ڪهاڻي ڪاڪي ڪوڏومل جي
ڪاڪي ڪوڏومل جي ڪهاڻي لفظن ۾ قيَد ڪرڻ کان ٻاهر آهي. هن جي زندگيءَ جا باب بصر جي تَهـن وانگر هڪ ٻئي مٿان چڙهيل آهن. مان هتي ڪاڪي جي ڪهاڻيءَ جي رُڳو هڪ بابَ کي مختصر ۾ توهان جي اڳيان رکڻ جي اجازت گھُرندس ڇاڪاڻ ته اِئين ته ٿئي جو شروع ڪرڻ کان اڳ ئي توهان هن جي ڪهاڻيءَ جو اَنتُ ڄاڻڻ جي چاهنا ئي ڇڏي ڏيو.
منهنجي لاءِ ڪاڪي ڪوڏومل جو وَجودُ ان ڏينهن کان شروع ٿيو جنهن ڏينهن مان هن شهر ۾ بدلي ٿي سندس محلي ۾ رهڻ آيو هوس. مُنهن جي اچڻ کان اڳ آفيس جي ساٿين منهنجي لاءِ هيءَ جاءِ مَسواڙ تي وٺي ڇڏي هئي. رات جو گاڏي پهچڻ ڪري مان دير رات جو هن جاءِ ۾ گھڙيو هوس. اُن وقت شايد ئي ڪو پاڙيسري جاڳندو رهيو هوندو. گاڏيءَ جي ٿَڪَ کان بستري تي ليٽندي ئي ننڊ اچي ويئي هُئي ۽ اک تڏهن کُلي جڏهن در تي کڙڪو ٻُڌم. در کولڻ کان اڳ واچ ۾ ٽائيم ڏِٺم، پوڻا ڇَـهـه ٿيا هُئا. ‘هِن وقت ڪيرُ هوندو! شايد منهنجي آفيس جو ڪو ساٿي هوندو جيڪو صبح جي چانهه جو انتظام ڪرڻ آيو هوندو.’ اُٿي در کوليم. هڪ شخص بيٺو هو، عمر اٽڪل 55-60 سال ، اَڇا وَڏا وار، ساڌُن جهڙي اَڇي ڊگھي ڏاڙهي، ڀريل شرير ۽ بدن تي ملٽري ڪوٽ، جنهن جي هيٺ شايد ڪڇي ۽ گنجيءَ کان سواءِ ڪجھه به پاتل ته هوس. ڪوٽ جي کليل بٽڻن مان هڪ ڦاٽل ميري گنجي صاف ڏسڻ ۾ آئي پئي، پر ٽنگون بلڪل اُگھاڙيون هُئس. وات ۾ ڏندڻُ. مونکي ڏِسندي ئي چيائين، ”مسٽر رام، ڪيئن خيريت سان پهچي ويا، رستي تي ڪا تڪليف ته ڪانه ٿِيَوَ؟ ”
هڪ اجنبيءَ کان پنهنجو نالو ٻُڌي ڪجھه اَچرج لڳو. اڃان سندس سوال جو ڪو جواب ڏيان ان کان اڳ ئي هُن وري چوڻ شروع ڪيو، ”مسٽر، منهنجي بيتڪلفيءَ لاءِ معاف ڪندا. عمر جي لحاظ کان توهان منهنجي پٽ کان به ننڍا آهيو انڪري توهان کي مسٽر رام چوڻ ڪجھه اٽپٽو ٿو لڳي. مان توهان کي رڳو رام ئي چوندس.
منهنجو نالو ڪوڏومل آهي پر سڀ مونکي ڪاڪو ڪري ڪوٺيِندا
آهن، توُن به مونکي ڪاڪو چئي سگھين ٿو. مان به هن ئي محلي ۾ ٿورو پرڀرو ننڍي گھِٽيءَ جي آخر ۾ رهندو آهيان. مونکي جڏهن پَتو پيو ته تون نئون هن مَحلي ۾ آيو آهين ته مون پنهنجو اهو فرض سمجھيو ته اچي توکان خيريت پُڇان ۽ جيڪڏهن توکي ڪنهن شيءِ جي ضرورت هجي ته ان ۾ تنهنجي مدد ڪريان.”
اُن کان پوءِ پوُرن پندرهن منٽن تائين ڪاڪو ڪوڏومل ڏندڻُ به ڪندو رهيو ۽ منهنجي باري ۾ پڇندو به رهيو. ان ٿوري عرصي ۾ هُن مونکان منهنجي گھر جي ڀاتين، آفيس ۽ آفيس جي ساٿين، دوستن ۽ يارن جي باري ۾ سڀ ڪجھه ڄاڻي ورتو. ائين پئي لڳو ته هوُ مون سان ڪو پهريون دفعو ته ملي رهيو هو پر ڪا پُراڻي سُڃاڻپ هُئس. منهنجي باري ۾ هن کي گھڻيون ڳالهيون اڳ ۾ ئي معلوم هيون جن کي ٻُڌي مونکي عجب لڳو ته کيس انهن ڳالهين جو ڪٿان پتو پيو. پندرهن منٽن کان پوءِ وات جو ڏندڻُ اُتي ئي ڦٽو ڪندي هُن پاڻي گھري منهن ڌوتو ۽ ٽوال گھري چڱي طرح هٿ- ٻاتهون ۽ مُنهن اُگھيو. اُن کان پوءِ هُن چَوَڻُ شروع ڪيو :
” اڙي! مان ته ڀُلجي ويس ته تون اڃان هاڻي ننڊ مان اُٿيو آهين ۽ شايد حاجت مان به فارغ ته ٿيو آهين. چانهه اڳ ۾ پيئندو آهين يا برش ڪرڻ کان پوءِ پيئڻ جو عادي آهين ؟ چانهه گھر ۾ ئي ٺاهڻ جو انتظام ڪيو اٿيئي يا هوٽل تي هلي پيئڻ چاهيندين ؟ مان به ڪهڙو ته موُرک آهيان توکي اجايو پندرهن منٽن تائين ڳالهين ۾ مشغول رکيم. خير، هاڻي ٻُڌاءِ، تنهنجي چانهه جو ڪهڙو اِنتظام ڪجي؟”
جواب ڏنومانس،”چانهه ته مان حاجت ن کان فارغ ٿي پوءِ پيئندس. مون وٽ چانهه ٺاهڻ جو پوُرو انتظام آهي. رُڳو کير جي ضرورت پوندي . ڇا ڪٿان کيرُ ملي سَگھندو؟”
ڪاڪي چَيو،”کير ته ڇا توکي جيڪڏهن گانءِ يا ميتهن به کپي ته ان جو به انتظام ٿي ويندو. تون مونکي گلاس ۽ پيَسا ڏي ته مان ٿو توکي کير آڻي ڏيان.”
مون ڪاڪي کي پنجين روپيه جو نوٽ ۽ گلاس ڏنو. ڪاڪو هليو ويو ۽ مان پنهنجن حاجت ن کان فارغ ٿيڻ ۾ لڳي ويس. ٿوري دير ۾ فارغ ٿي اڃان اندر گھڙيس مس جو رنڌڻي مان اسٽووَ جو آواز ٻُڌي عجب لڳو. اَندر وڃي ڏِسان ته ڪاڪو ويٺو چانهه ٺاهي ۽ ڀرسان هڪ پليٽ ۾ بسڪيٽ پڻ پيا هُئا. بسڪيٽ ڏسي وائڙو ٿيس ته اهي ڪٿان آيا، گھر ۾ ته هُئا ڪون. بسڪيٽن ڏانهن نهاريندو ڏسي ڪاڪي چيو، ”رام، صبوح نيراڻي چانهه پيئڻ نُـقـصانڪار ٿيندي آهي انڪري مان بسڪيٽ پڻ وٺي آيس. وٺ چانهه به تيار ٿي ويئي آهي.”
ائين چئي چانهه جو ڪوپ کڻي منهنجي هٿ ۾ ڏنائين ۽
پاڻ کير وارو اهو گلاس چانهه سان ڀري پيئڻ لڳو. چانهه پيئندي -
پيئندي چوڻ شروع ڪيائين، ” اَڄڪلهه ڪهڙو زمانو اچي ويو آهي. پَيسا ڏيڻ سان به ڪا شيءِ نٿي ملي . هوٽل واري کير ڏيڻ کان انڪار ڪيو. بسڪيٽ به انڪري ورتامانس ته من ڪو قياس پويس. پنج گھر گھُمڻ کان پوءِ مس - مس ڇهين گھر مان کير چُڪڙي ملي . خير سڀاڻي کان مان تنهنجي لاءِ کير جو پڪو انتظام ڪري ڇڏيندس. روز - روز ٻين جي اڳيان هٿ ٽنگڻ مونکان ته پُڄندو. توکي به هاڻي آفيس جي تياري ڪرڻي هوندي انڪري هلان ٿو. شام جو وري ايندوسانءِ. جيڪڏهن ڪنهن شيءِ جي ضرورت پويئي ته حجاب ته ڪج. پاڙي ۾ ڪنهن ٻار کان به گھر پڇندين ته ٻُڌائيندُءِ.”
ائين چئي چانهه جو خالي گلاس اُتي ئي رکي ڪاڪو رمندو رهيو. ڪاڪي جي وڃڻ کانپوءِ جان کڻي ڏسان ته پليٽ ۾ هڪ به بِـسڪيٽ ته هو. مونکي چِٽيءَ طرح ياد هو ته مون ته رڳو ٻه بسڪيٽ کاڌا هئا. ته ڇا، ڪاڪو پورو پئڪيٽ چٽ ڪري ويو هو! اَڃان ان سوچَ ۾ هوس ته ٻاهران ڪنهن جي سڏڻ جو آواز آيو. ٻاهر نڪري ڏٺم سڏڻ وارو وچولي عمر جو هڪ مڙد هو. مونکي ڏسي هن چوڻ شروع ڪيو، ”مان توهانجو پاڙيسري ڀڳوان آهيان. توهان جي جنهن دوست توهان لاءِ هيءَ جڳهه مسواڙ تي ورتي هئي ان مونکي توهان جي پارت ڪري ڇڏي هئي. مان ته صبوح جو ئي اچڻ وارو هوس پر ڪاڪي جو آواز ٻُڌي ڪونه آيس. هينئر کيس ويندو ڏسي، آيو آهيان. توهان ڪاڪي کان هوشيار رهجو. هڪ دفعو توهان هن کي مُنهن لڳايو ته پوءِ زندگي ڀر توهان جي پچر ته ڇڏيندو. هڪ دفعو جيڪڏهن توهان هن کي کائڻ لاءِ ڪجھه ڏنو ته پڪ سمجھجو ته ڪاڪو روز ان وقت توهان وٽ حاضر هوندو. پئسن جي ڏي وٺ ته ڪڏهن ڀُلجي به ته ڪجوس. هو پڪو چچڙ آهي. هن محلي ۾ ماڻهو سِلهه ۽ ڪئنسر کان به ايترو پري ته ڀڄندا آهن جيترو ڪاڪي کان! خير هتي رهندوَ ته ڪاڪي جون ڳالهيون هر ڪنهن کان توهان کي ٻڌڻ لاءِ ملنديون. مان توهانکي چانهه ٺاهرائي موڪليان ٿو. جيڪڏهن توهان کي ڪنهن به شيءِ جي ضرورت هُجي ته رُڳو در تي بيهي آواز ڏجو، گھر مان ڪو نه ڪو اَچي توهان کان پُڇندو.”
مون چيومانس، ”مسٽر ڀڳوان، توهان جا شڪرانه . چانهه ته مون پي ڇڏي آهي، سو ان لاءِ تڪليف نه ڪجو. هن وقت ته ٻي ڪنهن شيءِ جي به درڪار ڪانه آهي. جيڪڏهن ضرورت پيئي ته ضرور توهان کي تڪليف ڏيندس.”
ڀڳوان اچرج مان چيو، ” توهان چانهه پي ڇڏي آهي! ڪٿي اِئين ته ناهي ته ڪاڪي اچڻ سان ئي توهان تي جادو ڪرڻ شروع ڪري ڇڏيو آهي. جيڪڏهن اهو سچ آهي ته پوءِ سمجھجو ته ڪاڪو هن کان پوءِ روز صبوح جو چانهه توهان وٽ ئي پيئندو.”
سچ پچ ڀڳوان جي چوڻ مطابق روز صبوح جو اُٿڻ سان ئي ڪاڪي جو درشن ٿيڻ لڳو. صبوح جو در کولڻ سان ئي وات ۾ ڏندڻ ۽ خالي بدن. رڳو ڪڇي مٿان ملٽري اووَر ڪوٽ پاتل ڪاڪو در جي ٻاهران حاضر هوندو هو. هو ڏندڻ ڪري اُتي ئي چانهه ٺاهي مون سان گڏ پاڻ به پيئندو هو. منهنجي چانهه ۾ کير گھٽ ۽ هنجي ۾ وڌيڪ ئي رهندو هو. گھڻا ئي دفعا سوچيم ته سڌو جواب ڏيانس پر اَلائي ڪهڙي شڪتي مونکي ائين ڪرڻ کان روڪيندي هئي.
ڪاڪو رِوينيوُ کاتي ۾ انسپيڪٽر هو. نوڪريءَ جي مَهِني ۾ اڪثر ٻاهر دؤري تي رهندو هو. مهِيني ۾ اٺ - ڏهه ڏينهن ئي هو هيڊ ڪوارٽر تي رهندو هو. دؤري تي سندس کاڌي جو انتظام ته هميشهه ڳوٺاڻا يا پٽواري ڪندا هئا پر هيڊ ڪوارٽر تي کيس پنهنجي کاڌي جو انتظام پاڻ ڪرڻو پوندو هو. هُن ان جو سولو طريقو ڳولهي ڪڍيو هو. روٽيءَ جي وقتِ هوُ ڪنهن نه ڪنهن جي گھر پهچي ويندو هو . اڄ هِتي ته سڀاڻي هُتي، منجھند جو هڪ وٽ ته رات جو ٻئي وٽ. منهنجي اَچڻ کانپوءِ سندس صبوح جي چانهه ۽ ناشتي جو پڪو انتظام ٿي ويو هو باقي ٻن ويلن تي هو بن بُلائي ڪنهن نه ڪنهن وٽ حاضر ٿي ويندو هو. ماڻهو به پنهنجي جند جلد ڇڏائڻ خاطر کيس جلدُ بِجلدُ روٽي کارائي ڪڍندا هئا. ڪن ماڻهن جو چوڻ هو ته جيڪڏهن ڪنهن ڏينهن کيس ڪنهن وٽ روٽي کائڻ لاءِ ته ملندي هئي ته هو بکيو رهندوهو پر پنهنجي کيسي مان ٻه ڏوڪڙ ڪڍي هن ڪڏهن ڀُڳڙا وٺي به نه کاڌا. ائين ته ماڻهن جي ڄاڻ مطابق ڪاڪي جو پنهنجو هڪ ڪٽنب پڻ هو پر هو ٻئي شهر ۾ رهندا هئا ۽ ڪڏهن به ڪاڪي سان ملڻ ان شهر ۾ ڪون آيا هئا. هڪ ماڻهو جيڪو ڪاڪي کي چڱي طرح سڃاڻندو هو، اُن ماڻهن کي ٻڌايو هو ته ڪاڪي کي چار پٽ آهن. سڀ کان وڏو ڊاڪٽر هو ۽ پرڻيل پڻ، ٻيو نمبر ملٽري ۾ ميجر هو جنهن جو ڏنل اهو اوور ڪوٽ ڪاڪو هميشهه پائي گھُمندو هو. ٽيون نمبر هڪ پرائييٽ فرم ۾ مئنيجر هو ۽ چوٿون انجينيئرنگ جي آخرين سال ۾ سکيا وٺي رهيو هو. ڪاڪي جي زال پنهنجن پُٽن سان ئي رهڻ پسند ڪندي هئي. پاڙي وارن ٻڌايو ته ڪاڪو پنج سال اڳ بدلي ٿي هن شهر ۾ آيو هو. انهن پنجن سالن ۾ ڪاڪي جي ڪٽنب مان ڪو به ڀاتي ساڻس ملڻ لاءِ نه آيو هو. ڪاڪو پاڻ اوڏانهن ڪڏهن ويو هو ان جي ڄاڻ ڪنهن کي به نه هُئي ڇاڪاڻ ته هڪ ته ڪاڪو اڪثر گھر کان ٻاهر دؤري تي رهندو هو ۽ ٻيو پنهنجي ڪٽنب جي باري ۾ هن ڪڏهن به ڪنهن کي ڪونه ٻڌايو هو.
ڪاڪي کي ڪڏهن به ڪنهن ماڻهوءَ پنهنجي کيسي مان هڪ پئسو به خرچ ڪندي ڪونه ڏٺو هو. هو پنهنجي پگھار جو ڇا ڪندو هو، ان جي ڄاڻ ڪنهن کي به نه هئي. پاڙي ۾ ته ڇڏ، سڄي شهر ۾ به ڪنهن جي به گھر ۾ خوشيءَ يا غميءَ جو ڪو موقعو بڻجي ته ڪاڪو بن بُلائي هردم اُتي حاضر رهندو هو. اهڙن موقعن تي ماڻهن کي به سندس ياد ضرور ايندي هئي ڇاڪاڻ ته ڪاڪو خوب ڪم ڪندو هو، پوءِ اهو ڪهڙو به هُجي. اهڙن موقعن تي ڪاڪي کي پنهنجي کاڌي جي انتظام ڪرڻ جو فڪر نه هوندو هو. اهڙن موقعن تي ڪاڪو ڪهڙو به ننڍي مان ننڍو ڪم ڪرڻ کان نه ڪيٻائيندو هو. رانڌو اڃان نه آيو آهي- ڪاڪو کُرپو- ڇاڻوکڻي رانڌي جو ڪم ڪرڻ لاءِ تيار. بجليءَ وارو نه آيو آهي يا فيوز اُڏامي ويو- بس ڪاڪي کي پيچڪش، پَڪڙ ۽ ڪجھه پراڻيون تاروُن ڏيوس، هوُ ان ۾ رُنڀي ويندو. ايتري قدر جو اگر مزور ڪونه آيو آهي ته هو پاڻ ڳؤري کان ڳؤرو سامان پڻ ڪُلهي تي رکي هيڏانهن کان هوڏانهن رکڻ لاءِ به تيار هوندو هو. ٻُهاري پائڻ ۾ به کيس ڪو شرم محسوس نه ٿيندو هو. پاڙي جو ڪو ماڻهو اسپتال ۾ هُجي ته ڪاڪو رات ڀر اُن جي سيرانڌيءَ کان ويهي سندس پرگھور لهندو هو. توهان رُڳو هُن جي کاڌي جو اِنتظام ڪرڻ جي ذميواري پاڻ تي کڻو، باقي توهان جون ٻيون سڀ ذميواريون هو پاڻ تي کڻڻ لاءِ تيار هوندو هو.
اَهڙو هو ڪاڪو ڪوڏومل، جنهن جي خلاف مونکي پاڙي جي هر اِنسان آگاهه ڪيو هو. پر ان جي الٽو جيئن -جيئن وقت گذرندو ويو مونکي هن جي شخصيت ۾ هڪ عجيب قسم جي ڪشش محسوس ٿيڻ لڳي هئي. هن پنهنجي باري ۾ ڪڏهن به مونکي ڪجھه نه ٻڌايو هو، پر پاڙي جي هر گھر بابت کيس هر هڪ ڄاڻ هوندي هئي. هو ڌيري-ڌيري منهنجي ويجھو ايندو ويو، ايتري قدر جو جڏهن مون نؤڪر کان گھر ۾ ئي روٽي ٺاهرائڻ شروع ڪئي ته هو اڪثر مون وٽ ئي روٽي کائيندو هو.
هڪ ڏينهن ڪاڪي کي آفيس ۾ اوچتو دل جو دؤرو پيو. اُتان ئي کيس آفيس وارا اسپتال کڻائي ويا جتي کيس ڀرتي ڪيو ويو. آفيس جي ڪنهن ماڻهوءَ سندس ڊاڪٽر پُٽ کي تار رستي ان ڳالهه جي سوچنا ڏني. شام جو گھر موٽڻ کان پوءِ جڏهن مونکي ڪاڪي جي بيماريءَ جي ڄاڻ ملي ته مان هڪدم اسپتال ويس پر اُتي ڪاڪي جي سار سنڀال وارو ڪو به نه هو. ايتري قدر جو سندس آفيس جو به ڪو ماڻهو اُتي ته مليو. ڪاڪو ان وقت تائين اَڃان بيهوش هو. مون اُها پوري رات اُتي اسپتال ۾ ئي گذاري. هونءَ ته منهنجي اُتي رهڻ جي ڪا ضرورت نه هئي ڇاڪاڻ ڪاڪو ته بيهوش هو ۽ ڊاڪٽر ۽ نرسيون اتي مؤجود هيون. پر الائي ڇو مان اُتي ئي ويٺو رهيس. صبوح جو ڪاڪي جو ڊاڪٽر پُٽ ۽ سندس ماءُ ٽئڪسيءَ ۾ اُتي آيا. هُنن کي آيل ڏِسي مونکي ڪجھه عجب ته ضرور لڳو پر آٿت پڻ مليو. ڪاڪي کي مهينو کن اسپتال ۾ رهڻو پيو. اسپتال ۾ جڏهن ڪاڪي کي پهريائين هوش آيو ته پنهنجي زال ۽ پُٽ کي ڏسي کيس ڪا خوشي ڪين ٿي اُلٽو ڏاڍو غصّو آيس. جڏهن کيس خبر پيئي ته آفيس جي هڪ ساٿيءَ تار رستي کين سندس بيماريءَ جي خبر ڏني هئي ته هو ان تي به ڏاڍو اچي ڏمريو هو ته هو ڪيرُ ٿيندو آهي هن جي ڪٽنب کي تار ڪرڻ وارو. اجايو هنن کي ٽئڪسيءَ رستي ايڏو خرچ ڪري اچڻو پيو. جيڪڏهن هو مري به وڃي ها ته به آفيس وارن جو ڪهڙو خرچ ٿئي ها. سندس بيمار پوڻ تي پاڙي مان ڪنهن به اچي سندس باري ۾ ڪجھه پڇيو به ته هو اهو پتو پَوڻ تي به ڪاڪي کي ان جو ڪجھه ڏک ٿيو هجي اهڙو احساس هن ڪڏهن ٿيڻ ڪونه ڏنو. ها، باقي مونکي اسپتال ۾ ڏسي کيس ته رڳو خوشي ٿي هُئي پر هن ان جو اظهار به گھڻن ئي طريقن سان ڪيو. اسپتال مان ٺيڪ ٿي گھر اچڻ کان اڳ ئي هن پنهنجي پٽ ۽ زال کي اهو چئي واپس موڪلي ڇڏيو هو ته هو بلڪل ٺيڪ آهي ۽ کيس سندن ڪا ضرورت نه آهي. باقي رهيو آرام ڪرڻ جو سوال، ته اهو موقعو ته کيس سندن وڃڻ کانپوءِ ئي ملي سگھندو.
اسپتال مان گھر موٽڻ وقت ڊاڪٽرن ڪاڪي کي پنهنجي صحت ۽ کاڌي پيِتي تي پورو ڌيان ڏيڻ جي صلاح ڏني هُئي. پر ڪاڪو ڪٿي مڃڻ وارو هو. اسپتال کان موٽڻ کان پوءِ هُن پهرين وانگر ئي زندگي گُـذارڻ شروع ڪئي. ته آفيس جي دؤرن ۾ هن ڪا ڪمي ڪئي ۽ نڪو کائڻ پيئڻ ۾ ڪا پرهيز. مونکي ته ائين احساس ٿيندو هو ڄڻ هو پاڻ کي اڳي کان به وڌيڪ مشغول رکڻ چاهيندو هو. اهڙي نموني ٻه سال ٻيا به گذري ويا. منهنجي بدلي پڻ ان شهر مان ٿي ويئي.
هِن شهر ۾ اچي مان ڪاڪي کي بلڪل ڀُلائي ويٺو هوس. هڪ ڏينهن رستي تي اوچتو ئي اوچتو پاڙيسري ڀڳوان سان ملاقات ٿي. مان هن کان ڪجھه پُڇان ئي پُڇان ان کان اڳ هُن ئي ٻُڌائي ڇڏيو ته ڪاڪو به نوڪريءَ کان رٽائر ٿي اُهو شهر ڇڏي هليو ويو آهي. ڪيڏانهن ويو ان جي ڪنهن کي ڄاڻ ته هئي پر هڪ ڳالهه جي پڪ هئي ته هو موٽي پنهنجن ڪُٽنبيُن ڏانهن نه ويو هوندو.
اِن ڳالهه کي گذرئي اٽڪل چار سال ٿي ويا آهن. اَڄ پوسٽ رستي هڪ لفافو مليو اَٿم. ان لفافي ۾ پيل ڪاغذ تي لکيل مضمونَ ڪاڪي جي ياد کي تازو ڪري ڇڏيو آهي. اتي ڪاڪي جو هڪ نئون روُپ پڻ منهنجي سامهوُن ظاهر ٿيو آهي، ڪاڪي جي اُن روپ کان بلڪل جُدا آهي جيڪو موُن ۽ ٻين ڏٺو هو، لفافي جو مضمون ڪجھه هن ريت آهي :
مسٽر رام،
هيءَ چٺي پائي توهانکي ضرور عجب لڳندو. ٿي سگھي ٿو ته توهان ائين سمجھو ته اسانجي سنسٿا توهان کان ڪنهن چندي وغيره جي گھُرَ ڪري رهي آهي. پر اسان جي اهڙي ڪا منشا ڪانه آهي. هيءَ چٺي اسان پنهنجي سنسٿا جي هڪ مکيه بانيڪار جي آخرين اِڇا مُطابق لکي رهيا آهيون. اَسانجي سنسٿا جو مکيه اُديش غريب ۽ گھرجائو ڪنيائن ۽ وڌوائن جي تعليم ۽ ناري سکيا جو بندوبست ڪرڻ ۽ انهن جون شاديون ڪرائڻ جو آهي. ان لاءِ اسان کي گھڻن ئي دانويرن کان چندو ۽ مالي مدد ملندي رهندي آهي. هن سنسٿا جو پايو وجھندڙ هڪ رواجي اِنسان هو جنهن پنهنجي تن، من ۽ ڌن سان هن سنسٿا کي وڌايو، ويجھايو. ايتري قدر جو هن ڪڏهن به سنسٿا جو هڪ پئسو به پاڻ تي خرچ نه ڪيو، الٽو پنهنجي سڄي ڪمائي هوُ هن سنسٿا کي دان ڪندو هو. اَسانجو اهو هر دل عزيز بانيڪار هو ڪاڪو ڪوڏومل جيڪو پوين سترهن سالن کان ته رُڳو ٻِـيَن کان چندا وٺي اسانکي پيسا موڪليندو هو پر هر مهيني پنهنجي پوري پگھار به غريب ۽ بي سَهارا ڇوڪرين ۽ وڌوائن جي تعليم يا شادين لاءِ دان ڪندو رهندو هو. هوُ پنهنجو گذر بسر ڪيئن ڪندو هو اها رڳو کيس خبر هئي، پر هڪ ڳالهه جي پڪ آهي ته هن ڪڏهن سنسٿا لاءِ مليل دان مان هڪ پئسو به پاڻ لاءِ خرچ نه ڪيو هوندو. رٽائر ٿيڻ کان پوءِ کيس مليل پوُري رقم هن سنسٿا کي هڪ شرط سان دان ۾ ڏني ته اها رقم سالم رکي، ان رقم مان ملندڙ وياجُ ئي خرچ ڪيو وڃي. ڪاڪي ڪوڏومل جو سرڳواس ٻه ڏينهن اڳ ٿيو ۽ مرڻ کان اڳ هو توهان کي پنهنجو عيوضي ۽ ٽرسٽي نامينيٽ ڪري ويا آهن، انڪري هيءَ چٺي توهان کي اطلاع ڏيڻ لاءِ موڪلي ٿي وڃي. اڳتي ڪاڪي ڪوڏومل جي مرضيءَ مطابق توهان کي هر مهيني ملندڙ وياج جي ڄاڻ ۽ گھرجائو ڪنيائن ۽ وڌوائن جي باري ۾ پوري ڄاڻ موڪلي ويندي. اميد ٿا ڪريون ته ڪاڪي ڪوڏومل جي وصيت مطابق توهان اسانکي پنهنجن راين کان واقف ڪندا رهندا جيئن اسان مليل رقم اُن نموني خرچ ڪري سگھوُن ۽ ڪاڪي ڪوڏومل جي ٻاريل هن ڏيئي کي ٻرندڙ رکي سگھوُن.