ٻه اکر
اصل ڪتاب اڄ تائين دستياب نه ٿي سگھيو آھي. اول ته اصل مسودي کي پڙھڻ ۽ سمجھڻ ۾ ڪافي وقت لڳي ويو. جڏھن ان موضوع تي ڪافي ڪتاب ڪٺا ٿيا ۽ نظر مان گذريا ته پوءِ ڪن ڪتابن جي لکڻ ڏانھن ڌيان ويو.
ان کان علاوھ ڪن اوائلي ڪتابن ۾ اڄ جي لحاظ کان سنوار سڌار جي پڻ ضرورت محسوس ٿي. جن ۾ گل شڪر ۾ پھرين ھٿ وڌو. ان کي سنواري سڌاري، ڇپايو. پھاڪن جي پيڙھ، الله بخش ٽالپر صاحب وارو نسخو پڻ سنواري سڌاري نيٽ تي رکيو. پھاڪن جي پاڙ، ڀيرومل صاحب وارو نسخو ھٿ ۾ آھي. ان دوران ھن ڪتاب جي نسخي جي سنوار سڌار جو ڪم به ھٿ ۾ کنيو، جيڪو رب جي مھربانيءَ سان ڪنھن حد تائين مڪمل ڪري ڇڏيو آھي.
ھن ڪتاب جي اصل مسودي اندر، پھاڪا، چوڻيون، اصطلاح، ورجيسون، گفتارون ۽ ورجيسي جملا، بلا امتياز پھاڪن جي نالي ۾ ئي داخل ڪيل ھيا. لغت واري ترتيب پڻ ڏنل نه ھئي. الف وارا پھاڪا الف وارن سان، ب وارا ب وارن سان رکيل ھيا. ڪن داخلائن ۾ صورتختيءَ جون پڻ چڪون ھيون، ڪن ۾ معنائن جون پڻ غلطيون ٿيل ھيون. اھي سموريون اوڻايون پوڻايون ھن مسودي اندر دور ڪيون ويون آھن ته جيئن ڪتاب اڄ جي پڙھندڙ يا محقق لاءِ دلچسپ، ڪارائتو ۽ لاڀائتو ٿي سگھي.
صورتختيءَ جي تصحيح کان پوءِ، لغت واري ترتيب ھيٺ، داخلا جي جتي جاءِ بيھي پئي، ان کي اتي درج ڪيو ويو آھي. جتي ڪن پھاڪن جي تشريح جي ضرورت ھئي يا سھيڙيندڙ جي ڏنل معنيٰ يا تشريح سان اختلاف نظر آيو پئي، سو پڻ فوٽ نوٽ ۾ واضح ڪيو ويو آھي. ان کان علاوھ، جيڪي پھاڪا يا چوڻيون، سھيڙيندڙ مطلب ظاھر ڪرڻ جي لحاظ کان، چڱي نموني واضح نه ڪري سگھيو آھي، تن جي تشريح سنواريندڙ طرفان فوٽ نوٽ ۾ ڏني وئي آھي.
سھيڙيندڙ / مؤلف جي اصل احوال بابت گھڻي جاکوڙ ڪئي، پر حال احوال وڌيڪ نه ملي سگھيو. جڏھن ته ڪتاب جي آخر ۾ ڇپائيندڙ يا پرنٽر بابت ھيٺين ڄاڻ ڏني وئي آھي.
Printed by: Pitamberdas Sahijram, at Kothari Printing Works, Sambara Chambers, Sir Phirozshah Mehta Road, Fort, Bombay-I. Tele: 265325-263988-582725 and Published by: Shri Tirahdas Pessumal Hathiramani, 141, Main Street, Colombo (Celoon).
البته انھن ڪتابن يا مضمونن منجھ، جن منجھ پھاڪن ۽ چوڻين جي ڪتابن بابت ڄاڻ ڏنل آھي، موصوف بابت ايترو لکيل آھي ته؛ ”پھاڪن جي پاٻوھ نالي ڪتاب لکيائين جنھن ۾ ۱۸۰۰ کن پھاڪا ڪٺا ڪري الفا بيٽ ترتيب تي رکيائين. ان کان علاوھ ھزارين پھاڪا ۽ چوڻيون پڻ ڪٺا ڪيائين جيڪي ڇپجي نه سگھيا آھن.“
واضح رھي ته اصل مسودي ۾ داخلائن جو ڳاڻيٽو ٿيل/ ڏنل ناھي. ڪنھن به داخلا کي ڪو به نمبر ڏنل ناھي. ھتي/ ھن مسودي اندر، ھر اکر جي پھاڪن کي، نمبر پڻ ڏنا ويا آھن. فھرست جوڙي، منجھس پڙھندڙن لاءِ، سھوليت خاطر، ھر اکر سان شروع ٿيندڙ پھاڪن جو تعداد ۽ صفحو نمبر پڻ درج ڪيو ويو آھي. جنھن جي حساب سان ھاڻي مڙني داخلائن جو تعداد ۲۳۳۱ بيھي ٿو.
اميد ٿي ڪجي ته لوڪ ادب جي پارکوئن کي ھن مسودي منجھان لاڀ حاصل ٿيندو ۽ وٽانئن چڱي موٽ ملندي.
انجنيئر عبدالوھاب سھتو