مومل راڻو
جواب: والد جو نالو رتل راءِ ۽ امڙ جو نالو سمي.
سوال: راجا نند جو اصل نالو ڇا آهي؟
جواب: ڀوڄ. (حوالو، ڪتاب، شاهه جي ڪلام جو فلسفو، ڊاڪٽر تهمينه مفتي. ص: 101)
سوال: مومل راڻي جو واقعو ڪهڙي عيسوي سن ۾ ٿيو هو؟
جواب: 1400ع کان 1440ع واري عرصي ۾ (حوالو ڪتاب لطيف جا ٿر تان ڀيرا). هي قصو 15هين صديءَ جو. حوالو، لئج لال لطيف چئي.
سوال: شاهه سائين جي سورمي مومل جي ماءُ جو نالو ڇا هو؟
جواب: گنگ راڻي يا گنگا راڻي (حوالو ڪتاب مومل راڻو، ڊاڪٽر نبي بخش بلوچ).
سوال: مومل جي پيءُ جو نالو ڇا هو؟
جواب: راجا نند، قوم گجر راٺوڙ.
سوال: مومل جو جنم سنڌؤ ڪناري ڪهڙي شهر ۾ ٿيو هو؟
جواب: ماٿيلي شهر ۾.
سوال: ماٿيلي شهر جو بنياد ڪنهن رکيو هو؟
جواب: راجا راءِ سهارس 495ع ۾.
سوال: ماٿيلي قلعي جي اڏاوت ڪهڙي عيسوي سن ۾ پوري ٿي هئي؟
جواب: 1335ع ۾ راجا نند جي وقت ۾. ٻي روايت 1395ع.
سوال: شاهه سائين سر مومل راڻي ۾ ڪهڙا جاگرافيائي نالا استعمال ڪيا آهن؟
جواب: لڊاڻو، ڪاڪ ۽ ماٿيلو.
سوال: راجا نند ڪهڙي علائقي جو حاڪم هو؟
جواب: ميرپور ماٿيلو جو.
سوال: مومل ۽ سومل جي ڀائرن جا نالا ٻڌايو؟
جواب: ڪانجي سنگ ۽ مانسنگ.
سوال: راجا نند کي ڪل ڪيتريون نياڻيون هيون؟
جواب: نَوَ نياڻيون.
سوال: راجا نند جي نياڻين جا نالا ڪهڙا آهن؟
جواب: سهجان، سومل، مومل، سوڍي، سليمت، صحت، ساڏهان، سلهان ۽ مرادان.
ٻي روايت مطابق، سهجان، سومل، مومل، سوڍي، مرادان، ڪوڏ، ڪونداهي، مارکي ۽ صحت.
سوال: راجا نند جو خزانو ڪهڙي شخص چورايو هو؟
جواب: سامي سيتل راءِ.
سوال: راجا نند جي ڌيئرن مان ڪهڙيون ٻه ڀينرون حرفتي هيون؟
جواب: سومل ۽ مرادان.
سوال: شاهه سائين، سر مومل راڻي ۾ ڪهڙا مڪاني نالا استعمال ڪيا؟
جواب: منهن، ڇنا، ڇپر، ماڙيون، محلات، ڀتيون، ماڳ، هنڌ، سيج، آتڻ، اوطاق، کٽون، وهاڻا، پلنگ ۽ هندورا.
سوال: شاهه سائين سر مومل راڻي ۾ جسم سان لاڳاپيل ڪيترا اسم استعمال ڪيا آهن؟
جواب: 32 اسم.
سوال: شاهه سائينءَ سر مومل راڻي ۾ بيک مٽائيندڙ فقيرن جا ڪهڙا نالا استعمال ڪيا آهن؟
جواب: ڪاپڙي، لوڌي، مويا، موالي، آديسي، اويسي، سناسي، جوڳي، جلالي، فيراقي، فقير، بابو، بان، بيکاري، ڀڀوت، بري، لاهوتي، سامي، پرڏيهي ۽ لانگوٽيا.
سوال: راڻي مينڌري جي پيءُ جو نالو ڇا هو؟
جواب: ڪبير سوڍو / راڻو چندن سوڍو.
سوال: راجسٿاني لوڪ ڪهاڻين ۾ راڻي مينڌري جي پيءُ جو نالو ڪهڙو لکيل آهي؟
جواب: ويسلديو.
سوال: راڻو مينڌرو ڪهڙي شهر جو رهواسي هو؟
جواب: عمر ڪوٽ جو.
سوال: راڻي مينڌري جا ناناڻا ڪهڙي قوم جا هئا؟
جواب: مهياجڙ راجپوت.
سوال: راڻو مينڌرو ڪهڙي بادشاهه جو وزير هو؟
جواب: همير سومري جو.
سوال: شاهه سائين پنهنجي سڀني سورمين مان سڀ کان وڌيڪ حسن جي مدح ڪهڙي سورميءَ جي ڪئي آهي؟
جواب: مومل جي.
سوال: عمر ڪوٽ کان سوا ميل مفاصلي تي شاهه سائين ڪهڙي سورميءَ جي ماڙيءَ جا آثار ڏٺا هئا؟
جواب: مومل جي ماڙيءَ جا.
سوال: شاهه سائينءَ جي سورمي مومل ۽ راڻي جي وچ ۾ جدائيءَ جو سبب ڪير بڻيو؟
جواب: سومل.
سوال: سومل جو ذاتي محل ڪٿي هئو؟
جواب: سنجر پور ۾.
سوال: جاتي کور واهه روڊ تي نند ڪوٽ جي الهندي حصي ۾ مومل جي ماڙيءَ جا آثار ڪيترن فوٽن تي مشتمل آهن؟
جواب: 95 فوٽ هم چورس.
سوال: راڻي مينڌري سان ٻيا ڪهڙا جوان مومل ماڻڻ لاءِ ڪاڪ طرف روانا ٿيا هئا؟
جواب: ڏونر ڀٽي، سنهڙو ڌماچاڻي، همير سومرو ۽ راڻو مينڌرو.
سوال: ” اُڀي جو امير“ ڪنهن کي سڏيو وڃي ٿو؟
جواب: سينهڙو ڌماچاڻي.
سوال: مومل پيءُ جو مال موٽائڻ لاءِ ماٿيلي کي ڇڏي ڪهڙي ماڳ تي تنبو لڳايا؟
جواب: ڳاڙهي پاڻيءَ واري وهندڙ نئن ڪاڪ جي ڪپ تي.
سوال: ڪاڪ جو طلسماتي محل ڪاڪ جي ڪنڌيءَ تي مومل ڪنهن جي صلاح سان ٺهرايو هو؟
جواب: سومل جي صلاح سان.
سوال: امرڪوٽ کان لڊاڻو اٽڪل ڪيترا ميل پري هو؟
جواب: 150 ميل (حوالو، سنڌي ثقافت ۽ شاهه لطيف، ص: 207 . ڪاڪ محل کان عمر ڪوٽ 75 ڪوهه پري)
سوال: لوڍاڻو يا شهر لوڌرو جيسلمير کان ڪيترو پري هو؟
جواب: 10 ميل پري. (حوالو، سنڌي ثقافت ۽ شاهه لطيف، ص: 207 . ڪاڪ جو ماڳ جيسلمير کان پنج ڪوهه پري)
سوال: لوڍاڻي شهر کي ڪيترا دروازا هئا؟
جواب: ٻارنهن دوازا هئا.
سوال: ڪاڪ ڪهڙي ٽڪر تان هڪ چشمي مان وهندي هئي؟
جواب: لڊاڻي جي ٽڪر تان هڪ چشمي مان.
سوال: مومل جي ڪاڪ ۽ لڊاڻي وارن آثارن کان جيسلمير جو شهر اٽڪل ڪيترا ڪلوميٽر پري آهي؟
جواب: اٽڪل 16 ڪلوميٽر اوڀر طرف.
سوال: ڪاڪ ۽ لڊاڻي جي ايراضي اٽڪل ڪيترن ڪلوميٽرن ۾ ڦهليل آهي؟
جواب: اٽڪل 290 ڪلوميٽرن ۾ اتر اوڀر طرف ڇتريل جي تڙ وٽ.
سوال: راڻي جو ڀڙو، عمر ڪوٽ کان ڪيترو پري آهي؟
جواب: ست ميل.
سوال: مومل جي چالاڪ ۽ هوشيار ٻانهيءَ جو نالو ڇا هو؟
جواب: ناتر.
سوال: ناتر مهمانن جي مرحبا ڪهڙي طريقي ڪندي هئي؟
جواب: مهمانن جي اڳيان چڻن جي ٿالهي ۽ منجهيل سٽ جي ڦاري رکي پاڻ غائب ٿي ويندي هئي.
سوال: مومل، راڻي لاءِ ڪهڙو طعام موڪليو هو؟
جواب: حلوي جو ٿالهه .سوادي سترڇي طعام
سوال: ڇا، اسان کي زالون سمجهيو اٿو، جو اهڙو زنانو طعام اسان جي کائڻ لاءِ کڻي آئي آهين. اهي لفظ ڪنهن ۽ ڪنهن کي چيا هئا؟
جواب: راڻي، ناتر کي چيا هئا.
سوال: راڻي جي ساٿين مان سڀ کان پهريائين ڪهڙو شخص مومل جي طلسمي محلات وٽ پهچي پوئتي موٽيو هو؟
جواب: هيمر سومرو (تنهن کان پوءِ سنهڙو ڌماچاڻي ۽ ڏونئرو ڀٽي).
سوال: همير سومري جي ٽن خاص وزيرن جا نالا ٻڌايو؟
جواب: ڏونئر ڀٽي، سنهڙو ڌماچاڻي ۽ راڻو مينڌرو همير جو سالو.
سوال: راڻي مينڌري جي ڪهڙي ڀيڻ سان همير سومري شادي ڪئي هئي؟
جواب: کلڻ ٻائي.
سوال: مومل راڻي جو عشقيه داستان سومرا خاندان جي ڪهڙي حاڪم جي دور جو چيو وڃي ٿو؟
جواب: همير سومري جي وقت جو.
سوال: شاهه سائين جي سورمي مومل جي طلسمي ڪاڪ محل جا آثار ڪهڙن ڪهڙن هنڌن تي موجود آهن؟
جواب: جيسلمير جي شهر لڊاڻي لڳ، راجسٿان واري علائقي ۾ ۽ امرڪوٽ ويجهو.
سوال: راڻي کي ڪنهن قيد ۾ وڌو هو؟
جواب: همير سومري.
سوال: راڻي کي قيد ۾ وجھڻ مهل هي لفظ ڪنهن چيا، لفظ ”تون جيڪو به طعام چوندي ان مان توکي هڪ گرهه روز ملندو“؟
جواب: همير سومري.
سوال: قيد دوران راڻي ڪهڙي طعام جي طلب ڪئي؟
جواب: پهرات ڳئون جي پهرئين ڏينهن جي پِسُ (کڙ) جوگره.
سوال: همير سومري کي روزانو، راڻي مينڌري لاءِ، ڳئون جو پِسُ ڪنهن وٽان ملندو هو؟
جواب: سارو سنگهار کان.
سوال: سومرن جو آخري حڪمران همير سومرو ڪنهن سان جنگ ڪندي مارجي ويو هو؟
جواب: سمن جي سردار ڄام هالي سان.
سوال: ڄام هالي جي مزار ڪٿي آهي؟
جواب: سوڍا ٻوڙ لڳ (ڪاڇيلو).
سوال: عمرڪوٽ جو حاڪم همير سومرو ٽن ڏينهن ۾ ڪيترا ميل پنڌ ڪري ڪاڪ پهتو هو؟
جواب: 150 ميل.
سوال: اونچل ڪوٽ جو شهزادو راول، مومل کي ماڻڻ ۾ ناڪام ٿيو ته ڪهڙي ڍنڍ جي ڪپ تي فقير بنجي ديرو ڄمايائين؟
جواب: ڳموري ڍنڍ جي ڪپ تي.
سوال: مومل پنهنجي طلسمي محلات واري ماڙي اندر ڪيتريون کٽون سينگاري رکيون هيون؟
جواب: ست کٽون.
سوال: مومل ڪاڪ محل ۾ ڪيترا کوهه کوٽرايا هئا ۽ انهن جي اونهائي ڪيترا فوٽ هئي؟
جواب: ڇهه کوهه، اونهائي اٽڪل هڪ سؤ فوٽ.
سوال: ماٿيلي کان ڪجهه مفاصلي تي مومل جي ماڙيءَ وارو قلعو ڪيتري اوچائيءَ تي ٺهيل هو؟
جواب: چاليهه فوٽ اوچائيءَ تي. (پنجاهه فوٽ اوچو دڙو)
سوال: مومل جي ماڙي (ڳوٺ ماٿيلو کان اٺ ميل مفاصلي تي) هي دڙو ڪيترن ايڪڙن تي ڦهليل هو؟
جواب: 15 ايڪڙن تي. ( هن وقت ٻه ايڪڙ ).
سوال: مومل جي محلات جو نالو ڇا هو؟
جواب: رنگ محل.
سوال: مومل جون ٻيون ماڙيون ۽ محلات ڪهڙن ڪهڙن ماڳن تي آهن؟
جواب: مومل جي محلات، ڳوٺ صوفي فقير کان هڪ ميل پنڌ تي 1541ع ۾ تعمير ٿي. عمر ڪوٽ واري مومل جي ماڙي 1504ع ۾ تيار ٿي. محل 1539ع ۾ تيار ٿيو. (حوالو. ڪتاب. مومل جي ماڙي).
سوال: مومل جي لڊاڻي واري ماڙي جيسلمير کان ڪيترو پري آهي؟
جواب: 16 ڪلو ميٽر پري.
سوال: راڻو منيڌرو مومل کان رُسي ڪٿي اچي ٿاڪ ڪيو هو؟
جواب: عمرڪوٽ کان ڏکڻ طرف وهري ڳوٺ ڀرسان.
سوال: راڻي جي رُسي وڃڻ کان پوءِ مومل ڪاڪ کي الوداع چئي ڪهڙي ايراضي ۾ هڪ محلات ٺهرائي اتي رهڻ لڳي؟
جواب: ڍٽ جي ”سيريين“ واري ايراضي ۾.
سوال: ڪهڙو علائقو ٿر جو روح چيو وڃي ٿو؟
جواب: ڍٽ (حوالو، ڪتاب، مومل جي ماڙي، ص: 48)
سوال: ميرپور ماٿيلي کان لڊاڻي ۽ پوءِ عمر ڪوٽ تائين مومل سان ڪير گڏ هئي؟
جواب: ناتر.
سوال: سنڌ جي قديم راند چوپڙ جو ذڪر شاهه سائين ڪهڙي سر ۾ ڪيو آهي؟
جواب: سر مومل راڻو ۾.
سوال: شاهه سائين جي رسالي ۾ لفظ ”ڪاڪ“ سان شروع ٿيندڙ بيتن جو تعداد ڪيترو آهي؟
جواب: اٺ بيت.
سوال: لفظ ڪاڪ جي معنيٰ ڇا آهي؟
جواب: سرسبز ۽ ساوڪ وارو هنڌ.
سوال: شاهه سائين سر مومل راڻي ۾ راڻي جي ڪردار کي ڪهڙن لقبن سان ياد ڪيو آهي؟
جواب: سوڍو، ڍولو، ڍاٽي ڍول، ڌوج ڌرتيءَ جا ڌڻي، راڻو، ڪامل ڌڻي، راءِ، ڍٽ ڌڻي وغيره.
سوال: شاهه سائين ڪهڙيءَ سورميءَ جي تارن کي گجمير جي ڪهاڙين سان تشبيهه ڏني آهي؟
جواب: مومل.
سوال: شاهه سائين ڪهڙي سر ۾ سنڌ جي شالن جي سائي رنگ کي پانن سان تشبيهه ڏني آهي؟
جواب: سر مومل راڻي ۾.
سوال: مومل ڪهڙي سال ڏاگهه تي چڙهي هئي؟
جواب: 1385ع - 1400ع (محقق. بدر ابڙو ).
سوال: مومل جي ڏاگهه چڙهڻ ۽ راڻي جو گهوڙي سميت سڙڻ جا نشان ڪٿي موجود آهن؟
جواب: سيريين واري ايراضي ۾ ”راڻي جي ڀڙي“ لڳ جنهن کي مومل جو ڀڙو به سڏيندا آهن.
سوال: صوفي فقير کان ڏکڻ طرف شاهه سائين جي ڪهڙي سورميءَ جي قبر آهي؟
جواب: مومل جي (حوالو ڪتاب-سنڌ جو شاهه).
سوال: شاهه سائينءَ ڪهڙي بيت ۾ مومل جي واتان راڻي جي ساراهه جا سخن ٻولايا آهن؟
جواب: تون ڍاٽي ڍٽ ڌڻي، ڍوليا تنهنجو ڍٽ،
پائي ترازي توريان ملڪ نه تنهنجو مٽ،
لاهي ڪسر ڪٽ، کوڙ قناتون ڪاڪ تي.
سوال: صوفي فقير شهر کان هڪ ڪلوميٽر ڏکڻ اولهه پاسي هاڪڙي درياءَ جي پراڻي وهڪري جي ساڄي ڪناري تي ڪهڙي حڪمران جي ڦٽل شهر جا آثار موجود آهن؟
جواب: همير جو ڀڙو.
سوال: همير جو ڀڙو اٽڪل ڪيترن ايڪڙن جي ايراضيءَ تي مشتمل آهي؟
جواب: 20 ايڪڙن جي ايراضيءَ تي.
سوال: انگريزن پاران زمينن جي سروي وقت راڻي مينڌري جي ڀڙي لاءِ ڪيترا ايڪڙ زمين رکي هئي؟
جواب: 100 ايڪڙ.
سوال: ميرپور ماٿيلي جي مکيه چونڪ ۾ شاهه سائين جو تنبورو ڪنهن ٺهرايو هو؟
جواب: ايس. ڊي. ايم. مظهر نواز شيخ.
سوال: ميرپور ماٿيلي ۾ ڀٽائي چونڪ جنهن کي ماڻهون تنبورو چونڪ سڏن ٿا، ان جو افتتاح ڪنهن ۽ ڪڏهن ڪيو؟
جواب: ايس. ڊي. ايم. مظهر نواز شيخ 31 مئي 2000ع تي.
سوال: ”ڪتاب شاهه جا سر موڙ “ ان ڪتاب ۾ شاهه سائين جي ڪيترن ۽ ڪهڙن سورمن جو ذڪر ڪيل آهي؟
جواب: ڏهن سورمن جو (1) ميهار. (2) پنهون. (3) چنيسر. (4) راڻو. (5) عمر. (6) ڄام تماچي. (7) راءِ ڏياچ. (8) مورڙو. (9) امام حسن عليھ السلام. (10) امام حسين عليھ السلام.
سوال: ٺٽي شهر جي ان شاعر جو نالو ٻڌايو جنهن سرمومل راڻي کي فارسي شاعريءَ ۾ لکيو؟
جواب: شاعر محمد نعيم (ترنم عشق نالي سان).
سوال: 19 مارچ 2023ع ۾ شاهه سائين جي لوڪ داستان تي ريڊيو پاڪستان حيدرآباد تان ڪهڙو ڊرامو نشر ٿيو؟
جواب: مومل. راڻو. تحرير. مير مرڪ واڍو.