ٻيو ڀيرو صدارتي چونڊ ۾ ڪاميابي ۽ ملڪي ترقيءَ ڏانهن وڌندڙ وکون
3 ڊسمبر 2006ع تي ٿيندڙ چونڊن ۾ هيوگو شاويز 63 سيڪڙو ووٽ کڻي هڪ ڀيرو ٻيهر صدر چونڊجي ويو. انهن چونڊن کان ”ڪارٽر سينٽر“ به شفاف ۽ آزاد قرار ڏنو. انهن چونڊن ۾ سندس ويجهو مخالف مينوئل روزاليز هو، جنهن 4 ڊسمبر 2006ع تي پنهنجي هار مڃڻ جو اعلان ڪيو. جيت کانپوءِ صدر شاويز سوشلزم کي لاڳو ڪرڻ جي لاءِ وڌيڪ انقلابي قدم کڻڻ جو فيصلو ڪيو.
صدر هيوگو شاويز جي اندروني پاليسين جو گهڻو تڻو مدار ”بولي ويئرين مشن“ تي آهي، جنهن جو مقصد ملڪ جي معاشي ۽ سڀيتائي منظر ۾ انقلابي تبديليون آڻڻ آهي.
بولي ويئرن مشن تحت حڪومت غربت جي خاتمي لاءِ ڪيترائي قدم کنيا آهن، جن ۾ غريبن جي لاءِ هزارين مفت ۾ صحت مرڪز قائم ڪيا ويا. شهرين کي لکڻ ۽ پڙهڻ سيکاريو ويو. 1998ع کان وٺي 2006ع جي وچ ۾ نون ڄمندڙ ٻارن جي موت جي شرح ۾ ڪافي گهٽتائي ٿي. حڪومت 2007ع جي بجيٽ جو 6. 44 سيڪڙو سماجي سرمائيڪاريءَ جي لاءِ رکيو. صدر شاويز جا حامي ان مشن جي تجربي ۽ بي زمين غريبن ۽ مقامي برادرين کي زمينون ڏيڻ جي عمل کي شهرين ۽ پورهيتن جي حڪمراني قرار ڏين ٿا.
مارچ 2006ع ۾ ”ڪميونل لا ڪائونسل“ منظور ٿيو، جنهن تحت ڪائونسل جي صورت ۾ متحد ٿيندڙ برادرين کي ملڪي سطح تي تسليم ڪري کين وفاقي فنڊن مان امداد ۽ ڪميونٽي پروجيڪٽس جي لاءِ قرض ڏنا ويندا. ان قدم سان مقامي ۽ رياستي حڪومتن جو عمل دخل گهٽيو، جيڪي رشوت خوري جي ڪري گهڻيون بدنام هيون.
صدر شاويز معيشت ۾ رياستي مداخلت کي وڌائيندي 19 جنوري 2005ع تي ڪاغذ ۽ گتو ٺاهيندڙ هڪ بندڪارخاني کي قومي ملڪيت ۾ وٺي لاٿو، ٿيو هيئن هو ته ان ڪارخاني تي مزدورن قبضو ڪري پيداوار شروع ڪري ڇڏي هئي ۽ مزدورن سان انتظاميا جا معاملا طئي ٿي نه سگهيا ته انتظاميا ڪارخاني جي مشنري تباهه ڪرڻ جو دڙڪو ڏنو، جنهن تي صدر شاويز ڪارخاني کي قومي ملڪيت ۾ وٺڻ جو اعلان ڪري، مزدورن جي لاءِ قرض جاري ڪيا ۽ تعليمي ادارن کي حڪم ڏنو ته هو وڌ ۾ وڌ ان ڪارخاني کان ڪاغذ خريد ڪن.
صدر شاويز مزدورن جي انتظام هيٺ ڪارخانا هلائڻ جو به تجربو ڪيو، ان نظام ۾ مزدورن جون ڪائونسلون ڪارخاني جي انتظاميا طور ڪم ڪن ٿيون. گڏيل انتظاميا تحت هلندڙ ڪارخانن ۾ مزدور پروفيشنل تنظيمن سان گڏجي مختلف معاملن تي خيالن جي ڏي وٺ ۽ فيصلا ڪن ٿا. اهڙن ڪارخانن جي هر شعبي مان مزدورن جو هڪ نمائندو ڪائونسل ۾ شامل هوندو آهي.
[b]معاشي پاليسي
[/b]وينزويلا تيل ۽ تيل مان ٺهندڙ مصنوعات جي پيداوار جو وڏو وڪرو ڪندڙ ملڪ آهي، تيل ۽ تيل جي مصنوعات وينزويلا جي معيشت ۾ پيڙهه جي پٿر جي حيثيت رکي ٿي. اوپيڪ ۾ شاويز پاران تيل جون قيمتون وڌائڻ ۽ تيل جي پيداوار گهٽائڻ جي گهر ڪئي ويئي.
صدر شاويز ٻين ترقي پذير ملڪن سان گڏجي تيل جا وڌيڪ کوهه کوٽائڻ جو عمل شروع ڪرايو آهي. انهن ملڪ ۾ ارجنٽائن، برازيل، چين ۽ هندستان شامل آهن. تيل مان ٿيندڙ رڪارڊ آمدني مان سماجي ڀلائيءَ جي پروگرامن لاءِ تمام گهڻو ناڻون حاصل ٿيو.
[b]پرڏيهي پاليسي
[/b]صدر هيوگو شاويز پنهنجي پرڏيهي پاليسي تحت لاطيني آمريڪا جي ملڪن سان ٻه طرفان واپاري ۽ امدادي ٺاهه ڪري لاڳاپن کي بهتر بنايو آهي، سندس پاليسيءَ کي ”تيل سفارتڪاريءَ“ جو نالو ڏنو ويو آهي. صدر شاويز جو چوڻ آهي ته ”وينزويلا وٽ تيل جو اهڙو ته سگهارو ڪارڊ آهي، جنهن جي ذريعي هوصحيح اسٽريٽجڪ اسٽيج تي اهم ڪردار ادا ڪري سگهي ٿو.“ هن چيو ته ”هي اهڙو ڪارڊ آهي، جنهن جي ذريعي اسين دنيا جي سڀ کان خطرناڪ ملڪ آمريڪا سان منهن ڏينداسين.“
صدر شاويز لاطيني آمريڪي ملڪن سان فوجي ناتا به بهتر بڻايا آهن. هن برازيل سان هٿيارن جي خريداري جا ٺاهه ڪيا. ڪيوبا سان تيل جي بدلي ماهر موڪلڻ جا ٺاهه ڪيا ۽ ارجنٽائن سان تيل جي بدلي گوشت ۽ کير وٺڻ جا ٺاهه ڪيا. هن هيٽي جي لاءِ گڏيل قومن جي ”فرينڊز گروپ“ ۾ پڻ وينزويلا کي شامل ڪيو ۽ لاطيني آمريڪا جي واپاري بلاڪ ۾ پڻ شموليت اختيار ڪئي
[b]نئين بيٺڪي نظام، نيولبرل ازم ۽ آمريڪا جي مخالفت
[/b]صدر هيوگو شاويز عالمي سطح تي ”نيو ڪالونيئل ازم“ ۽ ”نيو لبرل ازم“ جي زبردست مخالفت جي تحريڪ شروع ڪري رکي آهي. هو عراق، هيٽي ۽ فري ٽريڊ ايريا آف آمريڪا جهڙن معاملن ۾ آمريڪا جي پرڏيهي پاليسيءَ جو سخت مخالف ۽ نقاد آهي. هن، ڪيوبا کي سفارتي ۽ معاشي طور تي اڪيلو ڪرڻ جي آمريڪي پاليسيءَ جي سخت مخالفت ڪئي ۽ فيڊل ڪاسترو سان پنهنجي دوستيءَ کي سگهارو بڻايو.
صدر شاويز آمريڪا ۽ وينزويلا جي وچ ۾ پراڻن فوجي ٺاهن کي به ختم ڪري ڇڏيو آهي. تيل جون قيمتون وڌائڻ جي گُهر سببب آمريڪا کيس پسند نٿو ڪري. هن 2004ع ۾ ”اوپيڪ“ جي ملڪن جو دورو ڪيو هو، جنهن جو مقصد تيل جي حوالي سان پنهنجي پاليسيءَ جي حمايت حاصل ڪرڻ هو. هو نار جي جنگ کانپوءِ صدام حسين سان ملاقات ڪندڙ پهريون غير ملڪي اڳواڻ هو.
آمريڪا جو اڳوڻو صدر بش ۽ سندس پاليسين جي مخالفت سبب هو کيس ”مسٽر ڊينجز“ چوندو هو ۽ 2006ع ۾ هن بش کي ”شيطان“ جو خطاب ڏنو.
آمريڪي حڪومت سان مخالفت جي باوجود 2005ع ۾ جڏهن آمريڪا ۾ ”قطرينا“ طوفان تباهي مچائي ته سڀ کان پهرين مدد جي آڇ ڪندڙ شاويز جي حڪومت هئي، پر بش اها آڇ رد ڪري ڇڏي.
2006ع ۾ صدر شاويز آمريڪي ڪانگريس کي خط لکي چيو ته ،”اها صدر بش جي حڪومت کان گهر ڪري ته اها ورلڊ ٽريڊ سينٽر ۽ پينٽاگان تي هوائي جهازن جي خود ڪرايل حملن ۽ بن لادن گهراڻي ۽ بش گهراڻي جي وچ ۾ لاڳاپن جي وضاحت ڪري.“
صدر شاويز ڪيترائي ڀيرا پنهنجي اها ڳالهه ورجائي آهي ته 11 سيٽمبر 2001ع جي حملن جي پويان بش حڪومت جي رٿابندي هئي. ان حوالي سان هن جانچ ڪرائڻ جي گهر به ڪئي، سندس چوڻ آهي ته :
”اهو مفروضو وڏي معنيٰ وارو آهي ته انهن ٽاورن ۾ ڊائناميٽ لڳايا ويا هئا، ڪابه عمارت ائين ڊهي نٿي سگهي، جيستائين ان ۾ ڌماڪيدار مادو لڳل نه هجي، اهو نقطو اهميت اختيار ڪندو پيو وڃي ته اهو آمريڪي سامراج ئي هو، جنهن اُن خوفناڪ دهشتگرديءَ جي رٿابندي ڪئي هئي ۽ ان تي عمل به ڪرايو ۽ سڄي دنيا جي عوام جي خلاف قدم به کنيا.“
[b]اسرائيل – لبنان جنگ
[/b]جڏهن 2006ع ۾ اسرائيل لبنان تي حملو ڪيو ته وينزويلا احتجاج طور پنهنجي سفير کي اسرائيل مان واپس گهرائي ورتو. جواب ۾ اسرائيل به وينزويلا مان پنهنجو سفير واپس گهرائي ورتو. صدر شاويز پنهنجي بيانن ۾ اسرائيل کي هٽلر سان تشبيهه ڏني ۽ اسرائيلي قدمن کي ”نئون هولو ڪاسٽ“ (New Holocaust) قرار ڏنو. هن اسرائيلي جارحيت جي حوالي سان آمريڪا جي به مذمت ڪئي.
[b]صدر شاويز ۽ ميڊيا
[/b]اپريل 2002ع ۾ صدر شاويز جي خلاف ٿيندڙ فوجي بغاوت کان اڳ وينزويلا جا پنج وڏا نجي ٽيليويزن نيٽ ورڪ ۽ وڏيون اخبارون شاويز جي پاليسين جي مخالفت ڪري رهيا هئا. ميڊيا الزام هنيو ته شاويز جا موڪليل غنڊا، سندن صحافين کي ڊيڄارين ۽ ڌمڪائين ٿا. جواب ۾ صدر شاويز چيو ته سُڌ سماءَ جي انهن ذريعن جا مالڪ وينزويلا جا نه پر آمريڪا جا وفادار ۽ نيو لبرل ازم کي وڌائڻ جو ڪم ڪري رهيا آهن.
نيويارڪ يونيورسٽيءَ ۾ لاطيني آمريڪي تاريخ جي پروفيسر ”گريگ گرنيڊن“ چواڻي. ”وينزويلا جي ميڊيا ڊگهي عرصي کان شاويز جي مخالفت ڪندي پيئي اچي ۽ ان جي تنقيد جو انداز اسان آمريڪا وارن جي لاءِ ته عجب ۾ وجهندڙ آهي.“
2002ع ۾ شاويز جي خلاف فوجي بغاوت ٿي ته ميڊيا باغين جو ڀرپور ساٿ ڏنو. بغاوت جي ناڪاميءَ کانپوءِ شاويز ”سماجي ذميداري“ جي عنوان سان قانون بڻايو، جنهن جو مقصد ميڊيا جي سرگرمين کي ضابطن هيٺ رکڻو هو، پر هو اهو قانون لاڳو ڪرڻ ۾ ڪافي حد تائين ناڪام رهيو.
[b]هيلو پريڊيڊنٽ!
[/b]هيوگو شاويز جڏهن کان صدر ٿيو آهي، سندس ميزبانيءَ هيٺ هڪ لائيو شو ”ايلو پريذنيٽ (Alo President) يعني ”هيلو پريڊيڊنٽ“ نشر ڪيو پيو وڃي. اهو پروگرام وينزويلا جي سرڪاري ٽيليويزن تان مختلف فارميٽس ۾ نشر ڪيو ويندو آهي. ان شو ۾ صدر شاويز قوم کي خطاب ڪندو آهي ۽ اسٽوڊيو ۾ موجود ماڻهن کانسواءِ ٽيليفون ڪندڙن جي سوالن جا جواب به ڏيندو آهي. (اهو پروگرام هر آچر جي ڏينهن يارهين وڳي نشر ڪيو ويندو آهي) ۽ هو اهڙن هنڌن جا دورا ڪندو آهي، جتي حڪومت جي سماجي ڀلائي جا پروگرام جاري هوندا آهن. 25 جولاءِ 2005ع تي صدر شاويز، لاطيني آمريڪا ۾ آمريڪي ٽي وي سي اين اين جي اسپيني زبان جي نشريات ”سي اين اين ايب اسپانول“ جي اجاري داري ٽوڙڻ جي لاءِ ٽيلي سر (Telesur) جي نالي سان چينل جو افتتاح ڪيو، اهو لاطيني آمريڪا ۾ الجزيره ٽي وي جو همزاد چينل هوندو. صدر شاويز جي ميڊيا پاليسيءَ به وينزويلا ۽ آمريڪي حڪومت جي وچ ۾ ڇڪتاڻ کي وڌايو.
2006ع ۾ شاويز اعلان ڪيو ته وينزويلا جي ٻي وڏي ٽي وي چينل آءِ سي ٽي وي جي لائسنس جي تجديد نه ڪئي ويندي. آر سي ٽي وي جو لائسنس 27 مئي 2006ع تي ختم ٿي ويو. صدر شاويز اعلانيا چيو ته،”آر سي ٽي وي باغين جو همدرد آهي، هاڻ ان جي لائسنس جي مدت پوري ٿي رهي آهي، کين چئو ته پنهنجي نشريات بند ڪري رمتا ٿي وڃن.“ آر سي ٽي وي تي الزام هو ته هن 2002ع جي بغاوت ۽ 2002ع ۽ 2003ع جي تيل هڙتال ۾ شاويز جي مخالفن جو ساٿ ڏنو هو، تنهن کانسواءِ حڪومت اهو به الزام هنيو ته چينل سماجي ذميداريون پوريون ڪرڻ ۾ ناڪام رهيو آهي. چينل جي ڊائريڪٽر ’مارسل گرينئر‘ بغاوت ۾ شامل ٿيڻ جي الزام کان انڪار ڪيو.
لاطيني آمريڪا جي لاءِ ”هيومن رائٽس واچ“ جي ڊائريڪٽر جوزي ميگل حڪومت جي ان قدم تي سخت تنقيد ڪئي ۽ ان کي سينسر شپ قرار ڏنو. ٻي پاسي آمريڪي اخبار ”واشنگٽن پوسٽ“ ۾ ان تڪرار جي حوالي سان ڇپجندڙ مضمون ۾ چيو ويو هو ته ،”وينزويلا ۾ اظهار جي آزادي تي ڪابه پابندي ڪونهي، هڪ ٻيو نهايت سگهارو ٽيليويزن اسٽيشن ”گلوبووارن“ شاويز جي حڪومت تي لڳاتار تنقيد ڪري ٿو ۽ ”ڪاراڪاس“ مان ڪيتريون ئي اخبارون ڇپجن ٿيون، جيڪي حڪومت تي تنقيد ڪنديون رهنديون آهن.“
[b]بولي ويئرن ازم ۽ شاويز
[/b]صدر شاويز، سائمن بوليوار جي نظريي جي بنياد تي پنهنجي ’بولي ويئرين ازم‘ جو نظريو پيش ڪيو، ان نظريي جي جوڙجڪ ۾ مارڪسي مورخ ”فيڊيريڪو برائٽو فيگيو روا“ جي لکڻين مان به استعفادو ڪيو، شاويز لاطيني آمريڪا ۾ سوشلزم جي مختلف روايتن کان به چڱي طرح واقف آهي، هن جارج ايليسير گائٽن، سلواڊور الندي، چي گويرا ۽ فيڊل ڪاسترو، ايزڪائيل زامورا ۽ سائمن روڊريگر جي تصورن مان به استعفاد ڪيو، صدر شاويز جي سياسي فلسفي تي نام چومسڪي ۽ بائبل ۾ محفوظ حضرت عيسيٰ جي تعليم جا به اثر پيل آهن، صدر شاويز حضرت عيسيٰ عليه السلام کي دنيا جو پهريون سوشلسٽ قرار ڏي ٿو. جيتوڻيڪ صدر شاويز خود پنهنجي آئيڊيالاجي کي ”بولي ويئرن ازم“ چوي ٿو، پر ملڪ ۾ سندس حامي ۽ مخالف ان نظريي کي ”شاوزمو“ چون ٿا. تنهنڪري صدر شاويز جا حامي پنهنجو پاڻ کي ”بولي ويئرين“ يا ”بولي ويئريئنسٽ“ سڏائڻ جي بدران ”شاونسٽا“ سڏرائين ٿا.
[b]جمهوري سوشلزم
[/b]صدر شاويز جمهوري سوشلزم جو حامي آهي. جمهوري سوشلزم ۾ عوام جي شرڪت تي زور ڏنو ويندو آهي. صدر شاويز پنهنجي جمهوري سوشلزم جي نظريي کي عملي روپ ڏيڻ جي لاءِ سڄي ملڪ ۾ ”بولي ويئرين سرڪل“ قائم ڪيا آهن، جن جو مقصد سياسي عمل ۾ عوام کي شريڪ ڪرڻ آهي. انهن سرڪلن جي ذميدارين ۾ اها ڳالهه به شامل آهي ته هو پنهنجي علائقي کي ٺاهين جوڙين، عوام کي سياسي لحاظ کان سجاڳ ۽ متحرڪ ڪن، ننڍن ڪاروبارن لاءِ قرض ڏين ۽ بنيادي سماجي خدمتون مهيا ڪن.
[b]ذاتي زندگي
[/b]هيوگو شاويز ٻه شاديون ڪيون آهن، سندس پهرين شادي، نينسي ڪول فياريس سان ٿي، جنهن جو واسطو صدر شاويز جي علائقي ”سبانيتا“ جي هڪ غريب گهراڻي سان هو. اها شادي ارڙهن سالن تائين هلي ۽ کين ٽي ٻارڙا روزا، ورجينا، مارياگبريلا ۽ هيوگو رافيل پيدا ٿيا. 1992ع ۾ شاويز جي بغاوت جي ڪوشش کانپوءِ منجهن طلاق ٿي ويئي. شاويز ٻي شادي ”ميرين زابيل روڊريگر ڊي شاويز“ سان ڪئي. جنهن مان کيس هڪ ڌيءَ ڄائي، جنهن جو نالو روز ينيس آهي.
هيوگو شاويز جي هڪ ڏهٽي به آهي، جنهن جو نالو ”گيبريلا“ آهي.