٻڌايو ته ڪار باهر بيٺي آهي. اسان سڀ ٻاهر نڪرڻ لاءِ اٿياسين، هوٽل جي بيري جهڪي هوٽل جو دروازو کوليو ۽ گڊمارننگ ڪيو. سچ پچ ته، عورت ساڻ هجي (پر پنهنجي نه) کيسو گرم هجي، موسم سهڻي هجي، ڪوبه کٽڪو نه هجي ۽ هيڏي عزت هجي جو ڪار ۽ هوٽل جو دروازو کولڻ وارو ٻيا هجن پوءِ مڙس جو اصل مٿو ئي ويو. خبر تڏهن وڃي پوندس، جڏهن زرعي بينڪ جي انسپيڪٽر ۽ تپيدار جي نوٽس جي شڪل ڏسندو ۽ دل ئي دل ۾ چوندو. مار هاڻ ته سر ئي ويو. سو سائين اهڙن کٽڪن کان بي نياز اسان به وڃي ڪار ۾ ويٺاسين، ته بيري ڪار جو دروازو به پاڻ بند ڪيو. آئون اڳيان ويٺس، ڳالهائڻ تبديل ٿي ويو هو. باقي نس جي رفتار جي ته کيس خبر هوندي. ڇو ته پراڻو ڊاڪٽر هو ۽ ڊاڪٽرن جا اهڙا حال ڪونه هئا، جهڙا اڄ آهن. يعني وارڊ ۾ ٻه نرسون ته ويهه ڊاڪٽر. پر اسان وارو ڊاڪٽر ان وقت جو ڊاڪٽر هو. جڏهن وارڊ ۾ ٻه ڊاڪٽر ۽ ويهه نرسون هونديون هيون. ۽ جڏهن ڊاڪٽر وارڊ اندر ايندو هو رائونڊ تي، تڏهن ائين محسوس ٿيندو هو ته انگريز جيل سپريٽينڊنٽ جيل جي ماهوار رائونڊ تي نڪتو آهي. جتي پکي جي آواز جي به جواب طلبي ٿيندي هئي، ته هي ڇو پيو آواز ڪري. سو سائين اسان جو ڊاڪٽر صاحب به بقول ڀٽو صاهب ته ليگون ۾ ليگ قيوم ليگ هو. سو هرو ڀرو صرف رانو گسڻ تي ماٺ ڪري ويهڻ وارو ڪونه هو. سندس دل جي جڳهه تي بيڊفورڊ ٽرڪ جر انجڻ فٽ ٿيل آهي.
ٽيڪسي واري پچيو ته ڪيڏانهن هلبو؟ اسان ٽيڪسي واري کي چيو ته اان جي هنن محترمائن کان پڇو. جن کيس فرمايو ته فورٽ جي علائقي ۾ هلو. ٽيڪسي واري اسان کي هلي فورٽ وٽ لاٿو. جتان ڪلاڪ کن نوس نوس ڪري، اچي هڪ هوٽل تي ٿڌو پيتو سون. جنهن کان پوءِ شهر جون ڪجهه مکي جڳهيون ڏٺيوسين، تنهن کان پوءِ ماني کائي سڌو هاٿين جو شو ڏسڻ آياسين. جيڪو هڪ باغ اندر هو. مون کي هينئر باغ جو نالو ڪونه ٿو اچي. پر باغ تمام وڏو ۽ سهڻو هو. جنهن ۾ هڪ عاليشان ڍنڍ پڻ هئي. اسان ڪجهه وقت باغ ۾ ۽ ڍنڍ جي ڪناري وٽ فوٽو ڪڍيا ڪڍيا، جنهن کان پوءِ هاٿين جو شو ڏيکارئون جنهن ۾ ڏهن ٻارهن جي تعداد ۾ هاٿي هئا. جن ڪيئي ڪرتب ڏيکاريا، جيڪي خاص ڪونه هئا. انهيءَ کان پهرين بنئيڪاڪ کان ٿورو ٻاهر روز گارڊن ۾ هاٿين جو مون بهترين شو ڏٺو، ڏاڍو سٺو هو. جنهن جي ڀيٽ ۾ هي پروگرام ڪو خاص ڪونه هو. هي پروگرام ڪري اسان سمنڊ جي ڪناري تي اچي ويٺاسين. جتي ڪافي رش هئي ڪيترائي غير ملڪي سياح وهنجي رهيا هئا. هنن محترمائن مان هڪ، يعني سيگر سا به سمنڊ ۾ وهنجڻ لاءِ تيار ٿي پاڻي ۾ شارڪ مڇي وانگر هلي ويئي.
اسان ٻاهر ويهي ابتيون لهواريون ڳالهيون ڪرڻ لڳاسين، ڪافي دير کان پوءِ سيگر آئي کيس سفيد سنهي قميص پيل هئي، پُسڻ ڪري سندس بدن سان چهٽي ويئي هئي. سندس سڻڀا اُراه صاف نظر اچي رهيا هئا. سيگر تمام سهڻي هئي جنهن کي ڏسي مون کي حقيقت هوندي به ڊارون تي چڙ اچي رهي هئي، ته انسان باندر جي روپ مان هن درجي تائين پهتو آهي. يعني سيگر باندري کان پوءِ هن مقام تي پهتي هئي!
ٽائيم ڪافي ٿي چڪو هو اسان کي ايئرلائين آفيس به وڃڻو هو. سو هلڻ واري ڪئيسين. پهرين ايئرلنڪا وارن جي آفيس ۾ آياسين جتي پنهنجي ٽڪيٽن جي باري ۾ معلوم ڪيوسين. آفيس ڪائونٽر تي ويٺل هڪڙي سانوري سلوني ڇوڪري کان اسان جي ٽڪيٽ جي باري ۾ معلوم ڪيوسون، جنهن ڪمپيوٽر کان معلوم ڪري ٻڌايو ته توهان جا ٽڪيٽ بئنڪاڪ ۽ منيلا لاءِ اڳ ۾ ئي O.K آهن. اسان آفيس مان سڌا هوٽل تي آياسين صبح جو سوير ڇهين وڳي فلائيٽ هئي، تنهنڪري اسان سوير ماني کائي سامان ٺيڪ ڪري سمهي پياسين. صبح جو سوير هوٽل رسيپشن واري بيل وڄايو کٽڪي جي ننڊ هئي هڪڙي بيل تي اٿي پياسين، جلدي جلدي تيار ٿي رنگ ڪئي سين، بيرو آيو اسان جو سامان هيٺ لائونج ڏانهن کڻي هليو، اسان بل وغيره اڳم ئي ڏيئي ڇڏيا هئا. هوٽل جي ڪار ۾چڙهي ايئرپورٽ روانا ٿياسين، ٻاهر موسم تمام دلڪش هئي، برسات پئجي چڪي هئي پر وڻن مان اڃان تائين پاڻي هيٺ زمين تي ڪري رهيو هو. هيٺ برسات جي پاڻي ۾ ساون وڻن جا پاڇا صاف نظر اچي رهيا هئا.
اسان جي ٽيڪسي اچي ايئرپورٽ تي پهتي. ڊاڪٽر کي چيم توهان سامان لاهرايو آئون ٽرالي کڻي اچان. ايئرپورٽ تي ڪافي ٽراليون ٺلهيون پيون هيون. ڇو ته ڪولمبو ايئرپورٽ مصروف هوائي اڏو نه هو، جتي هوائي جهازن ۽ مسافرن جي رش ۽ گهما گهمي هجي. پر هتي اسان جي فلائيٽ کان سواءِ ٻي صرف هڪ انٽرنيشنل فلائيٽ هئي جنهن ۾ به ڪا خاص رش ڪانه هئي. آئون ٽرالي کڻڻ لاءِ اڳتي وڌيس ته ڪيترائي پورٽر (هوائي اڏي جا ڪولي) ايئين وڪوڙي ويم جيئن سجاول ۽ ٺٽي ۾ فقير ماڻهوءَ کي گهيري ويندا آهن.
آئون به ڪڇڻ پڇڻ جي سواءِ ٽراليءَ کي گهليندو اچي ڊاڪٽر ڀيڙو ٿيس. اسان سامان ٽرالي ۾ رکي ايئرلنڪا جي ڪائونٽر تي اچي بيٺاسين. هن فلائيٽ تي ڪافي رش ڏسڻ ۾ آئي. اسان جڏهن ڪراچيءَ کان بمبئي ۽ بمبئي کان ڪولمبو لاءِ ايئرلنڪا جي جهازن ۾ اُڏام ڪئي هئي تڏهن اُهي ٻئي جهاز ننڍڙا هئا. پر هي 747 يعني جمبو جهاز هو جنهن ۾ 400 مسافرن جي ويهڻ جي گنجائش هوندي آهي، سو ڪافي مسافر ڏسڻ ۾ پئي آيا. اسان پنهنجا ٽڪيٽ ڪائونٽر تي ويٺل محترمه کي ڪڍي ڏنا، جنهن ٽڪيٽ وٺي ٺپو هڻي ٽڪيٽ نمبر لڳائي اسان کي واپس ڪيا ۽ سامان جا ٽئيگ پڻ ڏنا. اسان باڊي سيڪيورٽي چيڪنگ کان پوءِ سڌا لائونج ڏانهن روانا ٿياسين. اندر وڌيڪ رش هئي اسان به ڪنڊ جهلي وڃي بيهي رهياسين اسان چيو ته ڪولمبو کان بئنڪاڪ تائين رڳو ويهڻو آهي، سو ڪجهه وقت بيهون ته بهتر.
ڊاڪٽر چيو ته ناشتو ڪيون. هوٽل وارن ناشتي جي عادت وجهي ڇڏي آهي. مون چيو ايئرلنڪا وارا ايترا کُٽلَ ڪونه آهن جو جهاز ۾ ناشتو به نه ڪرائين باقي چانهه پيئون ٿا. سو اچي ڪائونٽر تي چانهه پيتيسن چانهه اڃان اڌ به مَس پيتيسن ته سهڻي سنهالي آواز ۾ انائونسمينٽ ٿي، پر ڪجهه به ڪين سمجهيوسين رڳو ڏٺوسين ته همراه پنهنجا سامان کڻي اڳتي وڌڻ لڳا. تيسين انگريزيءَ ۾ انهيءَ سريلي آواز ۾ اعلان ٿيو ته هلو ته هلؤن بئينڪاڪ. اسان به تڪڙا ٻاهر بيٺل بس ۾ اچي ويٺاسين. ٻاهر سنهي سنهي ڦڙ ڦڙ وسي رهي هئي. موسم پياري لڳي رهي هئي. اسان شيشن مان انهيءَ پياري موسم کي اڃان ڏسي رهيا هئاسين، ته بس جهاز جي اڳيان اچي بيٺي. مسافر سڀ هڪ هڪ ٿي هيٺ لهندا ۽ جهاز ۾ چڙهندا ويا. جهاز جي دروازي وٽ ايئرلنڪا جون سانوريون ۽ بانوريون نمڪين ايئرهوسٽيس هڪ هڪ مسافر کي اهڙي سهڻي مُرڪ سان ڀلي ڪار ڪري رهيون هيون، جو جهاز ۾ اندر وڃڻ تي دل ئي ڪانه پي ٿي پر ايڏي ته وڏي قطار هئي جو ٿوري به دير ٿئي ها ته شايد سڄي قطار جو عذاب نازل ٿي وڃي ها. سو تڪڙا وڃي جهاز ڀيڙا ٿياسين اُتي ٻي بيٺل ايئر هوسٽيس هر هڪ مسافر کان سندس ٽڪيٽ وٺي ۽ سيٽ نمبر سمجهائي رهي هئي اسان به سمجهايل نمبر ڏانهن روانا ٿياسين ۽ وڃي پنهنجي نمبر واري سيٽ ڀيڙا ٿياسين. سهڻين سهڻين صورتن ۽ خوشين سان ٽمٽار ٽهڪڙن جي وچ ۾ اسان به پاڻ کي خوش نصيب محسوس ڪرڻ لڳاسين. ٽهڪ ته ڊاڪٽر ۽ مون کان ڪونه نڪتا پر خوشين ڀريل مسڪراهٽ سان هڪ ٻئي کي ڏسندا ۽ ايئرلنڪا جي هن اُڏام کٽوليءَ ۾ زمين تان کڄي آسمان تي پهچي وياسين.
امير ملڪن جا امير ماڻهو اسان جي مٿئين ڪلاس کان وڌيڪ زندگي جون خوشيون ٿا ماڻين. انهيءَ جو وڏو سبب هنن جي تعليم تربيت، جهموري ماحول، قانون جي حڪمراني، قانون جو احترام، پريس جي آزادي ۽ وڏي ڳالهه ته هڪ ٻئي جي عزت ۽ احترام ۽ وقت جو قدر آهي.
اسان جو غريب مسڪين ماڻهو ته ازل کان سورن ۾ آهي. ايتري هو ويچارو غلطي ئي ڪونه ٿو ڪري جيتري هن کي سزا ٿي ملي. پر اسان جو مٿيون ڪلاس پڻ پنهنجي ئي بي ايمانين کي لڪائڻ جي ڪوشش ۾ سدائين چورن جهڙي زندگي ٿو گذاري، جنهن ۾ هن کي خوام خواه پڇ لٽڪائو ۽ بزدل ٿو بنجڻو پوي، جنهن ڪري هو هميشه هيسيل ۽ گيدي ٿو رهي. ۽ اهڙي ماحول ۾ هميشه اندر ۾ کاڌل ۽ پاڻ کي غير محفوظ ٿو سمجهي. انهي ڪري هن جي منهن تي هميشه ڪوڙي مرڪ هوندي آهي. ۽ هن جي دل ۾ هميشه ننڍڙي ۽ سطحي سوچ ئي جنم وٺندي آهي.
اوچتو ڊاڪٽر سوال ڪيو ته هيءَ محترمه (ايئرهوسٽيس) فرمائي ٿي ته جوس پئيندا يا ڪافي. مون پڇيس ته مانيءَ جو به ڪو آسرو ڏي ٿي يا رڳو انهيءَ تي زور اٿس. چيائين ته پڇينس، مون چيس ته ٿوري دير ترس. مون کيس چيو ته جوس کڻي اچ. جوس سندس ٽرالي تي رکيو هو سو يڪدم اسان کي ڏيئي پاڻ اڳتي رواني ٿي. انهيءَ کان پوءِ وري ٻي محترمه سينٽ، لاڪيٽ، سگريٽ، ننڍڙا سُهڻا رومال ۽ انگورن جي رس سان ڀريل شيشا ٽراليءَ ۾ کڻي اچي اڳيان بيٺي. ايئرلنڪا جي مونوگرام سان ڏاڍا سهڻا لاڪيٽ هن وٽ هئا، جيڪي مون ٻه خريد ڪيا.
ڊاڪٽر سگريٽ ۽ سينٽ ورتو.
جهاز اندر هي شيءِ ڊيوٽي فري هوندي آهي، جنهن ڪري سستي هوندي آهي. ٿوري ئي دير ۾ ناشتو ڏنائون. بک به ڪافي هئي سو سُنت محمدي مطابق ٿانوَ بلڪل صفا ڪري ڇڏياسين. هونءَ به ڪولمبو جي هوٽل وارن ٻن ڏينهن ۾ ڳري ناشتي جو عادي ڪري ڇڏيو هو. ناشتو مفت جو ملندو هو، جنهن ڪري کائڻ ۾ ڪا به غفلت ۽ سستي نه ڪبي هئي. پاڻ هڪ ٻئي کي تاڪيد ڪندا هئاسين ته ڪابه شيءِ بچائڻي نه آهي، مڙس ٿي مانيءَ کي منهن ڏيڻو آهي. ڪڏهن ڪڏهن هڪ ٻئي جي مدد به ڪبي هئي. ايئرلنڪا جي اُڏام ۽ ڊاڪٽر صاهب جي کِلَ ڀوڳَ، ڳالهين جي ڪري وقت جي خبر ئي نه پئي. اسان جو جهاز اچي بينڪاڪ جي Dong Pong انٽرنيشنل ايئرپورٽ ڀيڙو ٿيو. جهاز کان ٻاهر نڪري هوائي اڏي جي بلڊنگ ڀيڙا ٿياسين.
ٿائيلينڊ ۾ هڪ ئي سٺو انٽرنشنل هي بينڪاڪ جو ايئرپورٽ آهي. باقي گهڻو ڪري سڀئي Domestic اندر ملڪي اڏام لاءِ ايئرپورٽ آهن. منهنجو هي بينڪاڪ ۾ سڌيءَ طرح چوٿون ڀيرو ۽ ٻين ملڪن مان موٽندي وري بينڪاڪ اچڻ جو اٺون ڀيرو هو. جنهن ڪري ٿائيلنڊ اميگريشن جا ڪيترا سارا ٺپا منهنجي پاسپورٽ تي لڳل آهن، سو ايئرپورٽ تي گهڻي پُڇ پڇان ڪونه ڪن.
آءٌ ۽ ڊاڪٽر پهريائين اميگريشن ڪائونٽر تي آياسين. مون کان ته صرف ايترو پڇيائون ته گهڻن ڏينهن جي ويزا کپي ۽ مون چيو ته پندرهن ڏينهن جي، باقي ڊاڪٽر صاحب کان مڙئي ڪجهه سوال جواب ڪيائون. ڊاڪٽر صاحب کي سوالن جوابن کان پوءِ پندرهن ڏينهن جي ويزا ڏنائون. دنيا جي ڪيترن ئي ايئرپورٽن تي اُتي جو اُتي ويزا ڏين ۽ ڪيترن ملڪن ۾ وري اڳواٽ ويزا وٺي پوءِ ان ملڪ ۾ داخل ٿيڻ ڏين. جنهن ملڪ لاءِ اڳواٽ ويزا ضروري آهي. ان ملڪ لاءِ توهان کي ويزا کان سواءِ ڪابه ايئرلائين ٽڪيٽ ئي ڪانه ڏيندي. جيڪڏهن ايئرلائين ٽڪيٽ ڏنو ته قاعدي موجب ان ايئرلائين کي اهو ملڪ پنهنجي ملڪ اندر اچڻ کان روڪي سگهي ٿو يا مٿس جرمانو ڪري سگهي ٿو يا کيس وارننگ ڏيئي سگهي ٿو.
ٿائيلينڊ لاءِ اڳ ۾ ويزا ايئرپورٽ تي ملندي هئي، پر هاڻ اڳواٽ ويزا وٺڻي پوندي آهي جيڪا بلڪل آسانيءَ سان ملي ويندي آهي. پهريائين فارم ڀري ڏيو ۽ ان سان گڏ ٻه سئو روپيه في پڻ آهي جيڪا گهڻو ڪري ٻي ڏينهن ملي ويندي آهي. تڪليف صرف اها آهي جو ٽائيم ٿو خراب ٿئي نه ته ٿائيلينڊ سفارت خانو هر ماڻهو کي آسانيءَ سان ويزا ڏيئي ڇڏيندو آهي.
اميگريشن وارن کان واندا ٿي اچي ڪسٽمر وارن ڀيڙا ٿياسين، پنهنجي واري اچڻ تي سڀ سامان کولائي هر هڪ شيءِ چيڪ ڪري پوءِ جان ڇڏئون. نه ته اڳ ۾ ايئن ڪونه هو. پنهنجي ملڪ ۾ ٽوئرزم کي وڌائڻ لاءِ سياحن سان تمام گهڻي نرمي ڪندا هئا، پر هينئر سختي آهي ۽ ملڪ ۾ جيڪا اڳ سستائي هئي سان هاڻي نه آهي پر تڏهن به پنهنجي ملڪ کان ڪپڙو، سلائي ۽ چمڙي جو سامان وڌيڪ سٺو ۽ سهانگو آهي.
هت ايئرپورٽ بلڊنگ ۾ انفارمينشن وارن جو آفيس آهي جيڪي شهر بابت ۽ هوٽلن بابت ڪافي معلومات مهيا ڪن ٿا ۽ ناڻي جي مٽاسٽا (Money exchange) لاءِ ايئرپورٽ تي بئنڪون آهن، پر هتي اگهه گهٽ ملي سو بهتر سمجهيوسين ته ڪرنسيءَ جي مٽاسٽا ٻاهر ڪريون، جيئن ڪجهه فائدو ٿئي. هوٽلن جي مڪمل خبر چار هئي ته ڪهڙي هوٽل بهتر ٿيندي سو فيصلو ڪيوسين ته جنهن هوٽل ۾ رهبو انهن کان پئسا وٺي ٽيڪسي وارن کي ڏينداسين. ڇو ته اسان وٽ ٿائيلينڊ جي ڪرنسي يعني ڀات نه هئا.
جيئن ايئرپورٽ بلڊنگ کان ٻاهر نڪتاسين ته ٽيڪسين وارا ڦري ويا. هو چئي مون سان هل، هو چئي مون سان هل. مون کي خبر هئي ته بينڪاڪ ايئرپورٽ تي ٽيڪسين وارا ڀاڙو ٻڌائيندا گهڻو آهن. نيٺ لهندي لهندي وڃي پٽ پوندا. سو اسان به ساڻن ريڙهه پيڙهه ڏاڍي ڪئي، نيٺ وڃي هڪڙي ٽيڪسي ۾ ويٺاسين. بينڪاڪ ۾ ريڙهه پيڙهه هر شيءِ تي ٿئي، پوءِ هوٽ: هجي يا ٽيڪسي خريداري هجي يا ٻيو ڪو پروگرام، پر ريڙهه پيڙهه ۽ ڇڏ ڇڏان هر هنڌ ٿئي.
اسان ٽيڪسيءَ واري کي اڳي هوٽل پيتسولا لاءِ چيو هو، سو ڊرائيور اسان جو سامان ڊگيءَ ۾ رکي همراه هوٽل ڏانهن هلڻ لڳو.
اھي روڊ، اُهي ڪراسنگ بِرجس اُهي سپر مارڪيٽون ۽ اُهي سئينما گهر، جن تي مِني نڪ سان هيرو ۽ هيروئن جا وڏا فوٽا لڳا پيا آهن. ٿائي زبان ۾ فلم ۽ فنڪارن جا نالا الله ڄاڻي ڪهڙي فلم ڪهڙو فنڪار، اُهي باغ باغيچا اُهي بسون اُهي ئي ڳورا ٿائي ڊوڙندا ڊوڙندا، پتڪ پتڪ ڪندا فوٽ پاٿن تان اچي وڃي رهيا هئا. سُهڻا سُهڻا نَڪَ، مِٺڙا مِٺڙا ٻار کلندا ٽَپ ڏيندا کلندا ٽَپ ڏيندا هڪ ٻئي سان ڳالهائيندا اڳتي وڃي رهيا هئا. هتي اڄ مينهن ڪونه وسي رهيو هو جنهن ڪري گهڻي رش لڳي پئي هئي.
اسان جي ٽيڪسي به اچي هوٽل ٻاهران بيٺي آئون هوٽل رسيپشٽ تي ويس، کين سڄي ماجرا ٻڌايم سو همراهن ڀاڙي جا پئسا ڏنا ۽ هوٽل بواءِ کي چيائون ته اسان جو سامان گاڏيءَ مان لاهي کڻي اچ.
ٿائيلينڊ ۽ بينڪاڪ جي تاريخ هن ريت آهي: