مڇر
سانچي ۾ ڍلجي،
برف جيان،
ٺري وينديون آهن.
بي مقصد ٿي،
ماڻهوءَ جيان
مري وينديون آهن.
رات بيوهه رن، سدائين ماڪ روئي، ڏينهن آهي ته شينهن پر ڍڳي جهڙا سڱ اٿس. هڪ سڱ تي ڪانءُ، ٻئي تي رب مٺي جو نانءُ. شينهن پوڙهو ٿئي ماڻهوءَ جيان ٺوڙهو نه ٿئي. جنهن رات بجلي بند هئي تنهن رات اتي ٽي ساهوارا موجود هيا. هڪ مڇر، ٻيو خچر ۽ ٽيون ماڻهو. مڇر مٿان اڏامي رهيو هيو ۽ خچر ماڻهوءَ جي مغز ۾ هيو.
تنهن رات هڪ هزار مڇر ڪمري ۾ اڏامي رهيا هيا انهن هڪ هزار داستان ٻڌايا. هر مڇر داستان ٻڌايو ۽ بدلي ۾ رت جو دان گهريو. رت جا ڦڙا جيڪي ڏيئي جي ٻرندڙ لاٽ جهڙا هيا.
ڏينهن ۽ رات جي ميلاپ کان پوءِ جڏهن اوندهه وار ڇنڊيندي آهي ته ڌرتيءَ تي ماڪ چمڪندي آهي ۽ آسمان ۾ تارا ٺهندا آهن. اوندهه بند دروازن مان به اندر ٽپي ايندي آهي.
اوندهه مان آواز اچن ٿا.
هڪ مڇر چيو “ٻڪري گوشت کائي ها ته پوءِ ٻڪري ڪير کائي ها؟”
ٻيو مڇر لومڙي ۾ تبديل ٿي ويو ۽ ان چيو “جيڪڏهن ٻڪري گوشت کائي ها ته شينهن گاهه کائي ها.”
هڪ هزار مڇر ماڻهن ۾ تبديل ٿي چڪا آهن. اوندهه ۾ هڪ هزار منڍيون اڏامي رهيون آهن. منڍيون جن جا ڪن وڏا ٿي کنڀن ۾ تبديل ٿي ويا آهن. کنڀ جيڪي تيزيءَ سان حرڪت ڪري رهيا آهن ۽ انهن مان جنريٽر هلڻ جهڙو آواز پيدا ٿي رهيو آهي.
“مونکي سڃاڻي ٿو؟” هڪ منڍيءَ چيو
“ها... تون گلو گوريجا جي منڍي آهين.” مون چيو.
منڍي کلي ته ان مان ٽهڪ چمڙن جيان اڏاڻا.
“نه تون ڀليو آهين.” منڍيءَ چيو “مان گلو گوريجا جي زال گلي آهيان.”
منهنجو ڇرڪ نڪري ويو. ڄڻ بجلي اچي وئي هجي. پر اتي اوندهه هئي، ڪاري ربو مڪراڻيءَ جي ڪپڙن جهڙي، جيڪو گيريج ۾ ڪم ڪندو آهي ۽ منجهند جو ٻوڙ بدران گريس سان ماني کائيندو آهي.
“پر گلي” مون حيرت مان هن کي ڏسندي چيو “اهو اک هيٺان ڦڙو ته گلوءَ جي منهن تي هيو.”
گليءَ جي منڍي ٻيهر کلي ۽ ٽهڪ هن جي وات مان وري چمڙن جيان اڏاڻا.
“اک هيٺان ڦڙو نه آهي.” ان چيو، پوءِ صفا ويجهو ايندي چيائين “چتائي ڏس”
مون ڏٺو، اتي ڳاڙهو جيت هيو، جيڪو هن جي اک هيٺان چنبڙيل هيو.
“اهو منهنجي اک جي روشني چوسي رهيو آهي.” منڍي چيو. “مان وٽ هٿ نه آهن... تون ڇڏاءِ.”
مون هٿ وڌايو ۽ ان کي ڇڪي جيئن هٽايو ته ڄڻ منڍيءَ مان هوا نڪري وئي ۽ اها نظرن کان گم ٿي وئي.
پوءِ اتي اڏامندڙ سڀ منڍيون مونکي ڳاڙهن جيتن جيان چنبڙي پيون، جناح وارڊ جي ولوءَ جي منڍي... ڪياماڙيءَ واري ڪلوءَ جي منڍي... سکر واري سلوءَ جي منڍي... آغا واري علوءَ جي منڍي... لياقت اسپتال واري لڪوءَ جي منڍي... وغيره وغيره.
هر منڍي مون اڳيان اچي اڏامڻ لڳي، ڪا اکيون ڪڍي ڊيڄارڻ لڳي، ڪا روئڻ لڳي، ڪا کلڻ لڳي، ڪا نچڻ لڳي، ڪا ڳائڻ لڳي، سڀ منڍيون ڪنن کي پرن جيان تيز حرڪت ڏئي اکين اڳيان اڳتي پوئتي ٿيڻ لڳيون. اتي ڳاڙهي منڍي هئي، جنهن تي وڏيون مڇون ڀت تي لڙڪندڙ تلوارن جيان هيون. جنهن جو هيٺيون چپ سجيل هيو. ان ڳالهايو ته سائي گگ ان جي واڇ مان وهي نڪتي. جيئن ان کي ڪنهن زهر ڏنو هجي.
“ٿڪ هجيئي... بي غيرت بد فضيلتا... ڪمينا ڪنهن جاءِ جا.” ان چيو ۽ چوندو ويو. “اٿ خالي ڪر جاءِ ته لت نه ٺوڪي ڪڍنءِ، جلدي ڪر نسوار جي رنگ جهڙا نوٽ ڪڍ ته چٻاڙيان.”
پوءِ ان منهنجي ڪلهي وٽ ڏند وجهي رت پيتو، ان جون مڇون مهنجي رت جي ڪلف ۾ ڪڙڪ ٿي چوٿين تاريخ جي چنڊ جهڙيون ٿي ويون. چوٿين تاريخ جو چنڊ، جنهن ڏينهن هو ڪرايو وٺڻ ايندو آهي جاءِ جو، جيڪا ڦُڙو مل پٽ جُهڙو مل جي هئي. جنهن جاءِ جي هڪ ڪنڊ ۾ مڙهي هئي. مڙهيءَ ۾ ڀڳوان پڪوڙا وڪڻندو هيو، ڀڳوان ڪجهه نه ڪري سگهيو. ڀڳوان وٽ پڪوڙن کان سواءِ ڪجهه نه هيو.
چون ٿا مڇرن جي موسم ٿيندي آهي، پر منهنجي خيال ۾ هر موسم جا مڇر هوندا آهن. مڇرن کي مڇون هونديون آهن. مڇرن کي ڏاڙهيون هونديون آهن. مڇرن کي مڇون ۽ ڏاڙهيون نه هونديون آهن. مڇر کلندا آهن روئندا آهن، مڇر روپ بدلائيندا آهن، ڪڏهن جانور ٿي پوندا آهن، ڪڏهن ٻوٽا ٿي پوندا آهن ۽ ڪڏهن ماڻهن جي منڍين جيان اڏامندا آهن.
اتي هڪ منڍي شفيق شهرتي جي آهي. منڍي ۾ نڪ بدران قلم هيٺ لڙڪي رهيو آهي ۽ ان مان رت ڦڙا وهي هيٺ هن جي وات ۾ ڪري رهيا آهن. منڍي رت ڦڙا چٽي وات تي ڄڀ ڦيري کلي شرارت مان اک هڻي ٿي. شهرتيءَ جي منڍي اخبار کي ڪيڙي جيان کائي ٿي. سڀ منڍيون واهه واهه ڪن ٿيون ۽ اوندهه ۾ گوڙ مچي وڃي ٿو. مان ڪن بند ڪري ڀڄڻ جي ڪيان ٿو. سڀ منڍيون منهنجي ڄنگهن ۾ چنبڙي پون ٿيون.
“نه ويندين.” محمود مصريءَ جي منڍي چوي ٿي، مان ڪري پوان ٿو.
“اڙي تون ملڪ ۾ موجود آهين؟” اها چوي ٿي، “پر جهڙو آهين تهڙو نه آهين.”
محمود مصريءَ جي منڍي جنهن جا وار گهنجڙي ناسي آهن، رنگ آف وائيٽ ۽ اکيون نيريون آهن. ان جا چپ برگر جيان ٿلها آهن، جن ۾ هن جي زبان قيمي جي ٽڪيءَ جيان ظاهر ٿئي ٿي. محمود مصريءَ جي منڍي ليڪچر ڏئي ٿي. ان جو موضوع آهي “گڏهه کي سڱ هجن ها ته نظر اچن ها.” محمود مصريءَ جو ليڪچر گڏهه جي هينگ ۾ تبديل ٿي وڃي ٿو.
مسز سليم الزمان جنهن جي منڍيءَ جا ڪن وڏا آهن. اها ڪنن سان تاڙيون وڄائي هن کي داد ڏئي ٿي ۽ سڄي ڪن کي نرڙ تي آڻي آداب ڪري ٿي. پوءِ اها ڪنن کي کنڀن جيان حرڪت ڏئي منهنجي آس پاس ڀون ڀون ڪري ٿي.
“اڙي چريا علاج ڪراءِ.” اها چوي ٿي ۽ ان جي وات مان ٿڪون اڏامي هيڏانهن هوڏانهن ڪرن ٿيون، “رت ڏاڍي مٺي ٿي.” اها وري چوي ٿي. “مون کي نمڪين پسند آهي... مون کي گوڏن ۾ سور هيو، گوڏا ڪٽجي چڪا آهن. مٿي ۾ خلل هيو، منڍي وڍجي چڪي آهي.”
مسز سليم الزمان جي منڍي ڪاري ٿي وڃي ٿي.
“مون کي افسوس آهي ميڊم” امتياز اجنبيءَ جي منڍي چوي ٿي. “وڏو پيٽ به ماڻهوءَ لاءِ چڱو نه آهي ڄڻ ٽائيم بم آهي.”
امتياز اجنبيءَ جي منڍيءَ۾ وات جي جاءِ تي گهوڙي جو نعل لڳل آهي، جڏهن کلي ٿو ته نعل سڌو ٿي وڃي ٿو ۽ جڏهن روئي ٿو ته نعل اونڌو ٿي وڃي ٿو. امتياز اجنبيءَ جي منڍي منهنجي جسم جو رت چوسي ٿي ۽ جڏهن اوڳرائي ڏئي ٿي ته ڏيڏر ٽپا ڏئي هن جي وات مان ٻاهر نڪرن ٿا.
ايمپريس مارڪيٽ اڳيان فقير جي ڊبڪڻيءَ تي ڀولو ٽپا ڏئي ٿو. چيلهه پويان هٿ ٻڌي گهوٽ جيان آڪڙ مان هلي ٿو. فقير جي لٺ سهي ٿو ۽ مٿي تي دٻو رکي هجوم ۾ پني ٿو. ماڻهو جيئن تاڙيون وڄائين ٿا انهن جون ٻانهون ڀڄي پون ٿيون، ڌڙ ڪري پون ٿا ۽ اهي منڍين ۾ تبديل ٿي وڃن ٿا. منڍيون اڏامن ٿيون.
ڪلو مواليءَ جي منڍي زبان ڪڍي مونکي ويچارا ڏئي ٿي. مان لنوائي هيڏانهن هوڏانهن نهاريان ٿو. صدر جي علائقي ۾ سڃ آهي. خودڪش ڌماڪي ۾ سڀ فنا ٿي چڪو آهي. دهشت گرد جي منڍيءَ جا ڪن ڪٽجي چڪا آهن. اها پٽ تي پئي آهي. سڀ منڍيون اڏامي سگهن ٿيون، دهشت گرد جي منڍيءَ جا پر ڪٽيل آهن، دهشتگرد جي منڍي دنيا جي گولي ۾ تبديل ٿي وڃي ٿي ۽ ڌرتيءَ تي رڙهندي هلي وڃي ٿي.
ڪلو ڪاسائيءَ جي منڍي جنهن جي وات ۾ ڇري آهي ان جي واڇن مان پان جهڙي رت وهي ٿي.
سنهڙي سائينءَ جي منڍي جنهن جي واڇ وائڙن جيان هڪ پاسي کان هيٺ لهي آئي آهي، اها سهڪندي پريان اچي ٿي ۽ ڪلو ڪاسائيءَ جي منڍيءَ اڳيان اچي چوي ٿي.
“او ادا... چڙيا گهر جو رستو ڪهڙو آهي؟”
“او ادا... ڪلفٽن ڪهڙي بس ويندي آهي؟”
“او ادا... سنڌ سيڪريٽريٽ ڪٿي آهي؟”
“او ادا... سول اسپتال گهڻو پري آهي؟”
ڪلو ڪاسائيءَ جي منڍي وات مان ٿڪ جيان ڇري هن ڏي اڇلائي ٿي.
“مان ٿو چوانءِ ڀڄي پاسو ڪر ته ڪهي پري نه ڦٽو ڪيانءِ.”
ڪلو ڪاسائيءَ جي ڳالهه تي سنهڙي سائين جي منڍي ٽهڪ ڏئي ٿي.
“اڙي ڪهندين وري ڪٿان... مان ته آهيان ئي منڍي.”
سنهڙي سائينءَ جي ڳالهه تي ڪلو ڪاسائيءَ جي منڍي تازو پان چٻاڙي سوچي ٿي ۽ ان جي نرڙ جا گهنج لياريءَ جي سنهين گندي پاڻيءَ سان ڀريل نالين ۾ تبديل ٿي وڃن ٿا.
۽ مان اوندهه ۾ خود ڪلام ٿيان ٿو، مڇر مظلوم نه آهن مڇر ظالم آهن. ڇو جو اسان مڇرن کي چڪ نه پائيندا آهيون. مڇر اسان کي چڪ پائيندا آهن. اوندهه هوندي آهي ته مڇر تيزيءَ سان حملو ڪندا آهن. روشنيءَ ۾ مڇر ڪارن بوٽن جي بدبودار جرابن ۾ لڪي پوندا آهن.
جنهن رات بجلي بند هئي تنهن رات هڪ هزار مڇر ڪمري ۾ اڏامي رهيا هيا. بجلي آئي ته مڇر اوندهه جيان گم ٿي ويا. مون ڏٺو، ڪجهه مڇر منهنجي کٻي هٿ تي ويٺل هيا. سڄي هٿ کي مٿي ڪري کٻي هٿ تي ٺڪاءُ ڪرايو. ڪجهه مئا ڪجهه ڀڳا. مون جڏهن هٿ ڌوتو ته اتي ڪجهه رت هئي. ڪجهه پان هيو ۽ جهنگلي ڪبوتر جي وٺ هئي.