مهاڳ
طنز ۽ ٿوري مزاح جو بند ٻڌڻ ان لاءِ به ضروري آهي ته، رجب آزاد خود طنز و مزاح جو بهترين شاعر آهي، هن هڪ ئي وقت فنونِ لطيف جي هر فيلڊ ۾ ٽنگ اڙائي آهي، هي اداڪار، صداڪار، ڪهاڻيڪار،شاعر، مضمون نگار، ڊرامه نگار ۽ بهترين نقاد به آهي. باقي رهيل هو آخري ڪم تاريخدان ٿيڻ سو اهو به ڪري ڏيکاريائين. تاريخ لکڻ ڪيترو اوکو ڪم آهي اهو تاريخدان ئي ٻُڌائي سگهن ٿا. ڪجهه به هجي پر هن شخص جي حوصلي کي سلام آهي، “سنڌي ادبي سنگت ضلع دادو هڪ تاريخ” جي ڪتاب جي اهميت ته آهي ئي آهي، پر هي هڪ تاريخي دستاويز پڻ آهي، جيڪو اسان کي هميشه زنده رکندو ۽ مستقبل جي معمارن کي ضلع دادو جي اديبن، شاعرن، ادبي سنگت جي شاخن ۽ انهن جي ڪارڪردگي به محفوظ ٿيل يڪجاء ملي سگهندي ۽ اهي اڳتي وڌيڪ ڪم ڪري سگهندا.
”سنڌي ادبي سنگت ضلع دادو هڪ تاريخ” ڪتاب جو ڪم هڪ “پي ايڇ ڊي ٿيسز” جيترو ڪم سمجهان ٿو ۽ اهڙي قسم جون ٿيسز لکي ڪيترن ئي دوستن پنهنجي نالي اڳيان ڊاڪٽر جو ليبل لڳايو آهي. پر هن يار کي ته شايد ئي ڪو عطائي ڊاڪٽر جو به خطاب ڏئي ته غنيمت سمجهي ويندي، پر وري شاباس اٿس جو ايڏي جاکوڙ ڪري هي وڏو ڪم سرانجام ڏنو اٿائين ۽ ان ۾ ڪنهن حد تائين سُرخرو به ٿيو آهي.
منهنجي سامهون رجب آزاد ڪيترن ئي دوستن کي ڪال ڪري سندن وڏڙن جا تفصيل ورتا آهن، ڪٿان مثبت موٽ ته ڪٿان نا اميدي، ته ڪٿان کيس ڇڙٻون به مليون آهن پر هن سائين همت نه هاري ۽ پنهنجي ڪم کي اڃان به دل و جان سان پايئه تڪميل تائين پهچائڻ لاءِ جتن ڪندو رهيو. اگر هي ٿڪجي يا دل برداشته ٿي ويهي رهي ها ته شايد هي تاريخي ڪتاب اڄ اسان جي هٿن ۾ نه هجي ها. مون کي ٻڌائيندو هو ته ٻين شاخن جا سيڪريٽري ته ٺهيو،پر پنهنجي شاخ جا اڳوڻا سيڪريٽري به رڪارڊ لاء تعاون گهٽ ٿا ڪن. ٻين شاخن جي ته نه پر پنهنجي شاخ ۾ به رجب آزاد کي رڪارڊ کان پري رکيو ۽ کيس هٿ به لائڻ نه ڏنو، سندن ذهن ۾ الائي جي ڪهڙي ڳالھه کُٽڪي رهي هئي جو هن کي ائين تڙپائيندا رهيا ۽ دڙڪا به ڏيندا رهيا، هي ته هڪ تاريخي ڪم ڪري رهيو هو جنهن تي نه صرف دادو ضلع کي پر پوري سنڌ کي فخر ٿيندو. پر جڏهن مان 2019 ـ 2020ع سنڌي ادبي سنگت شاخ دادو جو سيڪريٽري هيس ته مان نه صرف هن جي ڪم کي ساراهيو، پر آفيس جي چاٻي به سندس حوالي ڪري ڇڏيم ۽ سمورو رڪارڊ به سندس حوالي ڪيم ۽ چيم “توهان پنهنجو ڪم آفيس ۾ به ويهي ڪري سگهو ٿا”. منهنجو رجب آزاد تي ڪو ٿڌو ٿورو ڪو نه هو بلڪه منهنجو اخلاقي فرض هيو ۽ ان ڳالهه جي سُڌ هئي ته هي سنڌي ادبي سنگت جو گھڻگهرو ۽ سنڌي ادبي سنگت جو وفادار رهيو آهي هي ضلعي رابطاسيڪريٽري رهندي به پاڻ کي ادبي سنگت جو ادنيٰ ڪارڪن ئي سمجهندو رهيو آهي.
پاڻ به هر ڪنهن سان تعاون ڪندو آهي. مون جيڪا سندس اخلاقي سپورٽ ڪئي اگر مان ائين نه به ڪيان ها ته رجب آزاد مُڙي وري به ڪو نه ها. بقول نيلسن منڊيلا جي ته : “هر شيءِ هميشه ناممڪن لڳندي آهي جيستائين ڪير ان کي ممڪن نه ٿو بڻائي” ۽ رجب آزاد هن ڏکئي ڪم کي ممڪن بڻائي اهو ثابت ڪيو آهي.
انهن دوستن لاءِ جن کي ادبي دنيا ۾ هن اڳتي آندو سي هن ڪم ۾ ان جا دلي خيرخواه نه هئا، تن سندس ڪم ۾ ڪجهه سوايون رنڊڪون وڌيون هيس. پر هي ته اهو به ثابت ڪري چُڪو آهي ته هي نه ٿڪو آهي نه ئي هن جا حوصلا پست ٿيا آهن.
هن تاريخي ڪم تي وري به کيس جس هجي. مان ايتري اميد ڪري سگهان ٿو ته رجب آزاد جون سنڌي ادبي سنگت ضلع دادوءَ لاءِ ڪيل خدمتون ۽ ڪاوشون هميشه ياد رکيون وينديون.
ملڪ وحيد
30 مارچ 2021ع
پوليس هيڊڪوارٽر دادو سنڌ