( ر )
1. راءِ جي گهران گيهه، جهلجي پاند ۾. (پھاڪو)
راجا جي گهران گيهه ملي ته ٿانوَ نه هوندي به پلؤ ۾ وٺجي.
2. راءِ کي وڻي راڻي، تنھن کي ڪير چوي مهاڻي؟ (پھاڪو)
3. رات ٿوري، ساٺ گهڻا. (ورجيس)
وقت ٿورو آهي، ڪم اَڃا گهڻا ڪرڻا پيا آهن.
4. رات، پنھنجي تات. (پھاڪو)
5. رات جو پيٽ، هميشه وڏو. (پھاڪو)
گهڻيون خرابيون رات جو ٿين.
6. رات جون ڳالهيون، ڏينھن جو نه پڙن. (پھاڪو)
7. رات گئي، بات گئي. (گفتار)
8. راجا اکئين، ڪي ڪنين؟ (پھاڪو)
راجا نياءُ ڪندڙ، اکين ڏٺل ڳالهه تي اعتبار ڪندو يا ڪنھن ٻڌل ڳالهه تي اعتبار ڪندو.
9. راجا جو دان، پرجا جو اِشنان. (پھاڪو)
راجا تيرٿ ياترا تي دان ڪري، عام رعيت وري اشنان ڪري، پڃ حاصل ڪري.
10. راجا جي گهر، ڪو موتين جو ڪال؟ (پھاڪو)
راجا جي گهر موتين جو انت ئي ڪونھي.
11. راجا ڪري سو نياءُ، ڍارو پوي سو داءُ. (پھاڪو)
راجا جيڪي ڪندو سو ئي نياءُ (انصاف) سمجهيو ويندو، ڍارو هلائڻ ۾ به جيڪي پوندو سو داءُ سمجهيو ويندو.
12. راضي ٿئي راڻو، ته راڻي ٿيان مان. (پھاڪو)
13. راکي رام ته ماري ڪونِ؟ (چوڻي)
14. راڳ؛ پنجاب ۾ ڄائو، ٿر ۾ مئو. (چوڻي)
ڪو ماڻهو بي سريلو ڳائيندو آهي ته کيس ائين ٽوڪ هڻندا آهن.
15. راڻي سا، جا راءِ کي وڻي. (پھاڪو)
راڻي سا ليکي ويندي جا راءِ (راجا) کي وڻندي.
16. راهه ويندي، واڻيو اَڙيو. (پھاڪو)
17. رب ٿئي راضي، ته ڌوڙ مان ڌن ٿئي. (چوڻي)
رب: ايشور.
18. رب رسي، مت کسي. (چوڻي)
رب: ايشور. رُسي؛ ناراض ٿئي. ۲. ايشور رُسي ته انسان جي مت کسي ڇڏي.
19. رٻ پٽڙي، پاڻي نه سهي. (پھاڪو)
20. رپيو پرکجي بار بار، ماڻهو پرکجي هڪوار. (چوڻي)
21. رت جي رتي، صحبت جو خرار. (چوڻي)
رت جو ذرو (رتي) صحبت (دوستي) جي خرار (گهڻي اناج جي تور جو ذڪر آهي) کان وڌيڪ سمجهڻ گهرجي.
22. رت، دانگيءَ تي ورندو آهي. (چوڻي)
23. رت ڏسي؛ رُمي ھڻجي. (پھاڪو)
رُمي: بدن مان رت ڪڍڻ جو اوزار.
24. رت ڏنگو به وري. (چوڻي)
ڏنگو رت به وقت تي سڌو ٿيو پوي.
25. رت ڪٽورو ڏجي، تڏهن ڀت ڪٽورو ملي. (پھاڪو)
26. رتي راڄ ڪمائي، عقل وارو روٽيون کائي. (پھاڪو)
27. رٺي آهي گهوٽ سان، ڳالهائي نه ٿي ڳوٺ سان. (ورجيس)
زال رٺي گهوٽ سان، ته ڳوٺ سان به ڪا نه پئي ڳالھائي.
28. رٺي اڳيئي هئي، مٿانئس آيس پيڪو ماڻهو. (ورجيس)
29. رٺي جو ڀاڱو، مِٺو. (پھاڪو)
30. رڌي پڪي؛ يانصيب. (پھاڪو)
رڌل ٺھيل ٺڪيل کاڌو يا ڪو ڪم به وقت تي نصيب ڪو نه ٿئي.
31. رڌيءَ کي، ڇو رڌجي. (پھاڪو)
ڏکايل کي، ڇو ڏکوئجي؟
32. رڍ جي لت، ڀيڏيءَ تائين. (پھاڪو)
ڀيڏي: گوڏو.
33. رڍ سھانگي ٿئي، ته سڀڪو پڇ کڻي پيو ڏسي. (پھاڪو)
سستي اگهه هئڻ ڪري، پڇ کڻي ڏسن ته ڇو سستي ٿي وڪامي.
34. رڍن اڳيان رباب، وڄائيندي ورهيه ٿيا. (پھاڪو)
35. رڍن به ڪڏهن، رڇ ڀريا آهن؟ (پھاڪو)
رڇ: باسڻ، ٿانءُ.
36. رڍون، سڀ ٻوٿ-ڪاريون. (پھاڪو)
37. رڙا ڪين رجهن، توڙي ٻارڻ ٻهون ڪجن. (پھاڪو)
رڙا: مڱن جي دال جو کريل داڻو. رجهن: رڌجن. ٻارڻ: باهه ٻارڻ. ٻهون: گهڻو. ۲. انھيءَ کريل اناج کي ڪيترو به گهڻو وقت باهه تي رکبو ته به رجھندا ڪو نه.
38. رسڻ، مسڻ، منھن موڙڻ؛ زالن جا ترڪ تال، مرڪ سمجهن سرتيءَ ريءَ، گهر گهر اِهو حال. (پھاڪو)
39. رسو ڀڄي وَرَ تي، دهل وڄي شاديءَ جي در تي. (پھاڪو)
رسو (رسي: نوڙي) ڇڄندي انھيءَ هنڌان جتان ور (وراڪو) هوندو. دهل به شادي جتي هوندي اُتي ئي وڄندو.
40. رسو سڙي ويو پر رسي جو وڪڙ نه سڙيو. (پھاڪو)
وڪڙ: ڏنگ. ۲. رسو سڙي ويندو آهي پر سڙڻ کانپوءِ به رسي جو وڪڙ قائم رهندو آهي.
41. رکڻ؛ آهي رک. (چوڻي)
42. رڪ جا چڻا، آنڊا چيرين. (پھاڪو)
ڏاڍي جو مال کائڻ جي ڪوشش ڪبي ته آنڊا چيربا.
43. رن ٿي جهلجي ته لڏ ٿي وڃي، لڏ ٿي جهلجي ته رن ٿي وڃي. (پھاڪو)
44. رن پٽ ريڍار، ڪانُ هڻي بنڊ ۾. (پھاڪو)
45. رن پٽ کي لڳي ڀاڳ، ته ڏئي جواري ڀت کي داغ. (پھاڪو)
پوءِ ڍاول ڪميڻو پنھنجي عزت وڃائيندو آهي.
46. رنج کانسواءِ، گنج ڪونهي. (پھاڪو)
47. رنج نه رنجاءِ، بري بندي جي آهه! (چوڻي)
48. رن سُورن ۾، آهر موڙن. (پھاڪو)
رن (زال) تڪليف ۾ آهي ته آهر (مرد) موڙا پيو ڏئي.
49. رن مري سکر، ته ڄار پويس بکر! (پھاڪو)
سکر شھر ۾ زال ٻڏي آهي ته کيس ڳولهڻ لاءِ ڄار بکر شهر ۾ پئي وڌي وڃي.
50. رن نه ملي آهر کي! (ورجيس)
رن؛ زال، عورت. آهر؛ مرد، مڙس. ھتي رن ۽ آھر استعمال ٿيا آھن. جن سان، زال ۽ مرد کي، بي فضيلت نموني ڪوٺيو ويو آهي.
51. رنن زالن جا، ڪھڙا جمعا؟ (پھاڪو)
52. رنون رب رلايون، ته ڏاهرين ڪھڙو ڏوهه؟ (چوڻي)
53. رنون مڪر جنون، تتر تار ڪن، رڌيون پڪيون ڪوُنجڙيون اڏايو ڏين. (چوڻي)
54. رن هري چشڪي تي، رکي ٿي آرتوار. (پھاڪو)
55. رڻي ۽ رائر جو، سڏ جنهين کي هوءِ، منجي اُتي جوءِ، وڃي تنھن کي وسري. (چوڻي)
43. رڻو: قرض. رائر: سرڪاري ڍل. ۲. جنھن کي سرڪاري سڏ ۽ قرضدار جو سڏ ٿئي تنھن کي گهر ٻار به وسريو وڃن.
56. روٽي به چئجي، ته پاڻ به ڇڏائجي. (پھاڪو)
57. روزن پٺيان عيدون، عيدن پٺيان روزا. (پھاڪو)
58. روزي، رازق تي. (چوڻي)
رزق: کاڌو. رازق: کاڌو ڏيندڙ.
59. رهي درياهه جي ڀر تي، وير وجهي واگهن سان! (پھاڪو)
درياهه جي ڪناري تي ويهي واگهن سان وير وجهڻ حد درجي جي مورکتا آهي. ڀيٽيو؛ درياھ ڀر تي ويھي، وجھجي نه واڳن سان وير.
60. رهي راهوجين، بهي باهوجين، ڪتي ڪُنئريجن جي. (ورجيس)
راهوجا، باهوجا ۽ ڪنئريجا، اِهي ذاتين جا نالا آهن. ڪُتي هڪڙن جي، رهي ٻئي هنڌ، ڀونڪي ٽئين هنڌ.
61. ريءَ پنھنجي کَٽئي، سڀر ٻري نه ٻاهر. (پھاڪو)
سڀر: زور.
62. ري گهرئي، ماءُ به ٻار کي کاڌو ڪو نه ڏئي. (پھاڪو)
___________