1
اڄ جي دنيا ۾ انگريز، فرينچ، پورچوگيز ۽ ڊچن جتي قومن کي غلام بنايو ۽ سندن معيشت کي پنهنجي ملڪن جي خوشحاليءَ لاءِ استعمال ڪيو، انهن قومن جي ماڻهن کي سندن ڌرتيءَ تي غلام بنائي کين غلاميءَ جو طوق پاتو ۽ انهيءَ سان گڏ سندن اصلي ملڪن، شهرن ۽ ڳوٺن جا نالا به تبديل ڪيا، جيئن سندن تصور ۽ ذهنن ۾ به اِها ڳالهه نه اچي ته ڪي اسين هاڻ هن ڌرتيءَ جا وارث آهيون پر پاڻ پنهنجي ڌرتيءَ تي پاڻ کي ڌاريان ۽ ٻين کي حقيقي حاڪم تصور ڪن. اِها هڪ وڏي نفسياتي اٽڪل بازي ۽ عياري آهي. مثال منهنجي ڳوٺ جو نالو آهي ٻنون پر چون ته نه ابا انهيءَ جو نالو هاڻ ٻنون نه، پر هاڻ چيچا وطني آهي، پوءِ آئون پنهنجي ڳوٺ سان جيڪا محبت ۽ انس رکان ٿو سا شايد نه رهي ۽ پاڻ کي هڪ بي ملڪو سمجهڻ لڳان ۽ پوءِ پنهنجي ڳوٺ کان مون کي انس ۽ پيار جي جڳهه تي نفرت ٿيڻ لڳي، جيئن اسان وٽ سنڌ کي ون يونٽ جي وقت ۾ ٽن ڊويزنن ۾ ورهايو ويو يعني خيرپور، حيدرآباد، ڪراچي ڊويزنس يا گهڻي ۾ گهڻو ته سابق سنڌ، اسان جي قديم ڍنڍن ڪينجهر ۽ سنهري جي اصلي نالن کي ختم ڪيو ويو. اسان جي قديم ڳوٺ ڳولاڙچي تان سندس قديم نالو گولاڙچي لاهي، هڪ فوجي جنرل ۽ اي، ڊي، سي (A. D. C) جي اڳوڻي چيئرمين اڪرام جي نالي سان مٿس ٽنڊو اڪرام نالو رکيو ويو.
حيدرآباد، ڪراچي شهرن ۾ تقريباّ سڀني نالن کي ختم ڪيو ويو آهي، جنهنجو مثال ڪراچي ۾ لاکو کيت کي لياقت آباد جي نالي سان. حيدرآباد ۾ مخدوم نوح رحمة نَوَ لکي گودڙي جي نالي کي ختم ڪري عبدالقيوم ڪانپوري روڊ جو نالو رکيو ويو آهي. اهڙا ٻيا به ڪيئن مثال آهن. سو جڏهن انگريزن ڊچن، فرينچن ۽ پورچوگيزن جون حڪومتون ختم ٿيون ته اصل مالڪن غلاميءَ سان گڏ غلاميءَ جي جو دؤر وارا نالا به پنهنجن ملڪن، شهرن ۽ ڳوٺن تان بدلائي پنهنجا اصلي نالا رکيا، جنهن جا ڪجهه مثال هي آهن.
غلاميءَ دور وارو نالو هاڻڪو نالو
سيلون سري لنڪا
ڪمبوڊيا ڪمپوچيا
روڊيشيا موزنبق
ٽوڪيو توڪيو
منٽگمري ساهيوال
جيمس آباد ڪوٽ غلام محمد
پر هنن همراهن ته ڪمال ڪري ڇڏيو ۽ سيام مان اُلٽو ٿائيلينڊ ڪري ڇڏيو.
چون ٿا ته هزارن سالن کان چائينا، ويٽ نام ۽ هندستان جي علائقي آسام جا ماڻهو ڪَهي اچي هن خطي ۾ آباد ٿيا ۽ هندستان جي علائقي آسام جي تهذيب جو مٿن اڄ به ڪافي اٿر آهي.
ٿائيلينڊ ۾ هميشه بادشاهت رهي آهي ۽ اڄ به بادشاهت آهي پر صرف آئيني بادشاهت، ٿائيلينڊ ۾ پهريون ڀيرو جون 1932 ۾ هڪ وڪيل Pridi Phanom Yong (پيريڊي فانوم يانگ) جيڪو فرانس ۾ پڙهيل هو، تنهن ملٽري جي ترقي پسند ڌڙي ۽ ٻين ترقي پسند ماڻهن، جن ۾ پڙهيل لکيل طبقي جو تعداد گهڻو هو، تن جي مدد سان، سواءِ ڪنهن خون خرابي جي بادشاهه جي سڄي عملي کي گرفتار ڪري بادشاهه کان آئيني بادشاهت مڃرائڻ ۾ ڪامياب ٿيا. پر بادشاهه ملٽري جي رجعت پرست جنرلن جي مدد سان، سواءِ ڪنهن خوف خرابي جي بادشاهه جي سڄي عملي کي گرفتار ڪري بادشاهه ملٽري جي رجعت پرست جنرلن جي مدد سان وري حڪومت ٽي قابض ٿي ويو ۽ اسمبلي کي ختم ڪري ڇڏيائين. پوءِ انهي کان وٺي اڄ تائين رجعت پسند جنرل ۽ سويلن حڪومت ڪندا اچن. ٻي جنگ عظيم ۾ ٿائيلينڊ جاپان ۽ جرمني جو اتحاري هو پوءِ جڏهن انهن شڪست کاڌي ته برطانيه جي اثر هيٺ رهيو ۽ برطانيه جو اهو عوج ختم ٿيو ۽ سرمائيدار دنيا جي اڳواڻيءَ جي پَڳ آمريڪا کي ملي ته انهيءَ جي درَ جو دربان ٿيو ۽ اڄ تائين آهي. آمريڪا جا ڪيترا فوجي اڏا ٿائيلينڊ ۾ آهن ۽ پڻ آمريڪا ويٽنام ۽ ڪوريا ۾ پنهنجون فوجون به انهن جي فوج سان گڏ موڪليائين اتي جي عوام سان وڙهڻ لاءِ. ويٽنام جي جنگ دوران سڄو ٿائيلينڊ ويٽنام ۾ آمريڪي فوجن جي لاءِ چڪلي طور استعمال ٿيڻ لڳو ۽ سندس سڄو نسل ئي بگڙجي ويو، ڇو ته آمريڪي فوجي جنگ کان واندا ٿي عيش عشرت لاءِ بينڪاڪ ۾ اچي رهندا هئا ۽ سڄو بينڪاڪ مساج هائوس، نائيٽ ڪلبن ۽ لائيوشوز ۾ تبديل ٿي ويو ۽ پوءِ جڏهن آمريڪا شڪست کائي ويٽنام مان ڀڄي ويو، تڏهن به اُنهن عياشيءَ جي اڏن کي ختم نه ڪيو. پر اڳ صرف آمريڪي فوجن لاءِ اُهي عيش، عشرتون هيون، پر هاڻ هنن همراهن سڄي دنيا لاءِ اهي عيش جا اڏا کولي ڇڏيا آهن. اڄڪلهه بينڪاڪ ۾ عرب سڳورن جي عزت سڀني کان گهڻي آهي.
514000 پنج لک چوڏهن هزار اسڪوائر ڪلوميٽرن ۾ پکڙيل هن ملڪ جي وڏي ۾ وڏي ندي چائو ڦريا (Chao Phyraya) آهي. ٿائيلينڊ جا هي چار مُکي صوبائي مرڪز آهن.
1_ Chiang. Mai چيانگ مئي
2_ Lam Pang لئم پئنگ
3_ Phrae فرئي
4_ Nan نان
ملڪي معيشيت جو گهڻو دارومدار زراعت تي آهي. زراعت ۾ گهڻو ڪري هر آبادي ٿيندي آهي پر سڄي مشرق بعيد وانگر هتي به گهڻي پوک چانورن جي ٿيندي آهي. هتي انڊسٽري به ڪافي ترقي ڪري رهي آهي، خاص ڪري بينڪاڪ شهر ۾ چمڙي جو سامان ۽ ڪپڙو خاص ڪري ٻارن جا ڪپڙا، دنيا جي ڪافي ملڪن ۾ روانگي واپار جو مکي حصو آهي. بينڪاڪ شهر ۾ انڊسٽري وڌڻ ڪري سڄي ٿائيلينڊ جي ماڻهن بينڪاڪ شهر تي نوڪرين لاءِ رش ڪئي آهي، جنهن ڪري هي شهر وڃي ڏينهون ڏينهن وڏو ٿيندو، جنهن ڪري هاڻ ڪافي گندو ٿيندو وڃي جيئن پاڻ وٽ سڄي پاڪستان جي ماڻهن جو ڪراچي شهر ڏانهن رُخ آهي.
ٿائيلينڊ جا ماڻهو نه رڳو بئينڪاڪ شهر پر ٻين ملڪن ۾ به نوڪري سانگي وڃي رهيا آهن، جنهن ۾ ڀر وارن ملڪن، لائوس، برما، انڊيا، ويٽنام، سائوٿ چائنا ۽ عرب ملڪن ۾ ڪافي تعداد ۾ توهان کي نظر ايندا، خود ٿائيلينڊ جپان جي هڪ وڏي واپار جي منڊي آهي. جتي ڪارون، موٽرون، بسون، ٽرڪون، موٽر سائيڪلون ۽ ٻيو به ڪافي تعداد ۾ اليڪٽرانڪ جو سامان توهان کي جپان جو نظر ايندو، اهو نه صرف ٿائيلينڊ ۾ پر ايشيا جي چند ملڪن کي ڇڏي باقي هر هنڌ توهان کي جاپاني مال نظر ايندو. ٿائيلينڊ ۾ ڇان بوري (Chon Buri) وٽ ائٽمي ريئيڪٽر پڻ نصب ٿيل آهي. ٿائيلينڊ ۾ آمريڪن فوجن جي رهڻ ڪري جتي هنن کي ٻين عياشين جي ضرورت پئي، اتي هنن T.V جا پڻ ان وقت کان ڪيئن رنگين چئنل شروع ڪيا، جنهن مان ٿائيلينڊ جي ماڻهن کي ٿاقئي ۽ ٻيا ڪيترائي يورپي پروگرام ٻين ايشيائي ملڪن کان اڳ ۾ ڏسڻ نصيب ٿيا. ٿائيلينڊ ڳوٺن ۽ ننڍن ننڍن شهرن تي مشتمل ملڪ آهي. بينڪاڪ ئي ملڪ جو واحد گهڻي آباد وارو شهر آهي.
بينڪاڪ شهر سڄي ملڪ جو ثقافتي ۽ معاشي مرڪز. ٿائيلينڊ جي سهڻي ندي چائو ڦريا (Chao Pharya) بينڪاڪ شهر جي وچ مان لنگهي ٿي. شهر کي ڳنڍڻ لاءِ ڪافي خوبصورت پليون نديءَ تي ٺهيل آهن. پهريائين ندي جي ٻنهين پاسن واريون آباديون جدا جدا ميونسپالٽيون هونديون هيون، پر 1981 ۾ ڪرونگ ٿيپ (Krung Thep)۽ ٿون بوري (Thou Bure)ٻنهين ميونسپالٽين کي گڏي هڪ ميونسپالٽي قائم ڪئي ويئي. شهر ۾ امن امان قائم رکڻ لاءِ جدا پوليس فورس آهي، جيئن پاڻ وٽ اسلام آباد ۾ آهي.
بينڪاڪ شهر ۾ پنج يونيورسٽيون آهن:
چولا لانگ ڪارن (Chula long) يونيورسٽي جيڪا 1916 ۾ قائم ٿي.
ڪئسٽ سارٽ (Kase Tsart)يونيورسٽي جيڪا 1943 ۾ قائم ٿي.
مهيڊال (Mahi Dol) يونيورسٽي.
سلپاڪران (Silpakrnn) يونيورسٽي جيڪا 1943 ۾ قائم ٿي.
ٿاماساٽ (Thamamasat) يونيورسٽي جيڪا 1933 ۾ قائم ٿي.
بينڪاڪ شهر ۾ جيترا ٻڌ جا مندر ۽ مورتيون توهان کي نظر ايندا، شايد ئي دنيا جي ڪنهن شهر ۾ هجن. گهرن جي ڇتين ۽ بالڪونين ۾ پڻ بيشمار گوتم ٻُڌ جون سهڻيون مورتيون توهان کي هر هنڌ نظر اينديون. اسان جنهن هوٽل ۾ رهياسين تهن جو نالو اڳ ۾ ته پنينسولا (Penunsulla) هو، پر هاڻي نيو جو اکر ڳنڍي کيس نيو پنينسولا لکي ڇڏيو آهي. هيءَ هوٽل سريوانگ روڊ تي آهي.
هت ڪافي کاڌي پيتي ۽ رهائش جون هندستاني ۽ ڪجهه پاڪستانين جون هوٽلون آهن. پر هيءَ هوٽل ٿائين جي آهي.
آءٌ ٻه دفعا اڳ به هن هوٽل ۾ رهي ويو هوس، هڪ دفعي منهنجي نهايت ئي عزيز دوست مرحوم عبدالحڪيم شاهه سان گڏ. هوٽل ۾ هڪ سک جو ڪپڙي جو دڪان پڻ آهي، جيڪو سفاري ۽ فل سؤٽ جلدي ۽ مناسب اگهن تي سبي ڏيندو آهي. جنهن کان اڳوڻي دفعي مون ۽ مرحوم عبدالحڪيم شاهه ڪپڙا سبرايا هئا. هن عبدالحڪيم شاهه جو پڇيو. مون کيس ڏاڍي افسوس سان چيو ته پاڻ وفات ڪري ويو آهي.
آءٌ ۽ ڊاڪٽر راجو پنهنجو سامان روم بواءِ کان کڻائي ٿرڊ فلور تي پنهنجي ڪمري ڏانهن روانا ٿياسين. هوٽل ۾ لفٽ به آهي، جنهن ۾ چڙهي ڪمري ڀيڙا ٿياسين. هوٽل جي مسواڙ لڳ ڀڳ ساڍا ٽي سئو کن پاڪستاني روپيه ٿيندي. هوٽل سُٺي ڊيڪوريٽ ٿيل هئي. وال ٽو وال ڪارپيٽ، سٺا پلنگ ۽ ٻيو فرنيچر. سهڻا پڙدا، ٿائي ۽ انگلش ميوزڪ، ٽيليفون، سٺي روم سروس، اٽيچ باٿ روم، جنهن ۾ باٿنگ ٽپ، البت ديوارن جا رنگ ڪجهه وڻندڙ نه هئا، شايد اتي جي رواج مطابق هجن.
ڊاڪٽر چاءِ لاءِ روم سروس واري کي چيو ۽ پاڻ باٿ روم ڏانهن روانو ٿي ويو. مون وري فون ڪري ڪائونٽر کي چيو ته اڄ جون اخبارون موڪليو ۽ کين چيو ته بينڪاڪ پوسٽ (Bankok Post) ٿائي راٿ (Thai Rath) ۽ سري ناڪران (Sri Nakrou)جون انگريزي ايڊيشن ڪاپيون موڪلجو.
ٿائلينڊ ۾ ٿائي، چيني ۽ انگريزي اخبارون بينڪاڪ مان ڪافي شايع ٿين. هتي پريس تي حڪومت جو ڪافي ڪنٽرول آهي، جنهن ڪري اخبارون بلڪل آزاد ٿي نه لکنديون آهن، پر مڙئي اخبار واري عادت پوري ٿي ويندي هئي. هي اخبارون، بينڪاڪ جون مشهور اخبارون آهن. چاءِ پي اخبارون پڙهي ٿوري دير ٿڪ ڀڃڻ لاءِ وڃي بسترن جو پاسو ورتوسين. پوءِ اُتي تيار ٿي ٻاهر روانا ٿياسين. هوٽل کان ٻاهر بيٺل ٽڪسي وارن اصل تنگ ڪري ڇڏيو هو. هرڪو ٽيڪسيءَ وارو چئي ته منهنجي گاڏيءَ ۾ ويهه ته توکي هتي هتي وٺي هلنداسين، پئسا به گهٽ لڳندا. پر اسان جو صفا هلڻ جي موڊ ۾ ئي ڪونه هئاسين، سو ته همراه ويا خود به خود اگهه ڪرائيندا، تان جو نااميد ٿي ويا منهن ڦٽائيندا. تيستائين هوٽل جي دروازي مان ٻيو عرب سياح نڪتو ۽ اسان جي جان ڇٽي ۽ وڃي انهيءَ همراه تي اُورڙ ڪيائون.