ڪاڪو سيرومل
هڪ نوڪر، جنهن جو نالو جاڳڻ هئو تنهن کيس ننڍي هوندي کان پاليو هو. اُن ۾ سيرومل جو ڏاڍو موهه هئو. سڀ ڪجھ هوندي به سيرومل جو من هن دنيا ۾ نه لڳو. جيئن جيئن وقت گذرندو ويو، سيرومل جو موه هن سنسار مان نڪرندو ويو. کيس گھڻن يارن دوستن مٽن مائٽن چيو ته ڀائو سيرومل جي شادي ڪري پنهنجو گھر ۽ ونش وڌايو. پر سيرومل کي سنسار جي گرهستي جيون ۾ ڪو چاه نه هئو. ان ڪري شادي نه ڪيائين. پنهنجي وندر جي لاءِ هڪ سٺي اوطاق ٺهرائي ان ۾ ويهي دين دُکين جي شيوا ڪرڻ لڳو. ۽ سندن گھر ۾ رسوئي گھر چالو هوندو هو، ڪوبه کيس ملڻ لاءِ ايندو هو ته اُن کي اسوئي کارائڻ کانسواءِ نه چڏيندو هو. سيٺ سيرومل ۾ خاص خوبي اها هئي ته جيڪڏهن خبر پوندي هيس ته ڪو گذاري ويو آحي ته هو اُن جي شمشان ياترا ۾ ضرور شامل ٿيندو هو ۽ ڪلهو به اَرٿيءَ کي ضرور ڏيندو هو. چائٿي تي به ضرور ويندو هو.
منهنجي ملاقات سيٺ سيرومل سان تڏهن ٿي جڏهن هو سيٺ سيرومل مان ڪاڪو سيرومل ٿي چڪو هو، يعني سندس عمر 75 سال ٿي چڪي هئي. مان اُن وقت مئٽرڪ ۾ پڙهندو هوس. گرمين جي موڪلن ۾ مان به پنهنجي دوستن سان گڏ سندس اوطاق ۾ ويندو هوس. هن عمر ۾ به هو چست ڦڙت، قد 6 فوٽ، رنگ جو سانورو، پر بدن بلڪل سُڪل ڪاٺيءَ وانگر هوس. گھر ۾ کيس ٽي نوڪر هوندا هئا. نوڪرن کي نوڪر ڪري نه، پر پنهنجو اؤلاد ڪري سمجھندو هو. گرميءَ جي موسم هئڻ جي ڪري سُکو ۽ چڻا تيار هوندا هئا. جيڪو به ٻڍو ۽ جوان ايندو هو ته سُکو ۽ سيسا ضرور کارائيندو هو. غريب غربو جيڪڏهن روٽيءَ جي ٽائيم تي اچي ويندو هو ته اُڻ کي روٽي کارائي ڍءٌ ڪرائي وڃڻ ڏيندو هو.
ڪاڪو سيرومل ڳالهين جو ڳوٺ هوندو هو. سندس ڳالهيون ڪڏهن به ختم نه ٿينديون هيو. مون کي به سندس ڳالهين مان ڪافي مزو ايندو هو. اسان دوست گرمين جي موڪلن ۾ وئڪيشن هئڻ ڪري وڃي ويهندا هئاسين. اسان جو سڄو ڏينهن ائين گذري ويندو هو، جو خبرئي نه پوندي هئي. هڪ ڏينهن مون پڇيومانس ته ڪاڪا اوهان وٽ ايشور جي ڪرپا سان سڀ ڪجھ آهي، تڏهن به اوهان شادي ڇو نه ڪئي آهي؟ منهنجو سوال ٻڌي ڪاڪو سيرومل زور زور سان ٽهڪ ڏيئي لکڻ لڳو ۽ هڪ اڌ سير جي گار ڏيئي (جا هن ۾ خامي هئي) چيائين ته ٻڌ ”جوءِ ۽ جڳهه“ ٻئي هميشه ڪرائي تي وٺڻ گھرجن. مون عجب مان پڇيومان – ڪاڪا اهو وري ڪيئن؟ تڏهن جواب ڏنائين ته جڳهه ڪِرائي تي هوندي ته پاڻ کي ڪابه چنتا نه ٿيندي. ٽٽي پوي يقا نيسارا ڪري وهي، مڪان مالڪ پاڻ ئي اُن جي مرمت ڪرائي ڏيندو. ساڳئي نموني جي جوءِ گھر ۾ هوندي ته گھر ۾ ڪٽ ڪٽ، ڪِلهه اَڄ لوڻ ڪونهي، اٽو ڪونهي، زال هوندي ته ٻار به ٿيندا، انهن جو پالن پوشڻ، انهن جو ائيندو، ٻارن جا گھر ۾ جھڳڙا ڄڻ ته اَشانتي اَچي گھر ۾ ڪنڊلي ماري ويهي رهي ۽ رات ڏينهن پيو چنتائن ۾ وقت گذري وغيره وغيره.
زندگي جنجال ٿيو پوي. ڏس مان هينئر ڪيترو نه خوش مزاج ۽ مزي ۾ زندگي گذاري رهيو آهيان. ڇا مون ۾ توکي ڪا ڪمي محسوس نظر اچي ٿي. ڪاڪي جو جواب ٻڌي مان ٿوري وقت لاءِ عجب ۾ پئجي ويس ۽ من ئي من ۾ ڪاڪي جي ڏنل جواب تي ويچار ڪرڻ لڳس. تڏهن ڪاڪي سيرومل رڙ ڪري چيو، ڇورا ڪيڏانهن هليو وئين؟ تون هينئر ڇو ٿو سوچين؟ اڃا ته اهڙي فيصلي ڪرڻ ۾ حڻي دير آهي. پر هڪ ڳالهه ڌيان ڏيئي ٻڌ ته الله جڏهن هن سرشٽيءَ جي رچنا ڪئي هئي، تڏهن ڏاڏي آدم ۽ بيبي حوا کي پهريائين پرٿويءَ تي لاٿو هئائين ۽ کين تاڪيد ڪيو هئائين ته اُتر دشا کي ڇڏي باقي سڀني دشائن ۾ ڀلي گھمجو ۽ ٻن ڦاڪن وارو ڦل نه کائجو. پر جنهن ڪم جي منع ڪبي آهي، اهو ئي پهرين ڪبو آهي. سو ڏاڏي آدم ۽ بيبي حوا به اتر دشا ڏانهن ويا منع ڪيل ڦل به کاڌائون. نتيجو اهو نڪتو ته هن سرشٽيءَ جي رچنا ٿي پر منهنجا پيارا ادل، ايشور انسان کي دماغ ڏنو آهي، گڏوگڏ سمجھ ڏني آهي ته پوءِ صحيح ۽ غلط جو فيصلو ڪرڻ پنهنجي وس ۾ آهي.
ڪاڪي سيرومل جون ڳالهيون ٻڌي مان گھڻي سوچ ويچار ۾ پئجي ويندو هوس. ڪاڪي جون ڪهاڻيون ۽ ڳالهيون ٻڌي خبر ئي نه پوندي هئي ته ڏينهن ڪيئن گذري ويو رات جو روٽي کائي گھر هليا ايندا هئاسين. رات جو به سمهڻ وقت سندس ٻڌايل ڳالهين ۽ زندگيءَ جي آزمودن تي ويچار ڪندي ڪندي ننڊ ماتا پنهنجي آغوش ۾ کڻي مدهوش ڪري ڇڏيندي هئي. هڪ عجيب اسرار اهڙو ٿيو جو کيس پنهنجي موت جي اڳواٽ خبر پئجي ويئي. مرڻ کان هڪ مهنو اڳ جيڪي به مال ملڪيت زمين هئس، سا اڌ دان ڪيائين ۽ باقي اڌ ٽنهي نوڪرن ۾ ورهايائين. نوڪرن ڪاڪي کان پڇيو اوهان ائين ڇو ڪري رهيا آهيو؟ جواب ڏنائين ته اسان جو هاڻي اَن پاڻي پورو ٿيڻ وارو آهي ۽ شرير به ساٿ ڏيڻ کان انڪار ڪري رهيو آهي.
وڌيڪ جيئڻ جي خواهش به نه آهي. آرتوار ڏينهن پنهنجن يارن دوستن ۽ پئنچن کي گھر ۾ گھرائي ڏاڍي سڪ شرڌا سان رسوئي کارايائين ۽ چيائين، يارو پئنچو معاف ڪجو. ڪڏهن ڀل چڪ مان منهنجي منهن مان ڪو لفظ اهڙو نڪري ويو هجي، جنهن اوهان جي دل کي دُکايو هجي ته مان هٿ ٻڌي اوهان سڀني کان معافي گھُران ٿو. مونکي معاف ڪجو. جڏهن اهي لفظ ڪاڪو سيرومل چئي رهيو هو تڏهن سندس چهري تي نه ڪا گلا نه شڪايت. مسڪرائيندي پيار وچان سڀني ڏانهن نهاري رهيو هو. واتاورڻ اَهڙو ته شانت جو سمجھ ۾ نه پيو اچي ته آخر ڪاڪو سيرومل اڄ انهيءَ پيا ڀريل ۽ نرمائيءَ واري آواز ۾ ڇا چئي رهيو آهي. سندس نوڪر خاص ڪري جاڳڻ، جنهن کيس ننڍپڻ کان پالي وڏو ڪيو هو، ۽ پيرسن ٿي چڪو هئو، ان جي اکين مان آنسن جي ڌارا وهي رهي هئي.
منهنجي من ۾ آيو ته مان ڪجھ چوان پر ماحول جي نزاڪت کي ڏسي مان چپ رهيس ! من ئي من ۾ سوال ڪرڻ لڳم ته ڇا ڪاڪي سيرومل جي زندگيءَ جي اها شروعات آهي يا انت. هرڪو رام رام ڪري هلڻ لڳو. مان به ڪاڪي کان موڪلائي پيرين پئي گھر ڏانهن آيس. ساري رات ننڊ ڪانه آئي. ڪاڪي سيرومل جا لفظ منهنجي ڪنن ۾ گونججي رهيا هئا.
صبح جو چئين بجي ڪاڪو اُٿيو. سنان پاڻي ڪري نيم انوسار پاٺ پوڄا ڪري پنهنجي هٿن سان ليپو پائي گنگا جل جو انبرت وٺي، تلسيءَ جي مالا پائي، چادر پائي ڪمري ۾ ليٽي پيو. ٿوري دير کانپوءِ معلوم ٿيو ته ڪاڪي سيرومل جي آتما هن فاني دنيا کي ڇڏي پر لوڪ ڏانهن پرواز ڪري ويئي. اها خبر صبح ٿيندي ئي شهر ۾ بجليءَ وانگر ڦهلجي ويئي. سڄي شهر جا ماڻهو ڊوڙندا ڪاڪي سيرومل جي گھر اچي پهتا.
مون کي به جيئن خبر پيئي ته مان ڪاڪي سيرومل جي گھر اَچي پهتس. ڇا ڏسان ته سڄو واتاورڻ غمگين، ماڻهو هڪ ٻئي سان سندس ڪيل سٺن ڪمن جو ورڻن پيا ڪن. ڪو چوي، ته ڪاڪو غريبن جي نياڻين جي شاديءَ ۾ ڪافي ڪجھ مدد ڪندو هو. اَناٿن، بي سهارن کي ڪپڙو، اَن وغيره به ڏيندو هو. مان آهستي آهستي ماڻهن جي ميڙ مان نڪري اُن ڪمري اندر هليو ويس، جتي ڪاڪو سيرومل اَڇي چادر سان ڍڪيل، ڌرتيءَ تي گھري ننڊ ۾ ڄڻ سُتو پيو هو. مون کان رهيو نه ويو مون ڌيري ڌيري سندس منهن تان اُها اَڇي چادر پري ڪئي. ڇا ڏسان، اُهو ڪاڪو سيرومل پٽ تي مشڪندڙ چهري سان ائين شانت سنهيو پيو هو، ڄڻ ڪو راجا سيج پلنگ تي سمهيو پيو آهي. مان سندس چهري کي ڏسندو رهيم ۽ ائين محسوس ڪيم ڄڻ هو مون سان ڳالهائي رهيو آهي ۽ پڇي رهيو آهي ته ٻڌاءِ، هت ڪوئي منهنجي لاءِ روئي رهيو آهي ۽ پاڻ ئي جواب ڏنائين منهنجو هت ڪير آهي جو منهنجي لاءِ روئندو مان ڪيتري نه شانتيءَ سان هيءُ دنيا جو سفر پورو ڪري وڃي رهيو آهيان. مان اڪيلو هن دنيا ۾ آيو هوس ۽ اَڪيلو وڃي رهيو آهيان. موه، مايا جي ڄار ۾ ڦاسي اِنسان ڀُلجي وڃي ٿو ته مان مسافر آهيان. مون پاڻ کي گھڻو ڪنٽرول ڪيو، پر بي وس ٿي منهنجي اَکين مان ڳوڙها ڳلن تي ڪري پيا ۽ ڪاڪي سان گذاريل اُهي پل ۽ گھڙيون مونکي ياد اَچڻ لڳيون. ڄڻ ته هڪ پڪچر منهنجي اکين اَڳيان گھمي رهي هئي. مان هڪ بوتو بڻجي هڪ ٽڪ ڪاڪي ڏانهن نهاري رهيو هوس.
اوچتو ماڻهن جي آواز تي مون ڇرڪ ڀريو. آواز آيو ته ڪمري مان ٻاهر وڃو ته آَسان ڪاڪي کي سنان ڪرايون. کن پل ۾ ڪاڪي جا ڪپڙا لاهي ميٽ لڳائي کيس سنان ڪرائڻ لڳا ۽ اڇو ڪفن پهرائي کيس ڪائيءَ تي ليٽايو ويو. ڪائيءَ کي گُلن سان سينگاريو ويو. بينڊ باجا گھرايا ويا، ڇاڪاڻ ته ڪاڪو ڪنوارو هو ۽ سؤ سال عمر جا لڳ ڀڳ پورا ڪيا هئائين. ڪاڪي جو درشن ڪرڻ لاءِ سڄو شهر اَچي ڪٺو ٿيو هو. اچانڪ هڪ پرئي مڙس پُڇيو ته ڪاڪي جي پني ڪير پائيندو ۽ ڪرياڪرم ڪير ڪندو؟ انهيءَ سوال تي سناٽو ڇائنجي ويو. مون کي ائين لڳي رهيو هو ته اهي لفظ پڙاڏي وانگر منهنجي ڪنن ۾ بار بار گونجي رهيا هئا ته آخر ڪاڪي جو ڪرياڪرم ڪير ڪندو؟
اوچتو اُنهيءَ سناٽي کي چيريندي آواز آيو ته مان ڪاڪي جو ڪرياڪرم ڪندس. سڀني جون نگاهون اُنهيءَ طرف گھمي ويو. ڇا ڏسان ته اُهو آواز هڪ نوجوان ڊاڪٽر جو هو، جنهن تازو ڊاڪٽري پاس ڪري اَچي شهر ۾ دواخانو کوليو هو. اُهو ڊاڪٽر اڳيان وڌيو ۽ چيائين، پئنچو اَچرج نه کائجو. ڪاڪو سيرومل منهنجو پيءُ آهي. پٽ جو ڌرم آهي پيءُ جو ڪريا ڪرم ڪرڻ. تڏهن هڪ پرئي مڙس چيو ته اَسان کي ته ڪو اعتراض نه آهي. اُن ڊاڪٽر زور سان چيو، ٻڌو دنيا وارو اڄ مان ڊاڪٽر ٿيو آهيان، سو ڪاڪي سيرومل ڪي ڪري. ڇاڪاڻ ته مان هڪ غريب ٽانگي واري سليم جو پٽ آهيان. منهنجي پيءُ غريب هئڻ ڪري مون کي مئٽرڪ پڙهائڻ کان پوءِ اڳيان پڙهائڻ لاءِ نه ڪري ڇڏي. پر مون کي پڙهن جو ڏاڍو شونق هو ۽ مان هوشيار به هوس. مون ڪافي رُنو پر منهنجي پيءُ غريبيءَ جو واسطو ڏنو ۽ لاچاري ڏيکاري. تڏهن مون ٻڌو هو ته ڪاڪو سيرومل هڪ داني پرش آهي ۽ ديالو پڻ آهي. سو مان هڪ ڏينهن سندس اوطاق ۾ لنگھي ويس ۽ ساري حقيقت روئندي بيان ڪئي مانس. ڪاڪي کٽ تان اُٿي ڳراٽڙي پائي چيو ته تون روءُ نه، مان تنهنجي پڙهائيءَ جو سڄو خرچ ڏيندس. 12 ڪلاس 70% سان مون پاس ڪيو. ٻڌايومانس ته مون ڊسٽنڪشن ڪلاس ۾ 12 ڪلاس پاس ڪيو آهي. ڪاڪو سيرومل ڏاڍو خوش ٿيو ۽ پڇيائين ته اڳيان ڇا ڪرڻو آهي؟ مون چيو ته مان ڊاڪٽر ٿيڻ چاهيان ٿو. چيائين ته وڃ ۽ ميڊيڪل ڪاليج ۾ داخلا جي ڪوشش ڪر. مون چيومانس ته مون کي ميڊيڪل ڪاليج 5 سال پڙهڻو پوندو. ڪاڪي چيو تون خرچ جو ڪو به خيال نه ڪر. وڃي داخلا جو فارم ڀر. الله تعالى جي مهربانيءَ سان مون کي ميڊيڪل ڪاليج ۾ داخلا ملي ويئي ۽ ڪاڪو سيرومل مونکي 5 سال خرچ ڏيندو رهيو.
اُهو ڏينهن به آيو جنهن ڏينهن مان فرسٽ ڪلاس ڊسٽنڪشن ۾ ڊاڪٽريءَ ۾ پاس ٿيس. ڊاڪٽريءَ جو سرٽيفڪيٽ وٺي مان سڌو ڪاڪي سيرومل جي اوطاق ۾ آيس پيرين پئي چيومانس ته اڄ مان ڊاڪٽري پاس ڪري آيو آهيان. ڪاڪي سيرومل پُٺي ٺپي آسيس ڪئي ۽ ڏاڍو خوش ٿيا. چيائين ته اسان پنهنجو فرض پورو ڪيو آهي. هاڻي تون به ڊاڪٽر ٿي خلق جي خذمت ڪجانءِ. جئن ماڻهو چون ته خدابخش ڊاڪٽر نه پر ڊاڪٽر جي روپ ۾ فرشتو آهي. سو پئنچو هاڻي اوهان ٻڌايو ته مان ڇا ڪاڪي سيرومل جو پٽ نه آهيان. ڀلي منهنجو مذهب الڳ آهي. رام ۽ رحيم ته هڪ ئي آهي. جيڪڏهن اوهان مونکي اجازت ڏيو ته مان هندو ڌرم جي رسمن رواجن مطابق ڪريا ڪرم ڪريان. اهو ٻڌي مان هڪو ٻڪو ٿي ويس ۽ دل مان آواز آيو ”واه ڙي ڪاڪا سيرومل....“