ڪھاڻيون

آخري وسيلو

حليم بروهي ذاتي طور هڪ نرالو شخص هو، مصلحت پسندي ۽ منافقيءَ واري دور ۾ هو سڀني کان الڳ ۽ اڪيلو هو. هن لکڻ توڙي ڳالهائڻ ۾ ڪڏهن به ڪنهن کي راضي ڪرڻ، خوش ڪرڻ لاءِ مصلحت کان ڪم نه ورتو. حليم جنهن ڳالهه کي صحيح سمجهندو هو، ان جو اظهار ڪري ڇڏيندو هو، پوءِ ڀلي ڪنهن کي نه وڻي يا ڏکي لڳي، اها پرواهه ڪرڻ حليم بروهي سکيو ئي ڪو نه هو. هن جي ڳالهائڻ ۽ لکڻ ۾ حليم بروهي اهو ئي ساڳيو ۽ هڪڙو هو. فقط حليم بروهي ئي ڪنهن کي کل کل ۾ چئي سگهيو ٿي ته، ”تون مون کي نٿو وڻين“.
  • 4.5/5.0
  • 3036
  • 1052
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • حليم بروهي
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book آخري وسيلو

ٻہ قبرون

ٻہ قبرون
]ڪراچي کان چار ميل اڳتي سمنڊ ۾ ھڪڙو ننڍڙو ٻيٽ آھي ”ٻن قبرن وارو ٻيٽ“ جي نالي سان مشھور آھي. ھن ٻيٽ ۾ فقط اھي ٻہ قبرون آھن ۽ ٻي ڪابہ قبر ڪانهي. ھي ٻئي قبرون ھڪ ٻئي کان پورن ويھن قدمن تي آھن. عجيب ڳالهہ اِھا آھي تہ ھن ٻيٽ ۾ ڪو ساھ وارو بہ ڪونهي، ماڻهون جانور تہ ڇڏيو پر ڪو پکي جيت يا مجاور بہ ڪونهي. اھا زيادتي آھي. ورھن جي کوجنا کان پوءِ بہ ھي راز اڄ تائين راز رھيو آھي تہ اھي ٻہ قبرون اتي ڪيئن آيون، ۽ جي آيون نہ تہ ڪنھن ٺاھيون، ۽ جي ڪنھن ٺاھيون تہ اھي ٺاھڻ وارا ڪير ھُئا ۽ ڪيڏانھن ويا. ھي راز اڄ تائين راز رھيو آھي جو مون اڄ تائين پنھنجو وات نہ کوليو آھي. پراڄ مون کي پنھنجو وات ۽ ھي راز کولڻ کان ڪوبہ روڪي نٿو سگهي جو اڄ منھنجي گهر واري مائٽن ڏانھن ويل آھي.[
ٽي چار سؤ سال اڳ جي ڳالهہ آھي جڏھن مان اڃا جاسوسي کاتي ۾ ھوس. خوني خون ڪري ڀڄي رھيو ھو ۽ مان کيس گرفتار ڪرڻ لاءِ سندس پويان ھئس. اوچتو خوني بل ڏيئي ھڪڙي جاءِ ۾ گهڙي ويو. مان منجهي پيس، پر پوءِ مان بہ بل ڏيئي ٻي جاءِ ۾ گهڙي ويس. خوني جنھن جاءِ ۾ گهڙي ويو ھو سا سندس پنھنجي ھئي، ۽ جنھن جاءِ ۾ مان گهڙي ويو ھئس سا پرائي ھئي. مون پنھنجو ٻلو ڏيکاريو تہ مونکي بہ چانھہ مِلي. ”گهڻا ڏينھن لڪندو؟“ مون دل ۾ آھستي سوچيو تہ جيئن خوني ٻڌي نہ وٺي. ھن نہ ٻڌو، ۽ ھفتو پورو جاءِ ۾ لڪي ويھڻ کان پوءِ جڏھن نڪتو تہ مان سندس پويان ھوس ۽ ڀريل روالور منھنجي ھٿ ۾ ھو.
خوني ھڪڙي اسٽال تان اخبار ورتي. مان سمجهي ويس. مون ٻئي اسٽال تان ٻي اخبار ورتي. ساڳي اخبار ورتي ھجيم ھا تہ خوني ھڪدم سمجهي ويو ھجي ھا تہ مان سندس پيڇو ڪري رھيو آھيان. جاسوسي کاتي ۾ مون ڪچيون گوليون نہ کيڏيون ھيون. خوني ھلڪي سيٽي وڄائيندو شاھي بازار ڏانھن روانو ٿيو. پوري ويھن قدمن تي مان بہ ھلڪي سيٽي وڄائيندو سندس پويان لڳي ويس. خوني ھڪڙي دڪان تان ٻہ جوراب ۽ ھڪ رومال ورتو يا الائجي خريد ڪيائين. مان ويھن قدمن تي ھوس، تنھنڪري خبر نہ پيم. خوني شاھي بازار مان ٿيندو قلعي وٽان نڪري اسٽيشن روڊ جو رستو ورتو. جاسوسي کاتي ۾ جاسوسن کي الائجي ڇو ويھن قدمن تي رھڻ جي سکيا ڏني ويندي آھي. مان جوراب ۽ رومال وٺي نہ سگهيس. اسٽيشن تي خوني انٽر ڪلاس جي ٽڪيٽ وٺي گاڏي ۾ ويٺو، ۽ پوريون ويھ سيٽون ڇڏي مان جو ويٺس تہ پاڻ کي پاسي واري گاڏي ۾ ڏٺم جو خوني واري گاڏي ۾ ڪل سيٽون سورنھن ھيون. ريل ھلڻ لڳي ۽ منھنجو دل ڌڙڪڻ لڳو. ھي پھريون ڀيرو ھو جو مان ڪنھن اھڙي خوني جي پويان ھوس جنھن ڏھ خون ڪيا ھئا. خوني بہ اڪيلو ھو ۽ مان بہ اڪيلو ھوس. مون گيدي ۾ ھٿ وجهي روالور کي ھٿ لاتو. منھنجي سڄي بدن ۾ گرم رت ڊوڙڻ لڳو. گيدي ۾ رھڻ ڪري روالور گرم ٿي ويو ھو. ڪراچي تائين خوني پنھنجي گاڏي مان نہ لٿو، ۽ مان بہ پنھنجي گاڏي مان نہ لٿس. منھنجي لھڻ تي جي اتفاق سان گاڏي ڇڏائجي وڃيم ھا تہ ھن خوني کي جيئرو يا مئل گرفتار ڪير ڪري ھا؟ ھن جي سر تي ويھ ھزار روپيا انعام رکيل ھو. مان پگهرجي پيس. خوني صدر اسٽيشن تي لٿو ۽ فٽ پاٿ وٺي ڪياماڙي ڏانھن روانو ٿيو. اھا سندس غلطي ھُئي، سٽي اسٽيشن تي لھي ھا تہ ڪياماڙي ويجهي پويس ھا. پر خير، صدر اسٽيشن تي فٽ پاٿ نہ ھئڻ جي باوجود ھي رھزن خوني فٽ پاٿ تي پئي ھليو ۽ پوري ويھن قدمن تي ھي بندو پويان لڳو ويس.
]مان اوھان کي ٿوري ۾ ٻُڌايان تہ ٿيو ڇا ھو، ھن خونيءَ ڏھ خون ڪرڻ کان پوءِ جڏھن ٽيليفون تي زور سان ٽھڪ ڏيئي جاسوسي کاتي جي سربراھ کي چيو ”تون ۽ تنھنجو جاسوسي کاتو منھنجو ڪُجهہ نٿا بگاڙي سگهن ۽ منھنجو پروگرام آھي پورا يارنھن خون ڪرڻ“ تڏھن سربراھ مونکي گهرائي چيو تہ ” پوليس ۽ جاسوسي کاتي ۾ تو کان وڌيڪ برجستو ۽ ھمٿ ڀريو آفيسر نہ آھي ۽ نہ ٿيندو. ڇا ٿو چئين؟“ مون ”ھا“ چئي غلطي ھڪئي، ۽ ھاڻ مونکي پنھنجا ٻار ياد اچي رھيا ھئا. مان زال جو نالو نہ وٺندس. اسان جي آڪھ ۾ مُڙس پنھنجي زال جو نالو نہ وٺندو آھي.[
ھلندي ھلندي اوچتو خوني جهونا مارڪيٽ ڏانھن رخ ڦيرايو. مون ويھن قدمن تي ئي پنھنجو رخ ڦيرايو ۽ ڌُو وڃي مُنھن ڀت سان ھنيم. ڊوڙي وڃي پھتوسانس، اھا سندس چالاڪي ھئي. شايد سمجهي ويو ھو تہ مان سندس پويان آھيان. ھڪڙي ھوٽل ۾ ويھي ھن ماني کاڌي. مان ٻاھر بيٺو رھيس جو اندر ويھ ڪرسيون نہ ھيون. الائجي ڇا کاڌائين. ايتري ۾ رات ٿي وئي. اوندھ انڌوڪار ۾، جنھن ۾ ھٿ نہ ڏسي مڇ کي، ويران رستي تي خوني جي قدمن جي آواز جي سھاري پوري ويھن قدمن تي مان ھلندو رھيس. اوچتو مونکي ھڪڙو خيال آيو ۽ مان پيرن کان مٿي تائين سڄو ڪنبي ويس. ائين تہ ڪونھي تہ اوندھ انڌوڪار ۾، جنھن ۾ ھٿ نہ ڏسي مڇ کي، منھنجي پنھنجي قدمن جي آواز جي سھاري پورن ويھن قدمن تي ھي خوني پيو ھلي؟ مان پگهرجي پيس. پگهر ريلا ڪري منھنجي ڪياڙي تان وھڻ لڳو. مون رومال ڪڍي ڪياڙي اُگهي، ۽ گيدي ۾ ھٿ وجهي روالور تي آڱريون مضبوط ڪيم. مٿي اللہ ۽ ھيٺ زمين تي ھڪ روالور منھنجو ساٿي ھو. ھاڻ مونکي ڪا پرواھ نہ ھُئي. مان ھلندو ھليس... اوچتو ماٺ ٿي وئي. صفا ماٺ ٿي وئي. آواز ڪيڏانھن ويو؟ مان گهٻرائجي ويس. خوني جي قدمن جو آواز ڪيڏانھن ويو؟ مان صفا گهٻرائجي ويس. مونکي ڏڪڻي وٺي وئي. گهٻراھٽ ۾ روالور تي ھٿ رکي دماغ تي زور ڏيئي غور سان ڏسڻ جي ڪوشش ڪيم. اوچتو چلڪو ٿيو ۽ مان ھڪدم پٽ تي ليٽي پيس. اھو چلڪي سان گڏ پٽ تي ليٽي پوڻ بہ اسان کي جاسوسي کاتي ۾ سيکاريو ويندو آھي تہ جيئن ڪابہ گولي اسانکي سڌي منھن يا بدن ۾ نہ لڳي. بيٺل ماڻھون کي ڪوبہ سولائي سان گولي ھڻي سگهي ٿو. ھاڻ جو غور سان ڏسان تہ خوني سگريٽ دکائڻ لاءِ بيھي رھيو ھو! اھو ئي سبب ھو جو سندس قدمن جو آواز غائب ٿي ويو ھو. ۽ مان اُٿي بيٺس. روالور تي ھٿ رکي دماغ تي زور ڏيڻ بدران جي مان گهٻراھٽ ۾ دماغ تي ھٿ رکي روالور تي زور ڏيئي ڇڏيان ھا تہ ھي قصو اوھانکي اڄ مون بدران اھو خوني ٻُڌائي رھيو ھجي ھا. الله رحيم ۽ ڪارساز آھي. مون سگريٽ ٻاري سوٽو ڀريو. نيٽي جيٽي تي پھچي خوني ھڪڙي ٻيڙي خريد ڪري پاڻ ھلائيندو سمنڊ ڏانھن روانو ٿي ويو، پھرين تہ مان ڏسندو رھيس، پر پوءِ مان بہ ھڪڙي ٻيڙي خريد ڪري پاڻ ھلائيندو ھن جي پويان روانو ٿيس. منھنجو دل ڌڙڪي رھيو ھو. ويھ قدم پري رھڻ ھاڻ ڏکيو ھو جو قدم ڳڻڻ لاءِ پاڻي ۾ ٿي لٿس تہ ٻُڏي ٿي مئس. مون پنھنجي دل مضبوط ڪئي. ٻڏي مرڻ لاءِ اسان جاسوسي کاتي وارا ھر وقت تيار ھوندا آھيون، پر ويھن قدمن تي. ۽ پوءِ وڏو سمنڊ اچي ويو جنھن ۾ خوني جي ٻيڙي ڇولين تي نچڻ ڪڏڻ لڳي. مان ڏسندو رھيس، ۽ پوءِ جڏھن پوري ويھن قدمن تي منھنجي ٻيڙي آئي تڏھن ھو بہ نچڻ ڪڏڻ لڳي. مون ھمٿ نہ ھاري. اسانجي جاسوسي کاتي ۾ ھمٿ نہ ھارڻ تي خاص زور ڏنو ويندو آھي. الائجي ڪٿان اوچتو ڪنارو اچي ويو. خوني ٻيڙي ڪناري سان ٻڌي سگريٽ دکائي بيھي مونڏانھن ڏسڻ لڳو. مان ڏٺو اڻ ڏٺو ڪري پوري ويھن قدمن تي پنھنجي ٻيڙي ٻڌي منھن ٻئي پاسي ڪري سيٽي وڄائڻ لڳس تہ جيئن خوني محسوس نہ ڪري تہ مان ڪو سندس پيڇو ڪري رھيو آھيان. ھي طريقو بہ اسانکي جاسوسي کاتي ۾ سيکاريو ويندو آھي. آھستي آھستي خوني مونڏانھن وڌڻ لڳو. خوني ڏانھن منھنجي پٺ ھئي، پر اسان جاسوسن جا ڪن تيز ھوندا آھن. مان سيٽي وڄائيندو ٻئي پاسي وک وڌائڻ لڳس. خوني قدم تيز ڪيا تہ مون بہ تڪڙا قدم کنيا. اوچتو خوني ڊوڙڻ لڳو تہ مان بہ اچي ڊڪ ۾ پيس. جاسوسي کاتي ۾ اسانکي ڇھ مھينا ملٽري وارن سان ڊوڙ ڊڪ سيکاري ويندي آھي، ھي خوني مون کي ڪٿان ٿو پھچي؟ اسانجي سربراھ جو حڪم ھو تہ ”ڪڏھن بہ ڪنھنجو پيڇو ڪرڻو پوي تہ ھن کان ويھ قدم پري رھڻ جي ڪوشش ڪندا ڪريو“. مان ڊوڙندو ويس. ڊڪندي ڊڪندي ھڪڙي سيڪنڊ لاءِ خيال آيم تہ قاعدي موجب خوني کي اڳيان ۽ مون کي سندس پويان ھئڻ گهرجي. پر ھي وقت خوني سان بحث ڪرڻ جو نہ ھو. مان ڊوڙي سڄو ٻيٽ ڦري آيس. ڏسان تہ خوني اتيئي بيٺو ھو! سڄو منھنجو وھم ھو. مان منھن ٻئي پاسي ڪري سگريٽ دکائي سوٽا ھڻڻ لڳس. خوني جي قدمن جو آواز مونڏانھن وڌڻ لڳو. ھي وھم ھو. اسانکي جاسوسي کاتي ۾ وھم تي وڏا ليڪچر خوني ھڪ ڏيڍ انچ ويڪرو ۽ چار فٽ ڊگهو ڇرو منھنجي پٺيءَ ۾ ھٿئي تائين ھڻي پوءِ وار مٿان وار ڪرڻ لڳو. اھو وھم نہ ھو. مون ھڪ فلڪ شگاف رڙ ڪئي ۽ اتي جو اتي اُڦٽ مري ويس. ھي خوني جو يارھون خون ھو. پوءِ خوني ھڪ اونھي قبر کوٽي ان ۾ مونکي دفنائي مٿان مڻ مٽي جا وجهي باقاعدي قبر ٺاھي فاتح پڙھي منھنجي قبر تي ئي ويھي سگريٽ دکائي پيڻ لڳو. اھو سنھري موقعو ھو. اسان جي کاتي جي سربراھ جو چوڻ آھي تہ ”ڪوبہ سنھري موقعو ھٿان نہ وڃايو“. مان آھستي آھستي قبر مان نڪتس ۽ روالور جي نلي سندس ڪياڙي جي مٿان مٿي سان لڳائي ھڪ ٻئي پويان ڇھ فائر ڪيم. ھن جا آخري لفظ ھُئا تہ ”ڏسي رھندس، توکي بہ ۽ تنھنجي سربراھ کي بہ“. مون پنھنجي قبر کان ويھن قدمن تي ھڪ قبر کوٽي ان ۾ خوني کي دفنايو، ۽ پوءِ پنھنجي قبر ۾ داخل ٿي سمھي پيس. ھي آھي راز انھن ٻن قبرن جو جيڪي ھڪ ٻئي کان ويھن قدمن تي آھن، ۽ اتي آھن جتي ماڻھون جانور تہ ڇا ڪو پکي جيت مجاور بہ ڪونھي.
***
• پنجابي سنڌ ۾ ڇھ مھينا ٿو رھي تہ سنڌي ٻولي سمجهڻ ٿو لڳي، ٻن ٽن سالن ۾ پنجابي سنڌي ٻولي ڳالهائڻ بہ لڳندو آھي. اڄ سنڌ ۾ ھزارين پنجابي اھڙا آھن جيڪي گهڻن سنڌين کان وڌيڪ سٺي لکندا ۽ ڳالهائيندا آھن. پر اسان انڌا آھيون جو اسان کي انھن انڌو ڪيو آھي جن کي سنڌي ٻولي ڳالهائيندي شرم ٿو اچي.
• ون يونٽ جا حامي ڪير آھن؟ اھي جيڪي ڀٽي جي مخالفت ڪري رھيا آھن، اھي جيڪي ڀٽي کي ڪافر چئي رھيا آھن. ۽ ياد رکو تہ اُھي پنجابي ھرگز ڪونھن.