سوئيڪارنو: انڊونيشيا جو عظيم پُٽ
سوئيڪارنو ننڍي عمر ۾ ئي هڪ اهڙي ڳجهي پارٽي جي منشور جو حلف کڻي ان جو سرگرم رڪڻ بڻجي ويو، جنهن جو مقصد ولنديزين (ڊچن) جي غلاميءَ کان ڇوٽڪارو حاصل ڪرڻ ۽ کين انڊونيشيا مان ڌڪي ٻاهر ڪڍڻ هو. هو هڪ انقلابي اڳواڻ هو، جنهن انقلاب کي پنهنجو مذهب بنائي ورتو هو.
سوئيڪارنو انجنيئرنگ يونيورسٽيءَ ۾ داخلا وٺڻ سان گڏو گڏ جيري بالڊي ، ڊينئن، مارڪس ۽ لينن جي ڪتاب جو مطالعو به وڏي باقاعدگيءَ ۽ شوق سان جاري رکيو. پر هو سڀ کان گهڻو هٽلر، مسوليني، روزيلٽ ۽ جارج وشنگٽن جي شخصيتن کان گهڻو متاثر ٿيو،
سوئيڪارنو 1926ع انجنيئرنگ جي ڊگري حاصل ڪري ورتي، پر هو انجنيئر بنجڻ جي بدران وڏن وڏن ميڙن ۾ تقريرون ڪرڻ لڳو. ماڻهو سندس تقريرون تي جهومي اٿندا هئا. کيس پنهنجي ٻولي کان سواءِ انگريزي، جرمن، فرينچ ۽ ولنديزي ٻولين تي پڻ عبور حاصل هو. هن پنهنجي تقريرن ۾ اسلام، عيسائيت ۽ سوشلزم جو اهڙو ته امتزاج پيش ڪيو، جو ديس واسين کي پنهنجو بنائي ورتو. 1927ع ۾ هن انڊونيشي نيشلسٽ پارٽيءَ جو بنياد رکيو، جنهن جو مقصد هو، ”انڊونيشيا جي جلد ۽ مڪمل آزادي.“ ان پارٽيءَ انڊونيشيا جي آزادي جي جدوجهد ۾ اهم ڪردار ادا ڪيو. سوئيڪارنو جون اهي سرگرميون به حڪومت جي اک ۾ ڪنڊو هيون. تنهنڪري 1930ع ۾ کيس ٽيهن سالن جي عمر ۾ پهريون ڀيرو جيل ۾ وڌو ويو. هن انڊونيشيا جي آزادي تائين پنهنجي عمر جا تيرهن سال جيل ۾ گذاريا 1939ع ۾ جڏهن ٻي مهاڀاري جنگ شروع ٿي ته 7 ڊسمبر 1941ع تي جاپان به جنگ ۾ ڪاهي پيو. 1942ع جاپان ائٽلانٽڪ سمنڊ جي ٻين ٻيٽن تي قبضي کان سواءِ انڊونيشيا تي پڻ قبضو ڪري ورتو ۽ سوئيڪارنو کي ملڪ بدر ڪري ”سماٽرا“ بيٽ ڏانهن موڪلي ڇڏيو. هن جاپانين جي ان ڪري به آجيان ڪرڻ شروع ڪئي، ڇو ته هن انڊونيشيا کي ولنديزين جي ٽن سئو سالن جي غلاميءَ مان ڇوٽڪارو ڏيارڻ ٿي چاهيو. ان جي نتيجي ۾ جاپاني حڪومت کيس انڊونيشيا جو ”ڪٺ پتلي“ صدر مقرر ڪري ڇڏيو ۽ سندس بلي اهو ڪم ڪيو ته هو پنهنجي قوم کي جاپانين جي حمايت جي سبق سيکاري، پر سوئيڪارنو، انهن کان وڌيڪ هوشيار هو، هن پنهنجي قوم تي اهو چٽو ڪري ڇڏيو ته هو اهو ناٽڪ جاپانين کي انڊونيشيا مان ڪڍڻ لاءِ کيڏي رهيو آهي.
1945ع جڏهن جاپان کي پنهنجي شڪست جو يقين ٿي ويو ته سوئيڪارنو جيڪو ان موقعي جي تاڙ ۾ هو، سو ميدان تي اچي ويو ۽ هن هارايل جاپانين کان هٿيار کسي ورتا، هنن جي هٿيارن جي وڏن وڏن ذخيرن تي قبضا ڪري جاپاني فوجي آفيسرن کي گرفتار ڪري ورتو ۽ 1945ع تي هٿيار ڦٽا ڪري ڇڏيا. جنگ جي پڄاڻي تي اتحادين انڊونيشيا کي ٻيهر ولنديزين جي حوالي ڪري ڇڏيو. جن سوئيڪارنو کي صدر مڃڻ بدران گرفتار ڪري ورتو. جنهن جي نتيجي ۾ گوريلا ويڙهه شروع ٿي وئي، جيڪا چئن سالن تائين جاري رهي. نيٺ 1949ع گڏيل قومن، ڊچ حڪومت تي دٻاءُ وڌو، جنهن جي نتيجي ۾ ولنديزي، انڊونيشيا ۾ پنهنجي بيٺڪي حڪومت تان دستبردار ٿي ويا. سوئيڪارنو نئين حڪومت جو صدر ۽ وزيراعظم بڻجي ويو. هن اٺن سالن تائين ملڪ ۾ پالياماني جمهوري نظام قائم رکيو، جنهن موجب هو ٽن هزار ٻيٽن جي ٻارهن ڪروڙ عوام جي نمائندن جي سامهون جوابدار هو. ان دوران هن جيڪو سڀني کان اهم ڪارنامو سر انجام ڏنو، اهو تعليم عام ڪرڻ جي پروگرام تي عمل ڪرڻ هو، جنهن جي نتيجي ۾ انڊونيشيا ۾ ناخواندگي جو ٽيانوي سيڪڙو گهٽجي رڳو پنجيتاليهه سيڪڙو وڃي رهيو.
1956ع ۾ سوئيڪارنو آمريڪا جو دورو ڪيو، جتي آمريڪي صدر آئرا هاور رسمي طور تي سندس آجيان ته ڪئي، پر ڪنهن گر مجوشيءَ جو مظاهرو نه ڪيو. صدر سوئيڪارنو ان سلوڪ کي ماٺ مٺيءَ ۾ برداشت ڪري ويو جو هن سفيد فام قومن جي ذهنيت کي سمجهيو ٿي. پر هو جڏهن ماسڪو ويو ته سندس زبردست آڌر ڀاءُ ڪيو ويو. روس مان واپس اچي 1959ع جمهوري پارلياماني نظام مخالفت شروع ڪري ڏني. پارليامينٽ کي معطل ڪري شخصي آمريت قائم ڪري ورتي، ان سان گڏ انڊونيشيا جي ٻن وڏين سياسي پارٽين تي پابندي وجهي، وڏي انگ ۾ سياسي مخالفن کي گرفتار ڪيو ويو. ان نئين نظام تحت ملڪ ۾ رڳو ٻه قوتون وڃي بچيون، هڪ فوج ۽ ٻي اشتراڪي پارٽي. هن ولنديزين جي خلاف سڄي ملڪ ۾ نفرت جي باهه ٻاري ڇڏي ۽ ولنديزي حڪومت، ادارن ۽ ڪمپنين جيڪا انڊونيشيا ۾ سيڙپڪاري ڪئي هئي، اها ضبط ڪرڻ شروع ڪري ڏني.
1950ع ۾ انڊونيشيا ۾ ڪميونسٽ پارٽي جي ميمبرن جو تعداد ڏهه هزار هو، تيرهن سالن ۾ اهو تعداد وڌندي وڌندي ويهن لکن تائين وڃي پهتو. غير اشتراڪي ملڪن ۾ اها سڀ کان وڏي ڪميونسٽ پارٽي هئي.
هو زبانن جو ماهر هو ۽ هو آمريڪي ڪانگريس کي انگريزي ۽ جرمن پارليامينٽ کي جرمنيءَ ۾ خطاب ڪري چڪو هو. هو فرينچين سان فرانسي ۽ ڊچن سان ولنديزي ۾ ڳالهائيندو هو. زبان ڀلي ڪهڙي به هجي، پر هن جي تقرير انتهائي زوردار ۽ اثرائتي ۽ دلچسپ هوندي هئي، جو ماڻهو سندن زبان نه سمجهندي به سندس مداح ٿي ويندا هئا.
صدر سوئيڪارنو گذريل ڪيترن ئي سالن کان عالمي معاملن تي طوفان جيان ڇانيل هو. هن پاران ڪوٺايل 1955ع ۾ ”بنڊونگ ڪانفرنس“ جنهن پوءِ اڻ ڌري ڪانفرنس (نام) جو روپ ڌاريو، ايشيا جي ڪيترن ئي ملڪن، خاص ڪري، چين کي ان ڳالهه تي اڀاريو ته اهي ملڪ ڪنهن به لحاظ کان عالمي سياست کان ڌار رهي نه سگهن.
صدر سوئيڪارنو غير معمولي ذهانت کان ڪم وٺندي نه رڳو دوستن، پر دشمنن کان به ٻنهي هٿن سان امداد وصول ڪئي. اها ئي صورتحال ملڪ جي اندر به هئي. هن جا دشمن گهٽ ۽ دوست وڌيڪ هئا. آمريڪي حڪومت سوئيڪارنو جي ماسڪو ۽ پيڪنگ سان دوستيءَ کي ڪنهن لحاظ کان نظر انداز ڪرڻ جي لاءِ تيار نه هئي. تنهنڪري انڊونيشيا جي لاءِ آمريڪي امداد جا سڀ دروازا بند ٿي چڪا هئا. انڊونيشيا ۾ آمريڪا جي سفير هارورڊ پي جونز، سوئيڪارنو تي ڪيترائي ڏانوڻ وڌا، پر سوئيڪارنو جي جارحاڻي انداز ۾ ڪو به فرق نه آيو. سچ اهو آهي ته ولنديزين جي ساڍن ٽن سئو سالن جي غلامي جي نتيجي ۾ انڊونيشيا جي هر ٻار توڙي ٻڍي ذهن ۾ اولهائين دنيا ۾ آباد سفيد فام نسل جي ماڻهن لاءِ سخت نفرت پيدا ٿي وئي هئي، ۽ هو ڪنهن به لحاظ کان کين پنهنجو دوست سمجهڻ جي لاءِ تيار نه هئا.
ڊسمبر 1957ع ۾ ايلن پوپ جي قيادت ۾ ”اتر سليبيز“ ۾ جيڪو سماٽرا جي گاڌي جو هنڌ آهي، متوازي حڪومت قائم ڪئي وئي، جنهن انڊونيشي فوج کي بغاوت لاءِ ڀڙڪائڻ شروع ڪيو. ايلن پوپ، انڊونيشيا ۾ آباد آمريڪي رهاڪو هو، جيڪو فوج ۾ اعليٰ عهدو رکندو هو، پر جلا وطن تي فلپائن ڀڄي ويو هو. بظاهر ته سوئيڪارنو سماٽرا جي بغاوت کي ڪا اهميت نه ڏني، پر اصل ۾ کيس ان جي نتيجن جو اندازو ٿي ويو هو، تنهنڪري هن فوج سماٽرا موڪلي ڏني. جواب ۾ سماٽرا جي هٿ ٺوڪي حڪومت اها غلطي ڪئي ته هن کليل نموني آمريڪا کان امداد گهرڻ شروع ڪري ڏني ۽ آمريڪي پرڏيهي وزير ”جان فاسٽرڊلس“ جي لاءِ به پريشان ڪندڙ صورتحال پيدا ڪري ڇڏي دنيا کي ڏيکارڻ واسطي هن اڻ ڌريو هئڻ جو اعلان ڪيو.
سوئيڪارنو اوڀر يورپ جي ڪميونسٽ ملڪن کان هڪ سئو جنگي جهاز ۽ ٻيو جنگي سامان ۽ هٿيار حاصل ڪيا. ان دوران آمريڪي منافقت به پڌري ٿي پئي، ڇو ته سماٽرا جي ڪٺ پتلي حڪومت جو سربراهه جيڪو جڪارتا تي هوائي حملي جي لاءِ وڃي رهيو هو، حادثي پيش اچڻ سبب انڊونيشيا جي فوج جي هٿ چڙهي ويو. ۽ آمريڪي انتظاميا کي پنهنجو ڪردار بدلائي سوئيڪارنو کي چانورن ۽ ننڍن هٿيار جي فراهميءَ جي آڇ ڪرڻي پئي، ته جيئن ايلن پوپ جي جان بچائي سگهجي. پر انڊونيشين فوج جا جرنل ان ڳالهه تي قائم رهيا ته ايلن پوپ تي فوجي عدالت ۾ ڪيس هلايو وڃي ۽ ايئن ئي ٿيو، کيس موت جي سزا ڏني وئي، پر مون جي سزا تي عمل ڪرڻ بدران کيس جيل موڪليو ويو.
ان دوران مسٽر ڪينيڊي آمريڪا جو صدر چونڊيو ويو. هن سوئيڪارنو کي آمريڪا جي دوري جي دعوت ڏني. دوري تان واپس اچي ڇهن مهينن کان پوءِ ايلن پوپ کي نه رڳو ماٺ مٺيءَ ۾ آزاد ڪيو ويو، پر کيس آمريڪا به وڃڻ ڏنو ويو. جنهن جي نتيجي ۾ انڊونيشيا کي ڪميونزم کان پري رکڻ جي لاءِ ڪروڙين ڊالرن جي طرح طرح جي امداد ڏني وئي.
سوئيڪارنو جي ڪن آمراڻن طريقن جي ڪري سندس سياسي مخالفت به شروع ٿي وئي ۽ کيس طنز طور”باباءِ قوم“ چوڻ شروع ڪيو. کيس ڀڀڪيدار تقريرون ڪندڙ ۽ ٻين کي بي وقوف بنائيندڙ مشهور ڪيو ويو. جڏهن اها شڪايت سوئيڪارنو تائين پهتي ته هن وڏو ٽهڪ ڏئي وراڻيو، ”جيڪڏهن آئون رڳو خطيب ئي آهيان ته پوءِ هو مون کان ڊڄن ڇو ٿا.“ سندس اشارو پنهنجي ساڍا ٽي لک فوج طرف هو، جيڪا روسي هٿيارن ۽ سامان سان هٿيار بند هئي ۽ تنهن کان سواءِ کيس ٽيهه لک انڊونيشي ڪميونسٽن جي حمايت پڻ حاصل هئي.
جيئن ئي آمريڪا روس جي پاليسين ۾ فرق اچڻ لڳو، باهمي جڳهڙا مفاهمت ۾ بدلجڻ لڳا، سوئيڪارنو جي سياست جو رخ ماسڪو کان هٽي پيڪنگ طرف مڙڻ لڳو، سندس پرڏيهي وزير سباندريو، عوامي جمهوريه چين جي وزيراعظم چوائن لائي سان ڳالهيون مهاڙيون ڪري چيني قيادت جي سرپرستي قبولڻ تي راضپو ڏيکاريو. سوئيڪارنو تي 1957ع کان وٺي 1962ع تائين قدامت پرست مسلم فرقي پاران پنج ڀيرا قاتلاڻه حملا ڪرڻ پڻ ڪيا ويا. جن ۾ هو بچي ويو.
انڊونيشيا جي آزادي وقت نيوگني ڊچ ايسٽ انڊيز جي هٿ هيٺ هو. تنهنڪري پندرهن سالن جي ڊگهي جدوجهد کان پوءِ 1962ع ۾ نيوگني جو اقتدار جمهوريه انڊونيشيا جي حوالي ڪيو ويو اڃا نيوگني (اولهه ايريان) جي دستاويز جي مس به نه سڪي هئي ته برطانيا جي اشاري تي 16 ڊسمبر 1962ع تي ملايا، سنگاپور، سرواڪ ۽ بورنير جو وفاق وجود ۾ آيو. ملائيشيا جي اها نئين حڪومت هڪ لک ستاويهه هزار ٽي سئو ميلن تي پکڙيل هئي، جتي هڪ ڪروڙ انسان آباد هئا. ملايا جي مملڪت ٻارهن سالن تائين ڪميونسٽ گوريلن جي خوني سرگرمين جو مرڪز رهي هئي، ملايا ۽ ملائيشيا جو وزيراعظم تنڪو عبدالرحمٰن جمهوريت جو قائل ۽ ڏکڻ اوڀر ايشيا ۾ سامراجي ۽ طاقتن جو سڀ کان وڏو دوست هو. اهو ئي ڪارڻ آهي، جو سوئيڪارنو کي ملائيشيا جو وجود ڪنڊي جيان چڀندو هو.
سوئيڪارنو، ولنديزي نيون گنيءَ کي انڊونيشيا ۾ شامل ڪرڻ جي مهم هلائي، ان زوردار ۽ ڪامياب مهم آمريڪا ۽ ولنديزي ۽ آسٽريلوي اتحادين جي وچ ڇڪتاڻ وڌائي ۽ پوءِ هن 1961ع ۾ ملائيشيا جي مجوزه وفاق کي چٿڻ جو اعلان ڪيو ته سندس گرجدار اعلان وڏي گونج پيدا ڪئي ۽ سياست جي دنيا ۾ هڪ نئون گهوٽالو پيدا ٿي پيو، جيڪو ويٽنام جي گهوٽالي کان گهٽ نه هو. ملائيشيا جي خلاف ان مهم ۾ سوئيڪارنو پنهنجي ڇاپه مار دستن کي ميدان ۾ لاٿو، انهن دستن جو ڪم جنگ وڙهڻ نه پر اٿندي ويهندي ملائيشيا کي تنگ ڪرڻ هو. ان مقصد جي لاءِ هن بورنيو ۾ زبردست فوج تيار ڪئي، جو برطانيا، ملائيشيا ۽ ڪامن ويلٿ جي ڪن قومن کي سندس مقابلي ۾ سٺ هزار فوج جو مورچو قائم ڪرڻو پيو، سوئيڪارنو اعلان ڪيو ته پهرين جنوري 1965ع جي صبح ٿيڻ کان اڳ آئون ملائيشيا کي تباهه ڪري چڪو هوندس، جيتوڻيڪ اها اڳ ڪٿي صحيح ثابت نه ٿي، پر اهڙا قدم کڻڻ سوئيڪارنو کي ايندا هئا. صدر سوئيڪارنو پنهنجي ملڪ کي گڏيل قومن کان ڌار ڪرڻ جو فيصلو ڪيو ته افرو ايشيا جي اڪثر مديرن سندس ان فيصلي جي حمايت ڪئي ۽ اهو ڏاهپ ڀريو قرار ڏنو. ملائيشيا کي گڏيل قومن جي سلامتي ڪائونسل جو ميمبر چونڊڻ ته انڊونيشيا احتجاج طور گڏيل قومن کان ڌار ٿيڻ جو اعلان ڪيو. انڊونيشيا جو خيال هو ته اُن فيصلي جي ڪري گڏيل قومن تان ڀروسو ختم ڪرڻ ۾ مدد ملندي ۽ سامراجيت ۽ پرماريت جي خلاف انقلابي تحريڪن ۾ دنيا جي عوام جي حوصلي افزائي ٿيندي. سوئيڪارنو جو چوڻ هو ته وڏين طاقتن جي ڪري گڏيل قومون بدنام ٿيون آهي. تنهنڪري جيڪڏهن هن پنهنجي نئين سر تنظيم نه ڪئي ته دنيا جي انسان دوست ملڪن کي ان جي متبادل گڏيل قومون ٺاهڻي پوندي.
انهن سڀني ڳالهين، ڏکڻ اوڀر ايشيا ۾ اولهائين اثر جي لاءِ هڪ وڏو خطرو پيدا ڪري ڇڏيو. ويٽنام کان پوءِ اهو ٻيو خطرو هو، جيڪو اولهائين اثر ۽ اولهائين تهذيب جو جاني دشمن هو. ويٽنام ۾ آمريڪا جي خراب ٿيندڙ صورتحال کي نظر ۾ رکندي آمريڪي عملدار اهو چوڻ لڳا هئا ته جيڪڏهن ويٽنام، آمريڪا جي هٿن مان نڪري ويو ته اوڀر ايشيا ۾ آمريڪا جو خير ڪونهي، ان کان پوءِ هڪ هڪ ڪري هن خطي جا سڀ ملڪ آمريڪا کان موڪلاڻي ڪندا. جيڪڏهن ايئن ٿيو ته اهو اعزاز ان علائقي جي فقط هڪ شخص کي حاصل ٿئي ها، جنهن کي انڊونيشي عوام بونگ (ڀاء) ڪارنو سڏيندا هئا.
گڏيل قومن کي ڇڏڻ جي نتيجي ۾ انڊونيشيا ان جي مختلف ادارن جي امداد ۽ صلاحن کان محروم ٿي ويو. ايئن انڊونيشيا سڄي دنيا کان ڪٽجي ويو ۽ ان جي اقتصاديات وڏي گهوٽالي جو شڪار ٿي وئي. قلعي ۽ رٻڙ جي پيداوار ۾ زبردست ڪمي ٿي وئي. ولنديزي وڃڻ مهل چرپر جو جيڪو نظام ڇڏي ويا هئا، اهو چڱي طرح جاري رهي نه سگهيو، ڇو ته فالتو پرزا دستياب نه هئا ۽ نه ئي وري اهو نظام هلائڻ وارا، ڇهن مهينن جي اندر اگهه چوٽ چڙهي ويا۽ هر وڏي شهر ۾ اڌا اگهاڙا ٻارڙا ۽ بکيا ماڻهو پنندي نظر اچڻ لڳا. ملڪ جي اقتصادي صورتحال تي خود سوئيڪارنو به خوش نه هو، هڪ ڀيري کيس اهو چوندي ٻڌو ويو ته، ”معاشيات جي نالي سان منهنجي مٿي ۾ سور پوڻ ٿو لڳي.“ هو اولهه گني تي قبضو ڪرڻ لاءِ ملڪ جو اسي سيڪڙو بجيٽ ان مهم تي خرچڻ لڳو هو. ٻي مصيبت اها آئي ته ملائيشيا کي آمريڪا کان امداد ملڻ لڳي هئي.
انڊونيشيا گذريل پندرهن سالن ۾ آمريڪا ۽ روس کان جيڪا امداد حاصل ڪئي هئي، ان جو وڏو حصو هٿيارن تي خرچ ڪيو ويو. تنهن کان سواءِ چين کان جيڪي پنج ڪروڙ ڊالر قرض ورتا ويا اهي جنس جي بدل سدل تي خرچ ٿيا، جنهن جي انڊونيشيا کي ڪا خاص گهرج به نه هئي. انهن سڀني ڳالهين جي نتيجي ۾ ملڪ ۾ حد کان وڌيڪ افراط زر هو. انڊونيشي روپئي جي قيمت گهٽجي وئي، اها حالت تباهه ٿيڻ واري آهي.
ان دوران انڊونيشيا جي وزيراعظم دفاع جنرل نازو شيون جي قيادت ۾ اها تحريڪ شروع ٿي وئي ته انڊونيشيا کي چين جو پڇ لٽڪلئو ٿيڻ کان بچايو وڃي. جڪارتا ۾ ”سباندريو کي ڦاسي ڏيو“ جا پوسٽر لڳي ويا. جنهن جي رد عمل ۾ نازو شيون پنهنجي ڪابينا مان ڪميونسٽن کي ڪڍي ڇڏيو ۽ پارليامينٽ جي ستونجاهه ميمبرن کي معطل ڪري ڇڏيو. سباندريو تي حڪومت جو تختو اونڌو ڪرڻ جو الزام لڳايو ويو، پر سباندريو جي حامين نازو شيون ۽ سندس ڪيترن ئي ساٿين کي اغوا ڪيو ويو. انهن مان ڇهن کان ماريو ويو، پر جنرل سوهارتو، جيڪو سوئيڪارنو کان پوءِ ملڪ جو صدر ٿيو. اتفاق سان بچي ويو. هو سوئيڪارنو جي محل کي فوج جي گهيري ۾ ڏئي ڇڏيو. سوئيڪارنو فرار ٿي هوائي اڏي تي پنهنجي ويجهي ساٿي عيدت کي گرفتار ڪري قتل ڪيو ويو. جاوا ۽ ٻين هنڌن تي هزارين ڪميونسٽن کي گولين سان اڏايو ويو. انڊونيشي فوج جي هٿان ان انقلاب ۾ هڪ لک انڊونيشي ماريا ويا.
سوئيڪارنو اڃا تائين پنهنجو پاڻ کي انڊونيشيا جو سربراهه سمجهندو هو، ايتريقدر جو شاگردن سندس خلاف ۽ سندس حڪومت کي ختم ڪرڻ جا نعرا هڻڻ شروع ڪري ڇڏيا. 11 مارچ 1966ع تي جنرل سوهارتو جي حڪم سان محل تي قبضو ڪري سوئيڪارنو ۽ سباندريو کي گرفتار ڪيو ويو ۽ کانئن زبردستي دستاويزن تي صحيحون ورتيون ويون ته هن سڀ اختيارجنرل سوهارتو جي حوالي ڪري ڇڏيا آهن. سباندريو تي ڪيس هلائي کيس گوليءَ سان اڏائڻ جي سزا ڏني وئي. سوئيڪارنو کان ”باپڪ“ کان سواءِ سڀ اعزاز واپس ورتا ويا ۽ کيس محل ۾ رهڻ جي موڪل ڏني وئي. هاڻ سندس ڪا به حيثيت نه هئي. پر هو پنهنجي پراڻي عادت موجب ڪو ٻڌي يا نه ٻڌي حڪم ۽ فرمان جاري ڪندو رهيو. پر هوريان هوريان کيس احساس ٿي ويو ته هاڻ کيس ڪو به نه ٿو مڃي. هو اڪثر پرڏيهي اخبار نويس کي چوندو هو ته، ”جيڪڏهن مون کي اڄ به ڪو اها ڳالهه سمجهائي ته مون کان ڪهڙيون غلطيون ٿيون آهن ته آئون پنهنجي اصلاح ڪري وٺندس.“
1967ع ۾ سوهارتو کيس حڪم ڏنو يا ته هو جڪارتا مان هليو وڃي يا وري فو جي عدالت ۾ ڪيس کي منهن ڏي. هن مجبور ٿي جڪارتا مان وڃڻ جو قبوليو ۽ گمناميءَ ۾ هليو ويو. بي شمار انڊونيشي اڃا به ساڻس محبت ڪندا هئا ۽ کيس پنهنجو هيرو سمجهندا هئا. گمنامي واري عرصي دوران سندس رت جو دٻاءُ وڌي ويو ۽ گردن جي تڪليف ۾ پڻ مبتلا ٿي ويو. نيٺ هو 1970ع ۾ جڪارتا جي هڪ فوجي اسپتال ۾ گذاري ويو.