10
ڊيوڪ سائنس ۽ ٽيڪنالاجي جي تحقيق ۾ پڻ دلچسپي رکي ٿو. هي انڊسٽريل سوسائٽيءَ جو سرپرست ۽ ورلڊ وائيڊ فنڊ فار نيچر اداري جو عالمي صدر پڻ آهي ۽ انهيءَ پاران گهڻو سفر ڪيو اٿس. ويلس جو شهزادو چارلس به ٻه سئو کان گهڻن فلاحي ادارن جو سرپست آهي. هڪ سال دوران چار سئو کان به وڌيڪ عوامي ميڙن ۾ شامل ٿيندو آهي. ولي عهد کي برطانوي عمارت سازي ۽ ماحوليات جو پڻ گهڻو فڪر رهي ٿو. سن 1988ع ۾ هن (A Vision of Britain) يعني برطانيه تي هڪ طائرانه نظر نالي هڪڙو ٽيليويين پروگرام لکي پيش ڪيو، جنهن ۾ عمارت سازي بابت تفصيل ڄاڻايل هئا. انهيءَ پروگرام تي مشتمل هڪ ڪتاب پڻ سن 1989ع ۾ شايع ڪرايائين.
هي برطانيه ۾ صنعتڪاري ۽ ملڪ کان ٻاهر صنعت توڙي تجارت ۾ گھري دلچسپي رکي ٿو. ويلس جي شهزادي خصوصي طور تي معذورن ۽ ٻارن جتي مسئلن تي گهڻي دلچسپي رکي ٿي، هوءَ رائل اسڪول فار دي بلائينڊ ۽ خيراتي اداري هيلپ دي ايجڊ سان وابستا آهي. هن جي مصوري ۽ موسيقي ۾ پڻ گھري دلچسپي آهي. ڪيترن ئي فلاحي ادارن جو صدر يا سرپرست هئڻ سان گڏ ڊيوڪ آف يارڪ فوٽو گرافيءَ جي خفت کان به مشهور آهي.
پرنسيز رائل بهترين گهوڙي سواريءَ جي حيثيت سان سڃاتي وڃي ٿي. هن گهوڙي سواريءَ لاءِ 1976ع ۾ مانٽريال شهر ۾ ٿيل اولمپڪس راندين ۾ برطانيه جي نمائندگي ڪئي هئي. هن سيو دي چلڊرين فنڊ جي صدر جي حيثيت ۾ آفريڪا، وچ اوڀر، نيپال، پاڪستان، ڀارت ۽ بنگلاديش جو دورو ڪيو هو.
شهزادو ايڊورڊ نيشنل يوٿ ٿيٽر جو سرپرست آهي. هن کي نوجوان طبقي کي ٿيٽر جي سرگرمين ۾ حصو وٺڻ لاءِ گهربل موقعا ۽ مراعات فراهم ڪرڻ جو شوق آهي.
شاهي خاندان قديم رسمن ۽ ريتن تي مبني عوامي تقريبن ۾ پڻ حصو وٺندو آهي. مثلا نئين بادشاهه يا راڻيءَ جي تاجپوشي، شاهي خاندان جون شاديون ۽ قضيي لاءِ منعقد ٿيندڙ تقريبون وغيره. انهن تقريبن ۾ شاهي محلات لاءِ مقرر ٿيل فوج، گهوڙي سوار پلٽڻ ۽ پيدل محافظن واريون ريجمينٽون مکيه ۽ اهم ڪردار ادا ڪنديون آهن. ملڪ جي حڪومت جي 1977ع ۾ ملهايل سلور جوبليءَ جو جشن ۽ سندس ٻارن جي شادين جي تقريبن کي سڄي دنيا جي سوين ملين ماڻهن ٽيليويزن تي ڏٺو.
سڄي دنيا دوران گهڻن ڏينهن تي بڪنگهم محل جي محافظ دستن جي بدلي واري تقريب ۾ محافظ ريجمينٽون وڌي چڙهي حصو وٺنديون آهن. هر جون مهيني ۾ ملڪ جي سرڪاري طور تي ملهائي ويندڙ سالگراهه جي هڪڙي تقريب ٽروپنگ ڊي ڪلر سيريمني دوران شاهي محل جو گهوڙي سوار دستو ۽ پيدل محافظن جا دستا ملڪ جي اڳيان پريڊ سان پريڊ سلامي ڏيندا آهن. شاهي توپخاني طرفان ملڪه کي توپن جي سلامي ڏني ويندي آهي، رائل هوائي فوج جا جيٽ جهاز بڪنگهام محل مٿان اڏامي سلامي ڏيندا آهن.
پارليامينٽ جي افتتاحي تقريب کي راڻي خطاب ڪندي آهي، پر پرڏيهي بادشاهن يا غير ملڪي سربراهن، صدر وغيره جي سرڪاري دورن ۾ سندس آجيان يا الوداع راڻي ڪندي آهي.
برطانيه جو قومي ترانو:
برطانيه جو قومي ترانو سڀ کان پهريان سن 1945ع ۾ لنڊن شهر ۾ ڳايو ويو. انهيءَ جا پهريان ٻول هئا. God save the king يعني الله تعاليٰ بادشاهه کي سلامت رکي ۽ هاڻي انهن ۾ بادشاهه جي بدران ”راڻي“ جو لفظ استعمال ٿئي ٿو. هن تراني ۾ بند گهڻا آهن مگر عام طور تي انهيءَ جو فقط پهريون بند يا بيت ڳائبو آهي، جيڪو هن ريت آهي:
God save our gracious Queen!
Long live our noble Queen!
God save the Queen!
Send her victorious,
Happy and glorious,
Long to regin over us,
God save the Queen.
ترجمو:
الله اسانجي مهربان ملڪه کي بچائي،
اسانجي عظيم ملڪه سدائين جيئي،
الله ملڪه کي بچائي،
کيس خوشي ۽ عظمت نصيب ڪري،
کيس اسان تي راڄ لاءِ سدائين جيئاري،
الله راڻيءَ کي سلامت رکي.
شام جو ونود ۽ نور گهر روانا ٿيا ۽ آءُ منا کي وٺي ڊاڪٽر کي ڏيکارڻ ويس. ڊاڪٽر کي منا ٻڌايو ته سالن کان وٺي مون کي مٿي ۾ سور آهي، ڪڏهن ڪڏهن ته انهيءَ مٿي جي سور ڪري منهنجي حالت ڏاڍي خراب ٿي ويندي آهي، سور برداشت کان ٻاهر هوندو آهي. منا کيس پاڪستان ۾ اکين E-N-T دماغ ۽ جنرل فزيشن جون دوائن جون پرچون، ايڪسري ۽ ٻيون مختلف رپورٽون ڏيکاريون، جيڪو سڀ ڪجهه ڏسڻ کانپوءِ پاڻ چيائين ته آئون توهان کي دوائون ته لکي ٿو ڏيان پر ان کان وڌيڪ توهان کي خود احتياط ڪرڻو آهي. مثلا ٿورو سور ٿئي ته سڀ ڪم ڇڏي، ڪمرو بند ڪري انهيءَ ۾ آرام ڪجي، جي بک هجي ته يڪدم ماني کائڻ کپي، ڪنڌ وٽ ۽ مٿي تي زياده پاڻي وجهڻ کپي، هڪ ڪيلو کائڻ کپي ۽ ٻيا به ڪيترا مشورا ڏنائين ۽ چيائين ته ٿي سگهي ٿو ته45 سالن جي عمر کانپوءِ توهان کي هي سور بلڪل ڇڏي وڃي، پر گهٽ ته ضرور ٿيندو، اسان سندس پرچي هٿ ۾ کڻي واپس گهر پهتاسين. سعودي عربستان ۽ دبئي ۾ ته رات جو به تمام گهڻي گرمي ٿئي، ماڻهو ٿورو ٻاهر نڪري وري واپس هوٽل ڀيڙو ٿئي ته ڪپڙا پگهر ۾ شل، ماڻهو اڌ مئو ٿي اچي ڪمري ڀيڙو ٿئي، وري ٻاهر نڪرڻ تي دل ئي نه چوي. هاڻ ته ماشاءَ الله پنهنجو پاڪستان به گرميءَ ۾ گهٽ ڪونهي، روز پيا اخبارن ۾ پڙهون ته اڄ هيترا ماڻهو گرمي وگهي مري ويا. ٻار اسڪولن کان موٽن ته شڪل ئي بدلي پئي آهي، عورتون جمع بازار مان ٿي اچن ته ڄڻ اسپتال ۾ داخل هيون، سي اتان واپس گهر اچي رهيون آهن. جي ماڻهو پاڻ ڪنهن ڪم ڪار سانگي شهر وڃي يا ٻنين تان چڪر هڻي واپس گهر پهچي ته زال به نه سڃاڻيس ۽ دل ئي ڪانه چاهيندي آهي ته ڪو ڪم کانسواءِ گهر کان ٻاهر نڪرجي.
پر اٽلي کانسواءِ ٻين مغربي يورپ جي ملڪن ۾ ڪيترو به گهمي ڦري اچو پر نه گرمي جو احساس نه وري ٿڪ. هونئن به ٽوئرسٽ جيڪو صرف هيترا پئسا خرچ ڪري گهمڻ آيو آهي، تنهن کي ته هڪ منٽ به ضايع نه ڪرڻ گهرجي، جيترو ٿي سگهي اوترو ڏسي وائسي، تفريح واريون جايون، تاريخي، ماڳ ۽ بندر بازاريون عيش آرام جون جايون مطلب ته ڪوشش ڪري هر شيءَ ڏسي، نوٽس وٺي، ان ملڪ بابت ڪتاب اخبارون، رسالا هر طرح سان هر ملڪ بابت مڪمل ۽ ڀرپور نموني سان پنهنجو ٽوئر ڪمپليٽ ڪري واپس وڃي ته ڪا ڪسر نه ڇڏي، ته يا فلاڻي جڳهه ياڪو تفريح جو ماڳ رهجي ويو. ماڻهو لکين روپيا خرچ ڪري سفارتخانن ۽ ٽريول ايجنسيءَ جا چڪر لڳائي پنهنجو قيمتي وقت سيڙائي پوءِ انهيءَ ملڪ ۾ ستو پيو هجي، سو ڪهڙي ڪم جو. ٻي به هڪ ڳالهه هڪ ٽوئرسٽ لاءِ تمام اهم آهي، هڪ ته پنهنجو پاسپورٽ ٽڪيٽ ۽ ٽريولرس چيڪ ۽ ٻين ضروري ڪاغذن کي فوٽو ڪاپي ڪرائي ڪنهن محفوظ جڳهه تي رکي ڇڏي، جي هوٽل ۾ رهي ته يورپ جي هر هوٽل ۾ توهان کي لاڪرس جي سهولت آهي. توهان پنهنجا سڀ ڪاعذ پٽ لاڪر ۾ رکو ۽ ٻيو ته پهرين ڏهاڙن ۾ گهڻو خرچ نه ڪرڻ کپي، جي پيسا جام آهن، تڏهن به واپسيءَ ۾ شاپنگ يا عيش عشرت ڪري. ان کانسواءَ ٽوئرسٽ کي بس، ٽيوب، ٽرين يا ٽئڪسي کان وڌيڪ پنڌ ڪري گهمڻ ڦرڻ گهرجي، انهيءَ ۾ مزو ۽ معلومات زياده ٿي ملي. چئو طرف جو ماحول ماڻهو گهڻو ويجهڙائي سان ۽ گهڻو وقت ڏسي ٿو.
آئون ۽ منا وهنجي سهنجي ٻاهر نڪري پياسين. ڪڏهن ڪڏهن ونود ۽ نور جدا ٻاهر گهمڻ ويندا هئا ته آئون ۽ منا جدا گهمڻ ويندا هئاسين. ڪافي پنڌ ڪري پوءِ ٽوٽين براڊوي واري علائقي ۾ پهتاسين. هت بالم کان وڌيڪ هندستانين، پاڪستانين جا گهر ۽ دڪان آهن، هت پانن جا دڪان پڻ هئا، پر رستن تي پانن جون ٿڪون يا پچڪارون نظر نه آيون. لنڊن ۾ هڪ دوست ڏاڍو مزيدار لطيفو ٻڌايو ته هڪ پاڪستاني پان کائي، ٿڪ کڻي رستي تي اڇلائي. ات بيٺل انگريز سپاهي هن کي ڏسي ورتو. انگريز سمجهيو ته هن کي وات مان رت جي گرڙي نڪتي آهي، سو سپاهي سواءِ وقت ضايع ڪرڻ جي همراهه کي ٽئڪسيءَ ۾ چاڙهي اچي اسپتال ڀيڙو ڪيو. ڊاڪٽر کي سڄي ماجره ٻڌايائين ته هن جي وات مان سخت قسم جي بليڊنگ ٿي رهي آهي، جلد آپريشن ڪيوس يا جيئن توهان مناسب سمجهو. سو سائين ڊاڪٽر جي چڪاس ۽ سڄي ڳالهه سمجهڻ کان پوءِ همراهه جي جند ڇٽي، ۽ همراهه به اسپتال مان نڪري سڌو ايئرپورٽ جو رخ ڪيو، ۽ جهاز ۾ چڙهي وڃي گهر ڀيڙو ٿيو، پوءِ ڪيترن دوستن صلاحون هنيس ته لنڊن هلون، پر همراهه کي انگريزن تان اڃا تائين ڪاوڙ لهي ڪونه متان ڀل ۾ وات مان پچڪاري نڪري وڃي، ۽ اسان اسپتال ڀيڙا ٿيون. ٽيوٽين برڊوي جو علائقو بالم کان وڌيڪ وڏو آهي. اسان هت ڪجهه هندستاني مٺايون پڻ ورتيون جنهن ۾ چمچم ته ڏاڍي مزيدار هئي. منا هندستاني دڪان تان ٻه ساڙهيون ورتيون ۽ مونکي بل ڏيڻ الائي ڇو هي گانو ياد اچي ويو.
آب خريدينگي بنگلا گاڙي
نوڪر هونگي چاڪر هونگي، بينڪون مين اپني لاڪر هونگي
مين تو پهنونگي لنڊن ڪي ساڙهي
يار ايسا ملا.........
اسان ڪافي دير کانپوءِ گهر آياسين، صرف ٽماٽو سوپ پي سمهي رهياسين. صبح جو سوير تيار ٿي روانا ٿياسين. اڄ اسانجي گهمڻ جي پهرين منزل ٽرافلگر اسڪوائر هئي. هن علائقي ۾ هر وقت گهڻي رش ۽ ٽريفڪ هوندي آهي. هت انگلينڊ جي بحريه جي سربراهه ايڊمرل هو، ريٽيو نيلسن جو هڪ وڏو مجسمو لڳل آهي، ۽ چئن تمام وڏن شينهن جا مجسما ۽ سهڻا ڦوهارا. هت هر وقت سياحن جي پيهه لڳي پئي هوندي آهي. هت ڪبوتر به تمام گهڻي تعداد ۾ ٿين، جن کي ماڻهو اتان خوراڪ وٺي کارائين، انهن سان رانديون ڪن. ڪي ماڻهو ڏسو ته شينهن تي چڙهيا ويٺا آهن، ڪي وري شينهن سان گڏ فوٽا ڪڍرائين. عورتون ۽ ٻار پيا ڦوهاري جي پاڻيءَ سان رانديون ڪن. ڏينهن جو هر وقت رش نظر ايندي آهي. آرتوار ۽ ٻين موڪلن جي ڏينهن تي وڏي رش ٿئي، شام جي ٽائيم کان ئي روشنين جي جهرمر شروع ٿي وڃي.توهان گهڻو ڪري هندستاني پاڪستاني فلمن جيڪي فلمون لنڊن ۾ ڀريون آهن، انهن سڀني فلمن ۾ ٽرافلگر اسڪوائر ضرور ڏيکارين. اسان هتان کان سڌا هڪ اٽلين هوٽل ۾ اٽلين لنچ ڪئي. کاڌو ڏاڍو مزيدار هو، پر بل به ڏاڍو مزيدار هو. جنهن کانپوءِ اسان ٽئڪسي ڪري ٽاور آف لنڊن ڏسڻ لاءِ هت پهتاسين. پر خبر پئي ته اندر داخلا جو وقت ختم ٿي ويو آهي، پر هتي ٿيمس نديءَ جي ڪپ تي هوٽل ۾ ڪافي دير ويهي نديءَ جي نظاري مان لطف اندوز ٿياسين. جت سياح بوٽس ۾ هزارن جي تعداد ۾ پئي لٿا ۽ چڙهيا.
اسان نديءَ جي ڪپ تي ٺهيل دڪانن تان چڪر هڻندا لنڊن برج جي مٿان پنڌ ئي پنڌ گهمندا وڃي ٻئي طرف پهتاسين. جتان ٻه ماڙ بس ۾ چڙهي، جنهن ۾ مٿيون ماڙ کليل هو، شهر جو چڪر هڻندا وڃي هائيڊ پارڪ پهتاسين، جتي پارڪ ۾ ڪافي دير چهل قدمي ڪري پوءِ ٽيوب ۾ چڙهي اچي گهر پهتاسين.
جيئن ته ٻئي ڏهاڙي اسان کي يورپ جي پنجن ملڪن يعني بيلجم، سوئيزرلينڊ، اٽلي، لگزمبرگ ۽ فرانس جي ٻاهرئين ٽوئر تي وڃڻو هو، تنهنڪري پهرين پنهنجا ڪاغذ پٽ چيڪ ڪري ، جيڪي ٽوئر ۾ ٽوئرسٽ لاءِ هڪ اهم شيءَ آهي، انهيءَ کانپوءَ اڳتي وڃڻ وارو سامان پيڪ ڪيوسين. باقي سامان هتي ئي رکي ڇڏيوسين. سوير ماني کائي سمهي رهياسين. صبح سوير اٿي ٽئڪسي واري کي فون ڪيوسين، جيڪو 10 منٽن ۾ پهچي ويو. اسين ٽئڪسي ۾ چڙهي ڪاسموس وارن جي ڄاڻايل جڳهه لاءِ روانا ٿياسين. ٻاهر هلڪي برسات پئجي رهي هئي. پاڻ وٽ يا ته يڪي پئي برسات پوندي يا بلڪل ڪونه پوندي، پر هت گهر کان ٻاهر نڪر ته برسات پئجي رهي آهي، سو ماڻهن جي هٿ ۾ ڇٽي. برسات جي موڊ ۾ ٻاهر نڪري پيو ٿوري دير ۾ برسات، برسات ختم ٿي ۽ ڇٽي ماڻهو جي هٿ ۾ ماڻهو پيو بور ٿيندو. وري ٿوري دير ۾ خبر ئي نه ته برسات دهل ۽ شرنائين سان. ٻهراڙين ۾ ته ٻار به ڪڪر آسمان ۾ ڏسن ته سڄي ڳوٺ جا ٻار ڪارڙو ڪنڀارڙو ان پاڻي ڏي ته مينهڙو وسي، ۽ سڄي ڳوٺ ۾ وتن ٻار هي گيت ۽ گهر گهر مان وڃن ان داڻا وٺندا. بابا سائين جن جي ماءُ اسان جي جيجي جيستائين جيئري هئي تيستائين برسات ۾ ڳڙ جو ڀت ضرور ٺهندو هو. جنهن ۾ ڪاريون ڊاکون چونڊي چونڊي کائيندا هئاسين. سو سائين لنڊن جي رستي تي پاڪستاني ڊرائيور جي ييلو ڪيب ۾ وڃي رهيا آهيون، ٻاهر هلڪي هلڪي برسات پئجي رهي آهي، رستي تي رش تمام ٿوري آهي، ڊرائيور فلم ميجر صاحب جي ڪيسٽ لڳائي آهي، جهن ۾ گانو هلي رهيو آهي:
کهتا هي پل پل تم سي
هوکي دل يي ديوانا
ايڪ پل بهي جاني جانا
مجهه سي دور نهين جانا.
ٻاهر وڻن مان برسات جي پاڻي ۽ هوا جي ڪري وڻ لڏي رهيا آهن ۽ پاڻي ڇرڇر ڪري سگهڙن وانگر لار ڪري هيٺ ڪري رهيو آهي. رستن تي پاڻيءَ ۾ هنن وڻن جا اولڙا ڏاڍا وڻندڙ نظر اچي رهيا آهن، دل پئي چوي ته گاڏيءَ ۾ ئي ويٺا هجون. پاڻ اسان جي منزل يعني انهيءَ هوٽل اڳيان اچي پهتاسين، جتان کان اسان کي ڪاسموس وارن جون بسون کڻي اڳتي پهچائينديون. ان هوٽل ۾ نه صرف ڪاسموس پر ٻين ٽوئر ڪمپنين جون آفيسون هيون ۽ سندن بسون به بيٺيون هيون. اسان هوٽل تي چانهن تي چانهن پيتي. اڃا ٿورا ٽوئرسٽ هئا، پر آهستي آهستي رش وئي وڌندي. اسان پنهنجا ڪاغذ ڪاسموس وارن کي ڏنا، جن اسان کي ٻڌايو ته جيئن پاڻ هتان روانا ٿينداسين، تيئن اسان لائوڊ اسپيڪر تي توهان کي اطلاع ڏينداسين. پر توهان هت رهو، پري نه وڃجو ، ٽوئر شروع ٿيڻ ۾ صرف ٿوري دير آهي. ٿيندو ائين آهي ته هي اڳتي روانو ٿيڻ کان اڳ ۾ پنهنجي ٻي منزل لاءِ مڪمل طرح سان اوڪي وٺي پوءِ اڳتي نڪرندا آهن، جيئن ٽوئرسٽن کي اڳئين منزل تي ڪنهن به قسم جو انتظار يا تڪليف محسوس نه ٿئي ۽ سڄو ٽوئر خير خوبيءَ سان پورو ٿئي، ۽ ٿئي به ائين. مثال اسان کي هوٽل پهچڻ کان اڳ بس ۾ ئي سڄي سمجهاڻي ڏئي ٻڌائيندا هئا ته توهان جا ڪمرا فلاڻي فلور تي هي آهن، چاٻيون يا ڪمپيوٽر ڪارڊ ڪيئن استعمال ڪجي، يا توهان جي انتظار ۾ بيٺل بوٿ ۾ توهان کي ڇا ڇا ڪرڻو آهي، يا پاڻ کي ڪٿي ڪٿي لهڻو آهي، ۽ ڪيتري دير کانپوءِ وري پاڻ کي اڳتي هلڻو آهي. انهيءَ وقت دوران هو بسن جي سروس ڪرائين ۽ پيٽرول ڊيزل وجهرائين يا بسن کي صاف ڪرائي، انهن ۾ خوشبو هڻائين. مطلب ته سڄي ٽوئر ۾ توهان کي ڪنهن به هنڌ پنج منٽ به دير ۽ انتظار ڪونه ڪرائيندا. ڪنهن هوٽل يا نائيٽ ڪلب ۾ ٽوئر وارن سان گڏ ويندا ته هوٽل وارا اڳ ئي توهان جي انتظار ۾ بيٺا هوندا. گهڻو ڪري توهان جي ٽوئر جي خوش آمديد لاءِ بورڊ به لڳو پيو هوندو. مطلب ته وڏين ٽوئر ڪمپنين جا سڄي دنيا ۾ ٽوئر پروگرام ٿين. آسٽريليا، نيوزيلينڊ، سڄو يورپ، آمريڪا، ڪينيڊا ۽ اپيتا آفريڪا ۾ اسرائيل ، ترڪي، مصر، ڪينيا يا سفاري پارڪ اچي وڃن ۽ ڪاسموس پڻ دنيا جي وڏين ٽوئر ڪمپنين مان هڪ آهي، جيڪا توهان کي سڄي دنيا جو ٽوئر ڪرائي. هنن ٽوئر ڪمپنين جون سڄي آفيسرن، هزارن جي تعداد ۾ اسٽاف، بسون، ڪوچون دنيا جي وڏن وڏن شهرن ۾ پنهنجون فرسٽ ڪلاس هوٽلون جي پنهنجون نه آهن ته وري مسواڙ تي وٺن، ڇو ته ائين ڪرڻ سان هنن کي وڏي بچت ٿي ٿئي.
سو سائين اسان کي ٽوئر جي هلڻ جو اعلان ٿيو ته ٽوئر نمبر پندرنهن ٻارنهن جنهن جي بس تي به اڳيان پٺيان اهو نمبر لڳل آهي، توهان جي انتظار ۾ بيٺي آهي، توهان مهرباني ڪري انهيءَ بس جي اڳيان پنهنجو پنهنجو سامان رکي بيهي رهو. اسان ائين ڪيو بس جي ڊرائيور سڀني جي اڳيان سامان کڻي بس ۾ رکيو، اسان کي چيائون ته هاڻ توهان هلي بس ۾ ويهو. بس شهر کان ٻاهر هلڻ لڳي. لنڊن شهر تمام وڏو شهر آهي، جنهن کي ٽوئر ڪري مون کي ٻيو دفعو ۽ منا، نور ۽ ونود کي پهريون دفعو تفصلي ڏسڻ جو موقعو مليو. بس صرف لنڊن موٽر وي کان ٿيندي اچي (English chenal) ويجهو Tunnel سرنگهه تي پهتاسين. جتان کان اسان انهيءَ بس ۾ ويٺي ويٺي سرنگهه ۾ بيٺل وڏي ٽرين بس سوڌو وڃي پهتاسين. انهيءَ ٽرين ۾ هڪ نه پر ڪيتريون ئي بسون اندر بٺيون هيون، ماڻهو بس مان لهي لهي ٽرين ۾ هلي چلي رهيا هئا. اها ٽرين تقريبن 30 ڪلوميٽر سمنڊ اندر ئي سفر ڪري وڃي هن پار فرانس جي ملڪ ڀيڙو ٿي. ڪمال آهي، سمنڊ اندر ڪيئن نه هيڏو وڏو مفاصلو خشڪيءَ رستي تيار ڪري ڇڏيائيون نه ته آئون جڏهن اڳ لنڊن کان بيجليم ۽ فرانس کان انگلينڊ ويو هوس تڏهن سامونڊي جهاز رستي آيو ۽ ويو هوس. پر هن دفعي وياسين (Tunnel) ذريعي ۽ واپس کان انگلينڊ ايندي وري به شپ ۾ آياسين. پر جڏهن چوٿون دفعو آئون، منا ۽ فرخ اسان سان گڏ، تڏهن اسان ٻئي دفعا سرنگهه ذريعي آيا وياسين. اسان وري بس ۾ چڙهياسين ته بس سرنگهه ۾ بيٺل ٽرين مان ٻاهر نڪتي ۽ ٿورو اڳتي بس ۾ بيٺي بيٺي اسانجي اميگريشن ٿي، ۽ اسان فرانس جي هڪ وڏي ڊيوٽي شاپ وٽ لٿاسين، جت اسان کي سڄي ٽوئر لاءِ پنهنجي بس ۾ ويهڻو هو. اسانجي بس جو ڊرائيور اٽالين ڪارلو ۽ گائيڊ آمريڪن ٽوڊ هئا، جيڪي سڄا سارا ٻارنهن ڏينهن اسان سان هر هنڌ گڏ هئا. اسان کي اسانجي گائيڊ ٻڌايو ته هي فرانس جي ڊيوٽي فري جڳهه آهي، جت توهان ڊيوٽي فري شاپنگ ڪري سگهو ٿا، ۽ پڻ هت هوٽل آهي،جت توهان لنچ ڪريو ته پوءِ پاڻ وڌيڪ ٽوئر لاءِ اڳتي هلنداسين. مون ڊيوٽي فري شام تان هڪ پرفيوم ورتو ۽ ٻه بليڪ ليبل جون وڏيون باٽليون ورتيون. ونود سندس ڀيڻ لاءِ هڪ عاليشان گڏي خريد ڪئي. منا چئنل فائيو جوهڪ شاندار ميڪ اپ جوسيٽ ورتو، جيڪو تمام سٺو ۽ مهانگو هو، جيڪو ٽن سالن کانپوءِ وٽس محفوظ آهي. اسان ماني به هت کاڌي، ماحول ڏاڍو وڻندڙ هو. ڪيئي بسون سياحن جون بيٺل هيون، پوءِ هڪڙا سياح بسن ۾ چڙهي رهيا هئا ته ٻيا لهي رهيا هئا. اسان به بس ۾ چڙهي برسلز ڏانهن روانا ٿياسين. چار چار هڪ طرفي رستن مٿان خوبصورت وڏيون ڪشاديون پليون هيون، جن جي پاسن کان وڻندڙ گل برسات ۽ هوائن ۾ ڄڻ ته رقص ڪري رهيا هئا. رستن کي وڌيڪ خوبصورت ڪرڻ لاءِ ڪيتريون ئي ٻيون مختلف قسمن جون شيون، پنجن ڇهن ميلن جي مفاصلي رکي ٿي ڇڏيائون، هونئن جيئن پاڻ وٽ ڪراچيءَ ۾ شون چوڪ وٽ رکيل آهن. اسان سنهري ڦوهار ۾ هلڪي هلڪي ميوزڪ ٻڌندي فرانس کان پري ۽ برسلز جي ويجهو وڃي رهيا هئاسين، پٺيان مڙي ڏٺم ته ڪا عورت سنڌي انداز ۾ هندي ڳالهائي رهي آهي.