ڪھاڻيون

آخري وسيلو

حليم بروهي ذاتي طور هڪ نرالو شخص هو، مصلحت پسندي ۽ منافقيءَ واري دور ۾ هو سڀني کان الڳ ۽ اڪيلو هو. هن لکڻ توڙي ڳالهائڻ ۾ ڪڏهن به ڪنهن کي راضي ڪرڻ، خوش ڪرڻ لاءِ مصلحت کان ڪم نه ورتو. حليم جنهن ڳالهه کي صحيح سمجهندو هو، ان جو اظهار ڪري ڇڏيندو هو، پوءِ ڀلي ڪنهن کي نه وڻي يا ڏکي لڳي، اها پرواهه ڪرڻ حليم بروهي سکيو ئي ڪو نه هو. هن جي ڳالهائڻ ۽ لکڻ ۾ حليم بروهي اهو ئي ساڳيو ۽ هڪڙو هو. فقط حليم بروهي ئي ڪنهن کي کل کل ۾ چئي سگهيو ٿي ته، ”تون مون کي نٿو وڻين“.
  • 4.5/5.0
  • 3036
  • 1052
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • حليم بروهي
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book آخري وسيلو

ادبي ھٿيار

ادبي ھٿيار
سنڌي اديب سڏائڻ جي لاءِ جي ايم سيد جي شخصيت کان متاثر ٿيل سڏائڻ ضروري آھي، مھنجي شڪل مان ظاھر آھي تہ مان جي ايم سيد جي شخصيت کان متاثر ٿيل اديبن مان آھيان ۽ منھنجي ادبي تخليقات مان ظاھر آھي تہ مان شايد ئي ڪنھن شئي کان متاثر آھيان.
ادب جي دنيا محدود آھي ۽ اديب جي دنيا نھايت بيھودي حد تائين محدود آھي. شايد ئي ڪو اديب ھجي جنھن ادب جي حدن کي چڱي طرح پروڙيو ھجي. مان انھن جو ذڪر نہ پيو ڪريان جيڪي ادب ۾ ڪالھہ ڄاوا ۽ جي ايم سيد جي شخصيت کان متاثر نہ ھئڻ سبب اڄ ادب جون حدون اورانگهي بہ چڪا آھن. مان اھڙن کي اديب ئي نٿو مڃان.
اديب لاءِ ضروري آھي تہ ھو ڪنھن نہ ڪنھن عظيم شخصيت کان متاثر ٿيل ھجي ۽ جي نہ ھجي تہ متاثر ٿيل ھئڻ جو ڍونگ رچائي. اسان سنڌي اديب پاڻ کي سالن جا سال جي ايم سيد جي شخصيت کان متاثر ٿيل سمجهڻ کانپوءِ ھن وقت پاڻ کي سچ پچ جي ايم سيد جي شخصيت کان متاثر ٿيل سمجهي چڪا آھيون. جي ايم سيد جي شخصيت کان متاٿر ٿيل چورائي اسان سالن جا سال پنھنجي خيالن جي دنيا ۾ وڏا اديب ٿي رھيا آھيون.
اسان وٽ جي ايم سيد کان وڌيڪ عظيم شخصيت نہ آھي نہ ٿيندي ۽ جي ٿيندي تہ اسان ان کي مڃڻ کان انڪار ڪنداسين. جي ايم سيد جي شخصيت اسان جو ٺاھيل بت آھي جنھن جي پوڄا اسان تي فرض ۽ جنھن جي حفاظت اسانجو حق آھي.
ھن وقت اسان جي خيالن جي دنيا کي ڌونڌاڙيو پيو وڃي، لوڏيو پيو وڃي ۽ اسانکي رولي ۾ وڌو پيو وڃي. اڄ سوال اٿاري تہ جي ايم سيد جا خيالات احترام جي قابل آھن بہ يا نہ اسان جي جذبات سان ھٿ چراند ڪئي پئي وڃي. اڄ سوال اٿاري نہ جي ايم سيد جا ٻول احترام جي قابل آھن بہ يا نہ، اسان جي حقن کي للڪاريو پيو وڃي. اڄ جي ايم سيد جي شخصيت سان ھٿ چراند ٿي رھي آھي، ۽ اھا ھٿ چراند اھي شخص ڪري رھيا آھن جيڪي نہ اديب آھن ۽ نہ ادب جي آداب کان واقف آھن. ادب جي آداب جو پھروين ادب آھي جي ايم سيد کان متاثر ٿيل ھئڻ يا اسان مان گهڻن وانگي پاڻ کي خوامخواھ جي ايم سيد کان متاثر ٿيل سمجهڻ يا اسان مان باقي رھيلن وانگي خوامخواھ جي ايم سيد کان متاثر ٿيل ھئڻ جو مظاھرو ڪرڻ. جنھن بند ڪوٺڙي ۾ اسان سالن جا سال بند رھيا آھيون ۽ جنھن ڪوٺڙي جي حفاظت اسانجو فرض آھي تنھن جي ڀتن کي اڄ ڪي نالائق لوڏي اسانجي عظمت کي للڪاري رھيا آھن. ھي نالائق جيڪي بي دعوتا ڪاھي پيا آھن ادب ۾ سي جيئن ڍڳا ڪاھي پيا ھجن شيشي جي ٿانون جي ڪنھن دڪان ۾.
پر زبان درازي يا قالم درازي کان ڪم وٺي اسانکي پاڻ پڌرو ٿيڻو ڪونھي، اسانکي زبان ۽ قلم ٻئي قابو ۾ رکڻا آھن. اسانکي سوچي سمجهي ھنن نالائقن کي منھن ڏيڻو آھي. پاڻ ڏسون تہ پاڻ وٽ ھٿيار ڪھڙا آھن ھنن نالائقن سان جنگ جوٽڻ لاءِ. ھٿيار اھڙا ھجن جيڪي ھنن نالائقن وٽ نہ ھجن، ھاڻي اھڙا ھٿيار پاڻ وٽ ڪھڙا آھن؟ بغض ۽ ڪينو ازل کان ھيڻن جو ھٿيار آھن، بغض ۽ ڪينو اھڙا ٻہ ھٿيار آھن جن جي اديبن وٽ کوڙ نہ ھوندي آھي جو اديب ازل کان ھيڻو آھي. اھي ٻہ ھٿيار پاڻ کي استعمال ڪرڻا آھن ۽ اھڙي طرح ڪرڻا آھن جو ھي نالائق پاڙئون پٽجن ۽ پاڻ پڌرا بہ نہ ٿيون. طريقو جيڪو پاڻ کي اختيار ڪرڻو آھي اھو آھي تہ پاڻ ھنن نالائق ليکن کي اھميت نہ ڏيون. ائين ظاھر ڪريون تہ جيئن اسان سندن ڪو ليک پڙھيو ئي ڪونھي، ڏٺو ئي ڪونھي. جڏھن بہ پاڻ سان ڪو ھنن نالائقن مان ڪنھن سان گڏجي تہ ائين گڏجي جيئن ھنن نالائقن ڪڏھن ڪو ليک لکيو ئي ڪونھي. اسان مان ڪوبہ سندن ڪنھن بہ ليک جو جواب نہ ڏئي تہ جيئن ھو محسوس ڪن تہ سندن ليکن کي اسان يا تہ پڙھيو ڪونھي يا ان قابل نہ سمجهيو اٿئون تہ ان تي ڪو تبصرو ڪجي. مان اوھان کي خاطري ٿو ڏيان تہ پاڻ جي ھن طريقي تي صبر، استقلال ۽ تنظيم سان عمل ڪيو تہ ھو نالائق دل شڪست ٿي لکڻ لکائڻ تان ھٿ کڻي وڃي گهر ويھندا. ھي ادبي طريقو آھي ڪنھن اديب جون پاڙون پٽڻ جو، ھي ادبي طريقو آھي نئين اديبن کي ادب جا دروازا بند ڪرڻ جو ۽ ھي ادبي طريقو آھي نئين اديبن کي اديب ٿيڻ کان اڳ ھميشہ لاءِ ختم ڪري دفنائي ڇڏڻ جو.
***
• پنجابي سنڌ ۾ 1901ع کان آباد آھن، ڪڏھن پنجابين ڪنھن بہ سنڌي آفيسر کي بدلي ڪرڻ يا ڪڍڻ لا ڪو جلسو ڪيو؟ يا ڪو جلوس ڪڍيو؟
• جنھن مسخري جو خيال آھي تہ شادي کانپوءِ ماڻھون وقت جو پابند ٿيندو آھي، تنھن مسخري کي اھا خبر ناھي تہ وقت جو پابند فقط غلام ھوندو آھي. ڪا اھڙي زال بہ ڪنھن ڏٺي جيڪا وقت جي پابند ھُجي؟
• ڪا گهران ٻاھر نہ نڪري ۽ جي ڪا نڪري تہ ھن کي بڇڙو ڪريو. ماڻھون اوھان لک روپين جا آھيو، فقط اوھان جو قدر ڪونھي.