دلال
”ڇا کپي ادا. . . ڪپڙو ڏيون ادا!؟“
عادت موجب ھو ڪنھن ٽيپ رڪارڊر جيان وڄندو رھيو ۽ ٻُڌڻ وارا بہ ھڪ ڪن کان ٻڌي ٻئي ڪن کان ڪڍي اڳتي وڌي رھيا ھيا پر ھن جو ماڻھن کي ايئن سڏ ڪرڻ سان اھو فرق ضرور محسوس ٿي رھيو ھيو تہ ھر ماڻھو گهٽ ۾ گهٽ ھڪ نظر ھن جي دڪان ڏي نھاريندو ضرور ھيو.
”ڇا کپي ادا. . . !؟“ ھن سامھون ايندڙ ماڻھوءَ کي ڏسندي ئي چوڻ شروع ڪيو.
”سنڱ کپي“ ايندڙ ھمراھہ ھن جي ڀر مان گذرندي چيو.
ھڪ لمحي لاءِ دڪاندار تپي ڳاڙھو ٿي ويو، پر ھو ڊگهي قد، وڏين مڇن ۽ وڏن پائچن واري ھمراھہ جون ڳاڙھيون اکيون ڏسي چپ رھيو. ڪجهہ ئي دير ۾ ڄڻ ھو ان ڳالھہ کي وساري چڪو ھو.
”ڇا کپي ادا. . . “ ھن وري چوڻ شروع ڪيو.
سندس آواز ان وقت وري جهڪو ٿي ويو، جڏھن ھن جو نوجوان پٽ، ھن لاءِ منجهند جي ماني کڻي آيو.
ٻين کوڙ ماڻھن جيان ھن جي پٽن کي بہ هن جو ايئن ماڻھن کي سڏ ڪرڻ تي ڪاوڙ لڳندي ھئي ۽ ھو اڪثر کيس چوندا ھيا:
”بابا! ايئن ريڙھي وارن وانگر ھوڪا نہ ڏيندا ڪريو. “
دوست ۽ پاڙي جا دڪاندار بہ مٿس کلندا ھيا تہ ھو دلالن وانگر سڏ ٿو ڪري. سڄي تر ۾ ھو اڪيلو ۽ اھڙو دڪاندار ھو جيڪو ماڻھن کي ايئن سڏ ڪندو ھو. ھن کان جڏھن ايئن سڏ ڪرڻ جو سبب پڇيو ويندو ھو تہ ھو چوندو ھو.
”گراھڪ جو توجهہ ڇڪائڻ ضروري آھي. “
تقريبن روز ھن جا پٽ ھن سان ان ڳالھہ تي جهيڙو واريندا ھئا.
”اسان کي توھان جي ڪري ماڻھن اڳيان شرمندو ٿيڻو ٿو پوي. “ ھن جا پٽ چوندا ھيا.
اھڙن موقعن تي ھو حيران ٿي سوچيندو ھو تہ مان ڪھڙو غلط ڪم ٿو ڪريان جو اھي شرمنده ٿا ٿين؟
پر جلد ئي اھو مسئلو حل ٿي ويو.
ھو ٿورو بيمار رھڻ لڳو ھو، ھن جو وڏو پٽ جيڪو ڪراچي ۾ رھندو ھيو، اھو کيس بھتر علاج لاءِ ڪراچي وٺي ويو. وڃڻ کان اڳ ھن سموري جائداد پنھنجي اولاد ۾ ورھائي ڇڏي ۽ پاڻ سڪون سان ڪراچي ۾ رھڻ لڳو.
شھر مان اھو عجيب ماڻھو، جيڪو گراھڪن کي سڏ ڪندو ھو، سو نڪري ويو ھو ۽ ٿوري ئي عرصي ۾ ڄڻ ماڻھن جي ذھنن مان نڪري، وسري چڪو ھو.
پر ھو پاڻ پنھنجي شھر کي نہ وساري سگهيو.
ڪافي سالن کان پوءِ ھڪ ويجهي مائٽ جي شادي جي دعوت تي ھو موٽي پنھنجي شھر آيو. شادي کان فارغ ٿي، ٻئي ڏينھن تي صبح جو ھو، ھوريان ھوريان ھلندو پنھنجي شھر جي شاھي بازار ۾ داخل ٿيو. ڪيڏو نہ عجيب لڳي رھيو ھو سڀ ڪجهھ، ساڳيو، بازار ساڳي، دڪاندار بہ گهڻي ڀاڱي ساڳيا، پر پوءِ بہ ھر شئي بدليل، بدليل محسوس ٿي رھي ھيس. ھو شوق، حيرت ۽ دلچسپي سان سڀ ڪجهہ ڏسندو اڳتي وڌي رھيو ھو.
”ڇا کپي ادا. . . !“ ڀر واري دڪان مان ملازم کيس سڏ ڪيو.
ھو ڇرڪي پيو.
”ھيڏانھن اچ ادا. . . سستو ڪپڙو ڏينداسين. “ ڪو دڪاندار ڪنھن گراھڪ کي سڏي رھيو ھو.
”اصلي بوٽ ڏينداسين ڀائو، اچ!“ ڪنھن ٻئي دڪاندار ڪنھن ماڻھوءَ کي سڏ ڪيو.
ھن غور سان ڏٺو، ھر دڪان تي ڪو ملازم، ڪو ننڍو ڇوڪرو يا پاڻ دڪاندار بيٺا سڏ ڪري رھيا ھئا.
ھن ڏٺو ڪجهہ دڪان اڳتي ھن جو پٽ بہ پاڻ بيٺو، ماڻھن کي سڏ ڪري رھيو ھو. ھو ھڪ اڌ دڪاندارن سان بي دليءَ مان پري کان سلام دعا ڪندو اچي، پنھنجي پُٽ اڳيان بيٺو. ھو پٽ کي ايئن ڏسڻ لڳو، ڄڻ کيس سڃاڻڻ جي ڪوشش ڪري رھيو ھجي.
”اچو بابا“ پٽ کيس دڪان اندر اچڻ لاءِ چيو.
ھو ڪيئي لمحا خاموش بيٺو رھيو.
”پٽ. . . ھي سڀ دڪاندار. . . ماڻھن کي. . . سڏ ڇو پيا ڪن؟“
ھن جي لھجي ۾ ڪجهہ حيرت، ڪجهہ طنز ھئي.
”ھا بابا . . . “ ھن جي پٽ جي لھجي ۾ شرمندگي ھئي.
”بس بابا. . . ڪامپيٽيشن جو دؤر آھي. . . سڏ ڪرڻ اٿا پَوَن. “
ھو اتان ئي واپس موٽيو.
اھي دڪاندار جيڪي ھن مٿان کلندا، ٽوڪون ڪندا ھيا، اھي پاڻ گراھڪن کي سڏي رھيا ھيا.
ھن کي ايئن لڳو ڄڻ ھو ڳاڙھي بازار جي دلالن جي وچ ۾ اچي ويو ھجي. !
**