مھاڳ
عبدالحئي پليجي سان پرپٺ واقفيت ”دي ٽائيمز“ جي روح روان نورمحمد ڪرائي، جنھن ٻڌايو ته پليجي صاحب کي ھِند ۾ شري گوبند جي ائڊريس گھربل آھي. جنھن معرفت ھو پنھنجي والد محترم ارباب نور محمد پليجو جي دوست سان ملڻ جو خواھشمند ھو ويجھڙائي ۾ جڏھن ھِند جي دوري تان موٽيو، تڏھن ساڻس روبرو ملاقات به ٿي. ھو ڀاءُ نور محمد سان گڏجي اسان وٽ آيو ۽ اُتان موڪليل سِڪ جون سوکڙيون ۽ سلام آڻي ڏنائين. جلد ئي ساڻس ٻئي گڏجاڻي به ٿي، جنھن ۾ ھن پنھنجي سفرنامي تي مون کان ماڳ لکرائڻ جي خواھش ظاھر ڪئي . . . .!
جيئن ته پاڻ تازو ھِند جي سفر تان موٽيو ھو تنھن ڪري مون کي سورنھن آنا خاطري ھئي ته پڪ ئي پڪ اِھو ھِند جو سفرنامو لکيو ھوندائين – پر منھنجي اندازي تان ان مھل پاڻي ڦري ويو جڏھن ٻڌايائين ته ھن ھِند جو سفرنامو نه لکيو آھي!
الائي ڇو؟ پليجو صاحب جي ڳالھائڻ ٻولھائڻ ۾ جيڪا شاستگي ۽ شيريني ھئي، تنھن ڊمي پڙھڻ کان اڳ ئي سندس لکڻي جي ڄڻ جھلڪ ڏيکاري ورتي جنھن سان ڪي قدر آٿٿ ملي ته ڪتاب تي مھاڳ لکڻ وقت مشاق ”مھاڳ نويسن“ جيان ڪرتب ڏيکارڻ جي بنھه ضرورت نه پوندم جيڪي باز کي ڳيرو ۽ ڳيري کي جھرڪي ڪري ڏيکارڻ پنھنجي ڏائي ھٿ جو کيل سمجھندا آھن. ڄاڻان ٿي ته مھاڳ نويسي به اخبار نويسي، افسانا نويسي، عريضي نويسي ۽ ٻين ڪيترن ئي نويسن جيان باقاعدي ھڪ فن آھي، جنھن ۾ منھنجي حيثيث اڃا شاگرد جي آھي، جي وجھه مليو ته مھاڳ نويسي ۾ پي ايڇ ڊي ڪري، مھاڳيالاجسٽ جو معتبر درجو ماڻڻ جي ڪوشش ڪرڻ کان وسئون ڪين گھٽائيندس. بھرحال، ادب جي ھڪ پانڌيئڙي جي حيثيث ۾ ھي سفرنامو پڙھي پورو ڪيم. ٻولي سٺي سادي ۽ روان توڙي جو اردو جا ٻه چار اکر به شامل آھن. جيئن ته : ڦوار، لحاظا ۽ حُليو وغيره پر اھا ڪا اھڙي ڳري ڳالھه نه آھي.
پليجو صاحب بنيادي طرح ھڪ حساس دل جو مالڪ آھي اھوئي سبب آھي ته سفرنامي ۾ دل ڇھيندڙ احساسن سان گڏ sentimental Touches به آھن بئنڪاڪ ايئرپورٽ تي سنڌ يونيورسٽي جي بنگالي استاد پروفيسر ڊاڪٽر مصطفى سان اوچتو ملڻ بعد جا جيڪي احساسات ۽ جذبات آھن، اھي ليکڪ جي پنھنجي وطن ۽ ان جي ماڻھن سان اٿاھ محبت جا ترجمان آھن ايتري قدر جو محض وطن واسين سان مشابھت رکندڙن کي به پنھنجي جيءَ ۾ جايون ٿو ڏئي. جيڪي ڄاڻي ٻجھي ڌرتيءَ سان پنھنجي جنمن جو ناتو ڇني ٿا ڇڏين تن لاءِ ھو لکي ٿو:
” اھڙا ماڻھو ڪھڙي به ڌرتي تي وڃي واسو ڪن ڌرتيءَ تي بار ھوندا آھن سندن وجود ۾ ٽوھ جي ڪڙاڻ، ٿوھر جا ڪنڊا ۽ وڻ ويڙھي جھڙي تباھي رچيل ھوندي آھي.“
سفرنامي ۾ ھوٽل جي ٿائي ريسپشنسٽ ڪيسرينا کي ڏسڻ بعد ان ۾ گھڻي دلچسپي ڏيکاري اٿس، جيڪا صاحب ڪتاب جي اندر جي گھُر، بي وسي يا ڪمزوري چئبي جا پنھنجي تمام تر رنگيني ۽ شگفته مزاجي سان ظاھر ٿي پئي آھي. جتي ھن ھانگ ڪانگ جي واپاڙ وڙي ۽ اتان جي ماڻھن تي روشني وڌي آھي، اتي ھن پنھنجي اھڙن حسن پرست ۽ رومينٽڪ جذبن جو به بي باقيءَ سان اظھار ڪيو آھي جنھن ۾ سونھن طرف ڪشش ڏيکاري اٿس. ان سلسلي ۾ ھڪ ھنڌ حسرت مان لکي ٿو:
”ڪاش مان شاعر ھجان ھا ته سندس سونھن جي واکاڻ ۾ قصيدا لکي ڇڏيان ھا.“
جڏھن ته ڪيترن ئي شاعرن جي ڪنڌ تي بندوق رکي پنھنجو اِھو ارمان پورو به ڪيو اٿس ۽ پنھنجي دلي ڪيفيت شدمد سان بيان ڪرڻ ۾ ڪابه ڪسر نه ڇڏي اٿس اڃا به جي شاعر ھجي ھا ته پوءِ خبر ناھي ٿائي حسينه جي شان ۾ قصيدن پڙھڻ سان ڪھڙا قھر ڪري ھا. پليجو صاحب شاعر کڻي ڪونھي، پر ڪتاب ۾ ڄاڻايل مشھور شاعرن جي شاعري جو جيڪو اڀياس ڪيو اٿس سو اِن ڳالھه جو ضامن آھي ته منجھس ھڪ سٺي شاعر ٿيڻ جا گُڻ گھڻي قدر موجود آھن.
سمنڊ جي ڪناري، چنڊ جي چانڊاڻ جي جنھن دلڪشي سان ھن منظر ڪشي ڪئي آھي ۽ گڏوگڏ ورڊس ورٿ ۽ چيني شاعر (جيڪو پاڻي ۾ چنڊ جي عڪس کي چمڻ ڪاڻ ٻڏي مئو) جا اھڙن حسين نظارن بابت جيڪي خيال ظاھر ڪيا آھن، ۽ جنھن انداز سان ظاھر ڪيا آھن، اُھي سندس جمالياتي ذوق جو سھڻو مثال آھن. سموري سفرنامي ۾ ڪيترائي اھڙا واقعا ملندا جنھن ۾ اھڙن دلفريب نظارن جو ذڪر ڪندي ھن پنھنجي ديس جي چانڊوڪين، ٿڌين ھيرن مان ايندڙ پريم جي خوشبوءَ جي مدھوشين کي به محسوس ڪيو آھي، پرديس ۾ عبدالله جھڙا اھپاپي ۽ حڪم جا بندا ملڻ به وڏي نعمت آھي، جنھن وٽ پليجو صاحب ۽ سندس دوست گھمي ڦري، وري اچي ھائو جھلو ڪندا ھئا عبدالله نه ٿيوڄڻ منڊيءَ جو جن ٿيو. حئي صاحب ۽ سندس دوست جي خاطرداري لاءِ پوڙھو مڙس پيرين ڀر اوڀو بيٺو ھوندو ھو. سگھڙ ۽ فرمانبدار وري اھڙو جو پليجو صاحب جي ان فرمائش تي ته اڄ مغز پچائي کارائي، اڳيئي ڊزن کن مغز وٺي آڻي ڊيپ فريزر ۾ سنڌيائين اھي سمورا مغز کين اوستائين کارائڻ جو پھه ڪيو ويٺو ھو، جيترا ڏينھن ھو شھر ۾ ترسيل ھئا. شايد ته کيس خبر نه ھئي ته سنڌ جي جانٺن لاءِ ھڪ ئي وقت ۾ ٻارنھن مغز کائڻ ائين آھي جيئن ٻارنھن ڀڳڙا!
عبدالله جا الوداعي گفتا، سندس عظمت کي سلام ٿا ڪرائين سفرنامي ۾ ڪي ننڍڙا جملا، پنھنجي اندر گھري معنى ٿا رکن ته گڏوگڏ ليکڪ جي اعلى سوچ جي ترجماني به ڪن ٿا! جيئن ته:
”ٽڪرين جون چوٽيون ڪر کنيو سينو تاڻيو بيٺيون ھيون ڄڻ ته انسان کي مضبوط پيرن سان ڳاٽ اوچو ڪري جيئڻ جو سبق سيکاري رھيون ھجن.“
”مون ھانگ ڪانگ جي اوچين ۽ بلند عمارتن ڏانھن نھاريو ته اھي مونکي اسان جي ريتن رسمن اڳيان پتڪڙيون نظر آيون.“
”ھانگ ڪانگ ۾ ٻاھريون روشنيون ايتريون ان ڪري ڪيون ويون آھن ته جيئن اندر جي اوندھ کي لڪائي سگھن.“
”ڪاش ماڻھو جي من ۾ به سمنڊ جھڙي وسعت ۽ گھرائي ھجي.“
”بي ايمان ۽ ٺڳن کي ھانگ ڪانگ يا عرب رياستن ۾ وڃڻ جي ڪھڙي ضرورت بي ايمانن ۽ ٺڳن جي لاءِ ته اسانجو ملڪ ئي ھانگ ڪانگ آھي.“
ھن ڪتاب ۾ ھانگ ڪانگ ۽ فلپائن ويندڙن لاءِ تفصيلي معلومات ڏنل آھي جنھن ۾ ھر ملڪ جي ٿوري گھڻي تواريخي ۽ سياسي پس منظر ڏيڻ سان گڏوگڏ سماجي، معاشي ۽ اقتصادي پھلوئن تي پڻ سٺي ۽ وڻندڙ انداز ۾ روشني وڌل آھي.
مان اميد ٿي ڪريان ته پڙھندڙ ھي ڪتاب پڙھي ضرور خوش ٿيندا ۽ خوش ٿي خوشيالاجي ۾ ايم اي (M.A) نه ته آنرز (honur’s) ڪرڻ کان پوءِ فلپائن ۽ ھانگ ڪانگ ضرور گھمڻ ويندا.
[b]ماھتاب محبوب
[/b]