ٽُٽل ٽَنگو
سُور ۽ ڏک کان سڄي رات ڪڪڙ جيان ڦيٽان کائيندي، پاسا ورائيندي اڃا مس مس اک، اک سان لڳي اٿس جو، گلڻ جي جوڙو جوٽڻ ، پوکي پلاهيءَ ڏانھن سنبت ڪرڻ ڪري هن جي اک کلي پوي ٿي. گلڻ تي نظر پوندي ئي دل جا گهاءَ گھرا ٿيندا وڃنس ٿا.
”هئو ڙي قسمت!!........ اڙي آست چئو ني پنھنجي ڀاڳ کي رب ڪئي جو اوندھہ.......“ پاسو ورائيندي کاٻر جي رسي لڳل ڪُلھو ڏکي ٿو پويس، ”هُــــون........ او شل چَٽي پويس....... ڏينھون ڏينھن وڃينس ٿي ڪَلَ ٿڙندي، چيو ڇاهي، ڇا رسن جي زپ زپ پئجي وئي آ...... ڪو قياس ئي ڪونہ، ڄڻ ڪو زناور هجان!........ منھنجي هن سڃي گهر مان ڪھڙي اچي جندُ ڦاٿي آهي........ او رب.......... تون بہ لوٽو آن، هوءِ هوءِ....... ڪٿي ڍور سُڃا ڪٿي چور سُڃا!!“
خيال ٿو ٿئيس سنھي ٿلھيءَ جو، ڇني وٽان مٽيندي اوچتو نظر ان مينھن تي پويس ٿي، جنھن جي حرڪتن سبب اچي ويا هئا موچڙا سندس مٿان ۽ مينھن تي نظر پوندي ئي ڪالھوڪو واقعو سندس اکين اڳيان تري اچيس ٿو.
....... هي هي........ کلا ٿي ڀٽاري، او رن....... ڪٿي ٿي مرين، اٿئي ڪو ڌيان گهر ڏي.“
”اجهو ائي آئي.......“
”ڪھڙو ٿي جمان بنديءَ کي مٿو ڏين، مينھن آ جو سڄو ڪونر ئي پَٽي ڇڏيو.“
”مان کي ڪھڙي ڪَلَ، مان تہ ڪُني جي پئي ڪئي. باھہ ڏيانِ ڪاٺيون آهن آليون، ڦوڪي ڦوڪي منھنجون تہ لوندڙيون ٿيون........“
”هيک هجئي بدمعاش“ هن بُجو ڏيندي چڙ مان چيو،
”سڄو ڏينھن لنگهڻ، اٿي رڳو پيٽ جي ڳڻتي، ڪن ڪا ٻي بہ اٿي.“
”مان کي وري ڇاهي، ڦڪڙيون پاڻ ڪندو آن. نہ کاءُ تہ نہ سھي. نہ کاءُ مان بہ اڳنا.......“
”رن بدمعاش ڇاتي کڻي ٽِڪو لاتو ٿي. تنھنجي تہ.......“
”اڙي گهل ڙي، اڙي اباڙي.......“ گلڻ هٿ ۾ جهليل ڏاندن جي کاٻر جي رسي جا ٻہ، چار سٽڪا وهائي ٿو رکيس، جنھن تي هوءَ رڙيون ڪندي پري نڪري وڃي ٿي.
”ڇا چيو آهي، ڇا تہ ٿو مڙسالو سٽي، آهيس ڪو.......“
چُپِ ڪر جاڀڙ، تنھنجي تہ بڻياد کي.........“ هو ٻيھر اُلري اچيس ٿو،
”ترس، ترس تنھنجا چڱا ٿو هڏ سيڪاٽيان.“
”او رب......... ڪاٿي آن، منھنجي ڪھڙي ڪِني ڪسيرڪ مان جان اڙي آ. مان ڪھڙو اچي.......“ ايئن ئي روڄ راڙو، اوراڻا، پاراتا اڳين مان پوئين مان، آخر ۾ پيٽون لنگهڻ، ڦھہ کٽ تي، سياري جي ڊگهي اينگهندڙ رات ۾ بک جو هنيانءَ کي پٽڻ.
....... موريز کان موٽي، ٻيھر سردي ماريل جسم کي سوڙ ۾ ڇپائي ڇڏي ٿي. پوءِ سوڙ کي نڪ تائين ڇڪي ڇڏي ٿي. پوئين رات جي ڪارن پردن کي چهڪ ڏئي، پرھہ کي پسڻ لاءِ پرڙا ساهيندڙ پکيئڙن جي مٺڙن مٺڙن، سريلن رس ڀريل آوازن تي ماضيءَ جيان دکي دل کي ڏڍ ڏيڻ خاطر هوءَ ٻيھر اکيون ٻوٽي آسيس وٺڻ چاهي ٿي، مگر بيسود! اهي ڏينھن، اهي صبح ڪٿان. هينئر تہ ، پاڻ بہ ساڳي نہ رهي هئي، رڳو چند ڪوڙيون مٺيون يادگيريون. آگسٽائن جيان،
”جڏهن بہ مان عبادت ۾ رُڌل هوندو آهيان، تڏهن منھنجي توجھہ ٻيءَ روءِ ڇڪائڻ لاءِ منھنجي گوڏن هيٺان دٻيل گاھہ چر پر شروع ڪري ڏيندو آهي. چر پر، مزيدار چر پر.“
....... اڄ بہ ماءُ سان ضد ٻڌي ڪڇ ۾ ٽٻڻو ڪري پلي پٽڻ لاءِ ٻنيءَ ڏانھن هلي آهي ۽ اڄ، آخرڪار روز روز جي مرڪي ڏسڻ کان پوءِ گلڻ جھڙو حرڪتي رهي نہ سگهيو آهي، خندڪ هڻي ڪڍي اٿائين،
”ماسي ستڻ، ايئن ٺھيا ٺڪيا ڪيڏانھن!؟“
”ابا، ابا ٻوڙ لڳو پيو آهي اَڪُرَ جو، سو وڃئون ٿيون پليءَ مُٺ پٽڻ.“
”اڙي....! مان وري سمجهو ڪنھن ڪاڄ تي هليون آهيو.“
”ڌڻين مئا“ ڦڪي کل کلندي،
”توکي تہ سدائين ڀوڳ، ڇا تہ سُجهي آيو ٿي.“
”ڇا ماسي، اهڙو ڇا ٿجي، جيئن گهڻو تيئن........ جواڻ واياءُ ڪڍ ۽ هلي آهين پلي پٽڻ.“
”هائو پٽڙا، هائو، جائي سچ ٿو چوين، ڇوريءَ سان مان بہ گهڻائي مٿا هنيا تہ ڏسندو پڻھين تہ اجايون ڦڪڙيون ڪندو پر هيءَ چوي، اها ڪنھن جي ڳالھہ.“
ڪنوارين ڪمرين اکين ۾ پھريون ڀيرو ايڏي انداز ۾ لڄ جو اوتجي اچڻ، شرم ماريل مُنھن لڪائڻ جي ڪوشش، حياءَ ۽ شرم جي لھر جو جسم ۾ ڊوڙڻ. اچيس ٿو، ننڍي وڏي، ايچي ميچي نہ ڇڏيس. ايڏي چڙ، ڀانءِ تہ ڪچو کائي ڇڏيس پر ڪنوارپ جي احساس گهٽي ڇڏيو اٿس. ٻني مٿان هلندي هلندي نميل ڪنڌ هڪ ڀيرو کڄي وڃيس ٿو. هڪ ڀيرو گلڻ جي وڏين گهرين اکين ۽ ويڪري ڇاتيءَ کي چتائيندي ڪاوڙ ۽ ڪروڌ ۾ اڳتي وڌي وڃي ٿي.
....... ۽ ايئن ئي ڪيترا ڀيرا مُنھان مُنھن، حرڪتون، خندڪان، ڀوڳ چرچا، آخرڪار ان ڪاوڙ، ان ڪروڌ، ان چڙ جو گهڻو وقت جٽاءُ نہ ڪرڻ ۽ نگاهن جي ڪنڊن جو پاڻ ۾ اٽڪي پوڻ ڊوھہ پنھنل ڊوھہ! نويڪلائيءَ ۾، اٿندي، ويھندي، هٿ ڪم ڪار ۾، ايئن محسوس ٿيڻ ڄڻ ڪو ڳِلو لتاڙي آيو هجي. ڍنگهر پري ٿيو هجي، گلڻ گهر ۾ گهري آيو هجي، سندس جواڻ جماڻ جسم، اُڀريل اُرھہ ۽ سوٽ ٻانھن کي روڙيندي، مروڙيندو هجي. ايئن ئي هڪ ٻئي جي اڇلايل ڪنڍن ۾ ڦاسي، ڦاٿل ڪرڙيءَ جيان ڦٿڪا ۽ پوءِ........
جس جس کي مليو آهي.
”....... نہ ڪا ڪنوار ۾ ڪمي نہ ئي گهوٽ ۾ گهٽ.“
”....... مائي، ور ڳولھي ڏنو اٿائونس، ڇوڪري پينگهن ۾ لڏندي، پينگهن ۾.“
”..... ﷲ ڏينھن ڏئيس، اهڙيون ٻانھان امڙ ڀاڳوندن کي ملنديون آهن.“
”.... پر ادي گلڻ ۾ بہ ڪا گهٽتائي ڪانھي.“
”..... مائي آست جھڙا ڀاڳ!؟“
”..... آست جاڳين ٿي؟“
”اڙي يوسب پيءُ، ڪٿي ٿيون ننڊان اچن.“
”مان مئس تہ، صدقي ٿيس، مان کي تہ تنھنجو الڪو آهي.“
”ڪيترو چوانءِ ٿي تہ ٿڪل آهين، ڀل نويڪليءَ کٽ تي آرام ڪر پر تون آن جو.“
”پوءِ ڀائين ٿي توکان پري رهندي مون کي ڪا ننڊ ايندي؟“ لڄ لڪائڻ لاءِ ڪنڌ هيٺ ڪندي هنج ۾ ستل ٻارڙي کي ٻہ چار مٺيون،
”جاڳي ٿو؟“
”ٻيو وري.“
”ويٺي ٿڪين نہ ٿي، هيڏي ڪڇ ۾ ڪري کير پيئاريس، سُمھہ سُمھہ، سردي تہ ڏس.“ پٺيان ٻانھن ورائيندي ۽ پوءِ آهستي هلندي،
”چوان ٿي هاڻي کڻي ڇڏايانس ٿڃ پر مايون ٿيون چون اڃا نہ.“
”کير تہ پنھنجو جام آهي. هڪ ٻار جي پَٽَ ڊُوھہ ٻيو سرد راتين جا اوجاڳا، ڪيڏي نہ ڳري وئي آهين.“
”تون پنھنجو خيال ڪر، مان ڳريس تہ.......“
ٻانھن ڊگهيري اُرھہ ۾ ڀڪوڙڻ جي ڪوشش، مُنھن مُنھن سان، ساهن جو تيز کڄڻ، ٻہ چار مٺيون، وچ ۾ آيل ٻارڙي جي چِيٽ.
اڙي ڀيئان، اڙي ڀينئان مڙس کي زور اچي ويو ڇا، نہ نہ بس، بس، اڙي.“
سرچائڻ خاطر ٻار کي ٻہ چار چميون، ماءُ جي اُرھہ کان ڇني ڌار ڪرڻ جي ڪوشش، وات مان بُبو نڪرڻ سبب ٻارڙي جون ٻاڪارون، شرارت وچان آست ڏانھن چتائيندي،
”اڙي پھلوان، اسان جو بہ حصو آهي، ڪن سڄي ساري تنھنجي.“
آست جي مُک تي هلڪي لڄاري مُرڪ پکڙجي وڃي ٿي، لڄ کي لڪائڻ خاطر ٻارڙي کي گلڻ ڏانھن ڪڏائيندي،
”اوجهو..... اوجهو، پڻھين، بابا ناهي، وڃ وڃ شاباس پُٽَ کي.“
ٻارڙي کي پيار ڪندي ويڪري سيني مٿان سمھاريندي کن پل لاءِ خاموش پوءِ ڳنڀير آواز ۾ چنتا ظاهر ڪندي،
”آست! ڪڏهن اهو ڏينھن ايندو جو، ٻين جي ٻارن وانگر اسان جو سوسبڙو بہ ڦرهي کڻي اسڪول ويندو. ڪتاب پڙهندو. بصر سان دڪان جي کنڌي جا ڪاڳر پَٽَ سنڀاليندو، ليکو چوکو ڪندو ۽ پوءِ، پوءِ هڪ ڏينھن وڏو صاحب ٿيندو، وڏيءَ مانيءَ رسندو، تڏهن ڪيئنءَ ٿي ڀائين؟ سڀئي دک لھي ويندا. ڪيئنءَ، ڪيئنءَ سچ ٿو چوان نہ.“
”رب اهي اميندون ڏيکاريندو.“ ڪجهہ وڌيڪ چنتا ڏيکاريندي،
”پر ڀلا عطا محمد جي پُٽَ جيان ڪاليچي بہ پاڙهيندينس؟“
”تڏهن وري ڇا.“ بود ۾ ڀرجي،
”مان ٿو چوان پاڻ نہ ٿڪجي باقي، جيسيتائين پڙهيو اوستائين پڙهائيندو سانس، تون ڇا ٿي چوين، مان کان پڇيو ٿي.“
”آئون، هڻيس جو پاڻ جيان هر ۾.“
”مان ٿو چوان...... اڙي چري، مان کان پڇيو ٿي.“
”ايئن ئي ٻنھي ماءُ پُٽن کي ڀري ڇڏي ٿو ڀاڪر ۾،
”ائي الا........“ آست کان دٻيل رڙ نڪري وڃي ٿي،
”ڇڏ تہ سھي، ساھہ ٿو نڪري........ “
”تنھنجو ساھہ......“ وڌيڪ زور.
”پوءِ هاڻي........... جائي ڏس تہ سھي رات الائي ڪيتري گذري آهي. ڇوڪرو ننڊ ئي نہ ٿو ڪري. هوڏانھن ڏڌ ولوڙڻو پيو آهي. ڪم کي چرڪو ٿئي ٿو تہ چاچي بہ پئي ڦڪڙيون ڪري، پوءِ مائي، ڏسو تہ ننڍن نيٽين جا حال. هي بہ ڪا وهي آ! اسان هونديون هيونسين توهان جي وهيءَ ۾ تہ ساري گهر جو ڪم ڪاڄ، ڏڌي پاڌي، ڇڻو ڇوڏو، رڌو پڪو، ڪتر، ڀنجر، مال جي ٻڌي ڇوڙيءَ سان منھن ۽ توهين آهيو جو رڳو ڳالھين جون ڳھيرون.“
”پوڙهيءَ کي پئي ٻُڌ، ڌيان ئي نہ ڏينس، متان ڪنھن ڏينھن هوڙهيائي ڪندي اچي نہ وڃئي ڪا سرديءَ جي جهڙپ پوءِ وجهين وري ٻائيتال ۾.“
”ڪنھن کي؟“ مرڪي تيز گهوريندي.
”ڪنھن کي!؟ وري پڇين ٿي.“
”ڇڏ ڇڏ پڪائي.“
”اڙي! تون ڇا ڀوڳ ٿي ڀائين، ڀلا تنھنجو ڪسوٽو مان کي نہ ايندو تہ ٻيو وري.......“
”سچي رک نور تي هٿ.“ ناز ۽ نخري مان.
”اڙي! توکي ڪو اعتبار ايندو ڇا، تون تہ........“ چوندي، چوندي ڀري ڇڏيس ٿو ڀاڪر، ڇڏيس ٿو سيني ۾ نپ ڪري.
”ائي الا........ ڀلا ساھہ ڪڍندين ڇا، اچي نہ وڃي وري ٻار کي.....“
”اڙي يوسف خان، تو لاءِ سپارتون ٿيون ٿين سائين، هائو سائين سپارتون ڪيئن نہ ٿينديون، جائي بہ اڳيان ويا وسري، پويان لڳا مصري.“
سوڙ مان نڪتل وڌندڙ هٿ سندس نوڪدار نڪ کي سوگهو ٿو ڪري،
”هاڻي ڏي خبر.........“
”اڙي، زور نہ ڏي، زور نہ.........“
”...... او ماما گلڻ ووءِ.........“ اوچتي واڪي تي ڇرڪي پوي ٿي، يادن جي گهيري مان جان ڇڏيئيندي توائيءَ مان نڪري وڃيس ٿو،
”هچا پويس، وري الائي ڪير؟....... مھل بہ اچي....... ڪھڙو نہ........ او ڪھڙو ادا.......“
”ماسي مان رانجهو آهيان، اها ڪوڏر تہ جهٽ کن ڏجو.“ سُتي ئي جواب ۾ چئي ٿي،
”نہ ادا نہ مان کي ڪو پاڻ پٽائٽو آهي ڇا، اچي مالڪ تہ ان کان وٺو.“
اوندھہ اڃان ڪين ٽُٽي آهي، اڃان تائين اُڀ تي تارا ٽمڪي رهيا آهن، پکي پکڻ داڻي پاڻيءَ لاءِ سويرو ئي پر ڦڙڪائي لاتيون لنودا اڏري رهيا آهن. هوءَ سنڀالي پنھنجي ڌڻيءَ کي کٽ تان اُٿي ٿي ٻہ چار اوٻاسيون ڏئي، ڪَرَ موڙي رئو مٿي تي رکندي بستري کي ويڙهي اڳتي وڌي ٿي. گهڙامنجيءَ تي جهڪي پاروٿي پاڻيءَ ڀريل دلي کي ڌڌڪائيندي ٺريل ڳچُ پاڻيءَ جا ڇنڊا مُنھن تي هڻي، گرڙي ڪري رئي جي پلانڌ سان مُنھن اگهي ٿي. ڪالھوڪي سُور سبب سندس سَنڌُ سَنڌُ ڏکي رهيو آهي. هن جو اندر ڏک ۽ غم سان ٽُمٽار آهي. روڄ راڙي ۽ اوجاڳي سبب سندس اکيون ڳريون ۽ سوڻل آهن. هوءَ جيتوڻيڪ پنھنجي جان مان ئي بيزار آهي، ڪم تي دل نہ ٿي چويس پر پوءِ بہ ماچيس هٿ ڪرڻ لاءِ وڌي ٿي، تيلي ٻارڻ لاءِ هٿ چُرنس ٿا. ڀڙڪندڙ باھہ تي ٿورو تئو وٺندي، جانڊي کاري هيٺان ڄميل کير جو پارو کڻي نھري آڏو آڻي ٿي پوءِ چاڏي، منڌيئڙو، مانڌاڻي، پاڻيءَ جو دلو، ايئن ئي ڏڌُ وِلوڙڻ،
جهو.......
جهو.......
جهو.......
....... ڏڌ ولوڙجي ٿو، مانڌاڻي تيز لامارا ڏيندي، جهمريون پائي رهي آهي. آست، ڪڏهن جهمريون پائيندڙ مانڌاڻي تہ ، ڪڏهن پنھنجي ٻانھن تي لڳل رسن جي نشانن ڏانھن نھاري ٿي. اڄ ڏڌ نہ، ڄڻ سندس اندر پيو ولوڙجي هوءَ سوچي ٿي،
”هيءَ بہ ڪا حياتي آهي!؟..... عمر ئي عذاب! زندگي ئي جھنم! ڇا تہ ڏهاڙا هئا. ڪيئن نہ سک، سھنج، پيار پريت، قرب محبت ۾ ڏينھن گذريا...... سدائين گهر ۾ کِلَ کجڪو، نہ ڪا ڳڻتي، نہ ڳاراڻو....... هيڏانھن اچي تہ بہ آست، هوڏانھن اچي تہ بہ آست، ڇا تہ ڏهاڙا هئا!...... گهر ۾ گهرندي هڪ ٻانھن ۾ يوسب ۽ ٻيءَ ۾ ...... ٿوري گهڻي تہ ڳڻ ڳوت، وِک وِکَ تي ويچار ۽ اڄ...... اڄ اصلي ماڻھپي مان ئي......... ڀلا مان ڏي بہ ڪھڙو ڏوھہ، مان تہ سدائين کيس گلڙن جيان ٽڙندي ڏسڻ جا خواب لڌا، مان تہ کيس خوس رکڻ لاءِ لکين جتن ڪيا، مان تہ کيس حاصل ڪرڻ لئي سوين ڪاڍا ڪڍيا....... مان ڏي بہ آخر ڏوھہ ڪھڙو؟....... مان اڀاڳڻ کي ڪھڙي ڪال جي خبر تہ ڪو ڀاڳ نہ ڀڙائيندو، ٿيندي عمر عذاب، پسبا ڏولاوا........ پر......... آخر هن کي ٿي ڇا ويو!!؟....... اڳ تہ ايئن ڪونہ هو، ڪٿي هو اڳ اهڙو......!؟ پوءِ........ نيٺ ڇا ٿئي؟
وفا جي لفظن ۾،
ڪجهہ سوالن جيان، ڪجهہ جوابن جيان،
زندگــــــــي آهي انگـــــي حســــابــــن جيان.
مٿين سوالن تي سوچيندي سوچيندي هوءَ بيل گاڏيءَ جيان گڙندي گرندي گهڻو اڳتي نڪري وڃي ٿي.
........ ڪچڙي نيرن جو وقت، گهر ۾ مايوسي ۽ نراسائيءَ جو راڪاس، پاڙي اوڙي جون زائفون، مٽ مائٽ، هڪ کٽولي کي گهيرو، کٽولي تي ڪڪڙ جيان ڦيٽان کائيندڙ يوسف، ٻارن جو چوٻول، ماڻھن جو گوڙ، ماءُ جون رڙيون واڪا،
”اڙي منھنجا جانب پُٽڙا، ووءِ........“
”اڙي مان کي ڪھڙيءَ ڪاريءَ کاڌو ووءِ..........“
”ادي نہ روءُ، بس تہ ڪر، سياڻي ٿيءُ، عقل تہ ڪر.......“
”اڙي ڀيڻ، او........ مون لاءِ اوندھہ ٿي وئي اوءِ.......“
”اڙي ڇورا ڀڄ، ڀڄ وڃي مامنھن گلڻ کي پوک مان سڏي اچ، ڀڄ ڀڄ کھرو ٿيءُ....... اها وِکَ ويندين، سيگهہ ڪر، چويس ان پير تي پھچ.“
”ادي آست، خبر بہ هيئي تہ بخار اٿس پوءِ ڏسي وائسي ڪيئن ٿي وهنجاريو سي“
”اڙي جيجل، مان کي ڪھڙي ڪال جي خبر ڀيڻ....... چيائين امان ونھنجار تہ اسڪول وڃان........ ادي........ مان لٽجي ويس ووءِ........“
ڳچ کان پوءِ گلڻ جو در ٽپڻ، عورتن جون رڙيون واڪا.
”اڙي ادا آءُ کڻي، الھہ کڻي........“
”پوءِ ڀائو ايڏي دير؟ هت آ جو........“
”....... جو سڀ کي گڙدن ٽوڙ.........“
”ڇا.....!؟ گڙدن ٽوڙ!!!“
”اڙي يوسب پيءُ پھچ، مان مري وئي سانءِ ووءِ.......“
گلڻ جو عورتن جي تنگ گهيري کي ٽوڙي کٽ مٿان اچڻ، کٽ تي يوسف گڙدن ٽوڙ بخار جي چنبي ۾ لاش بنيل، عضوا ٽڙيل پکڙيل، ڪنڌ هڪ پاسي مُڙيل، وات مان اڇي گج، جهاڳ وهندڙ. گلڻ جھڙو بت، هينئن ۾ مُٺ، جهڪي پُٽ کي سيني ۾ سوگهو ڪري ڇڏڻ، چپ ڀڪوڙيل، اکين مان ڳوڙهن جي ٽم ٽم،
”پ، پ....... پٽ....... او منھنجا پ....... اونھون هون.......“
”ادا عقل ڪر، روئڻ مان ڇا هڙ حاصل، جود ڪر گاڏي سنبراءِ کڻ ڏاڪدر ڏي.“
”ڀيڻھان ﷲ تي رک، رب ويجهو آهي.“
”اڙي يوسب پيءُ اوءِ...... اڙي مان سان ناحق ٿي ويو ووءِ...... ھھن، ھھن هون.......“
مانڌاڻيءَ جو هلڻ بند ٿي وڃي ٿو. ڳوڙها اکين جا بند ڀڃي رکنس ٿا، اوراڻا ڏيڻ پار ڪڍڻ لڳي ٿي،
”او منھنجا مٺڙا پُٽڙا اوءِ......“
”او منھنجا جانب اوءِ.......“
”او يوسبڙا اوءِ......“
ڳوڙهن جي ٽم ٽم،
”ها، ان ڏينھن کان ها، تن ڏينھن کان پوءِ ئي تہ...... يوسف جي مري وڃڻ کان پوءِ ئي تہ....... ها، تڏهن کان قسمت ڦٽي، تڏهن کان گلڻ.....“
هن کي ياد ٿو اچي ان ڏينھن کان وٺي گلڻ بدلجي ويو، ان ڏينھن هن سوين ڳوڙها ڳاڙيا، پٽيون ڪُٽيو پر گلڻ ٻڙڪ ٻاهر نہ ڪڍي. هن جي دل ڪومائجي، جگر کاڄي، زبان سڪي ٺڪر ٿي وئي سکڻا گونگا ڳوڙها، اهي ڏينھن هي ڏينھن وري نہ نہ سندس مُنھن تي مرڪ ليئو پاتو ۽ آست ڪيترا نہ جتن ڪيا. سندس روح ريجهائڻ، دل پرچائڻ لاءِ ڪھڙا نہ حِيلا هلايا پر سڀ بيڪار.
جواڻ پُٽَ جي موت کان پوءِ گلڻ پھريان ماٺ پوءِ تِيسو، چڙ، بخيلائپ، هر ڳالھہ تي بُڇان، شل نہ ڪو ڪڪڙ ڪانءُ ڍڳن جي آهُرَ، مينھن جي ڪونر ۾ پير پائي پوءِ ڪلھہ مري ويو. شل نہ ڪو ڪتو ٻلو در تي پير پائي پوءِ ڀائين تہ بت تي ڪتڙيون گهمي ويندس. اصلي ماڻھپي مان نڪتل. پرائي پنھنجي جي ڪا ساڃاھہ ئي ڪونھي گار جي پئي ڳھي پوندي، ٽسينگ جو پُٽُ هجي تہ بہ ٽر نہ ڪريس.
جڏهن سانجهي سومھڻيءَ کان پوءِ ٻين جي گهرن ۾ آواز بمبکيڙا هوندا تڏهن هن جي گهر ۾ ماٺ. جڏهن رات اڌ رات ماڻھن جي گهرن ۾ ماٺ تہ پوءِ بہ پيو جاڳندو، سج لٿي سج اڀرئي جڏهن ڏس تڏهن چلم ۽ پاڻ، اڪيلي سِرِ دونس ۾ جيڪي ڪجهہ ڪندو تنھن جي نفعي نقصان جي سڌ ئي ڪانہ. سڄي ڏينھن جي هڻ هڻان کان پوءِ جڏهن رات جي وڳڙي ۾ گهر گهرندو تڏهن بہ آرام ڪونہ. جڏهن ڪاوڙ وٺندس تہ بنھہ آپي کان ٻاهر نڪري ويندو. ويتر جو اوجاڳا ۽ جاکوڙ تنھن ڪري تہ هيڪاندو طبيعت ۾ ڪاوڙ، ڪروڌ، اصلي ڪڙ تي پيو چڙندو. گهر ۾ ڪو چوڻ آکڻ وارو بہ ڪونہ، هڪ ئي لائين تي هلندي هلندي ڪٺور ۽ بخيل ، ڳالھہ ڳالھہ تي رهچون رهڙون. گهر ۾ سدائين ڪروڌ، ٽمجهڻ، ڪِر ڪِر، رنج، ڪنجهہ، زال سان سدائين وير، نڪو ڳالھائڻ ٻولھائڻ ۽ نہ ڪا صلاح مصلحت، مٿس سدائين ڏمريل.
”رن، ڪڏهن تو مان خداءِ جند ڇڏائيندو، چئو اِڪري تہ ڦِڪري ڪيون ويٺي آن. جي چئو ڦِڪري تہ اِڪري....... ڪڏي اهڙي ڪھاڙي ٺڪاءُ ڪرائيندو سانءِ جو......“
”رب جو ڪئي پوءِ........“
”مان ٿو چوانءِاجايو مڳز نہ چَٽِ تہ ٺڪيانءِ نہ لِتر.“
”جائي مان ڪا هاڻي.......“
”تنھنجي تہ بڻياد کي......“
..... ٽڙ....!! مانڌاڻيءَ جو ٽُٽل ٽنگو سندس هٿ ۾ آهي. لوڏي سان ڇلڪندڙ اکين کي ڇلڪو اچي ٿو. ڳوڙهن جي ٽم ٽم. ٿوري اڳ واري جهمريون پائيندڙ مانڌاڻي هڪ جاءِ رڪجي وڃي ٿي. هوءَ ڀِنل نيڻ کڻي هڪ جاءِ بيٺل مانڌاڻيءَ ڏانھن چتائڻ لڳي ٿي.
”ها، ان ڏينھن.....!“ هن جا چپ چرن ٿا، هلڪو آواز اڀري ٿو،
”ان ڏانھن کان ئي گلڻ جو پيار ، محبت سڀ ڪجهہ پُٽڙي جي مرڻ سان ئي گلڻ ماڻھپي مان....... هاڻي تہ زناورن جيان، جيئن وڻيس ٿو...... او منھنجا رب......! اڄ...... اڄ جي يوسب هجي ها تہ جيڪر هيئن روز روز...... يوسب کي تہ جنت نصيب ٿي پر...... پر، ان کان پوءِ ڪو ٻيو ٻار بہ تہ..... تہ جيڪر....... جيڪر يوسب وارو زخم....... او منھنجا رب....... منھنجي ڪھڙي قسمت لکيئي!؟“
اکين مان ڳوڙهن جي ٻيھر رم جهم ۽ هوءَ سڏڪا ڀريندي ٽُٽل ٽنگي کي ڏڪندڙ هٿن سان ڳنڍيون ڏئي ٿي. ٽٽل ٽنگو ڳنڍيندي هن جي من ۾ خيال اڀري ٿو،
”ٽُٽل ٽنگو ڳنڍجي سگهي ٿو.....!؟ ٽُٽل ڀاڳ کي ٽاڪو.....!؟“
”هن عمر ۾....!؟“ ۽ پوءِ مايوسيءَ مان نڪ سڻڪندي،
”هاڻي ڀلا ڇاٿيندو، نہ ٿي سگهي ٿو.....!!“ ٻيو سوال کيس مايوسيءَ جي ڪُن مان ڪڍي وٺي ٿو،
”ادي هاجران کي جو پِيريءَ ۾ پُٽُ ڄائو..... پر جائي راڄل کي بہ تہ..... ۽ هن زيبل کي.....!؟ ها، ڀاڳ سنوري سگهي ٿو...... حِيلو بھانو تہ پنھنجي وس آهي..... دوا درمل تہ....... سُتي ڦَڪيءَ تہ ...... شايد ڪنھن ڦَڪيءَ سان...... اوھہ...... منھنجي بہ ڪھڙي اچي متِ کسي آهي هاڻي..... هيڏي عمر ۾، ٿي سگهي ٿو....؟ نہ..... ڇو نہ، اڃان تہ دم آهي، اڃان تہ..... هڪ ڀيرو آزمايان دوا.....؟ وٺان دائي دريا خاتونءَ جون سُتيون ڦَڪيون، من ڪا گلڻ جي زندگي، ها ها جيڪي پنھنجي وس ۾ آهي ان مان...... من گلڻ....... من گلڻ پرچي......“
ڳوڙهن جي،
ٽم ٽم،
”ها من ڪو قسمت.....“
۽ گلڻ بہ......“
مانڌاڻيءَ جو ٻيھر هلڻ،
جُهو......
جُهو.....
جُهو.....