رهيل قرض
ڪمدار علي محمد جو آواز وڄڻ لڳو: ”هن ڀيري ڦٽين مان تقاوي نہ لاٿئي تہ وڏيرو بنڊ رلائي ڇڏيندئي. مرزي کي اچي ڊپ ورايو، هن جي چوڻ سان مينهن تو ڪونہ وسندو، پر هن کي ائين محسوس ٿيڻ لڳو جيئن مينهن کي هن جي حڪم جو اوسيئڙو هجي.... هن بس سوچيو ۽ مينهن پيو! پر وري پاڻ ئي پاڻ کي آٿت ڏيڻ لڳو: ائين هجي ها تہ سوير نہ مينهن پري ها، جڏهن هن مسيت ۾ نماز پڙهي هئي ۽ الله سائين کان دعا گھري هئائين!
هو وڻ جي ڇانوَ هيٺ ويٺي ويٺي اهو ئي سوچي رهيو هو. پر هاڻي مينهن جو ويچار بہ کيس دل ۾ ڪونہ هو. هن
پنهنجي وونئڻن کي ڏٺو، جيڪي ڏينهون ڏينهن ڀلا ٿيندا پئي ويا. گلن مان اندازو لڳايو هئائين تہ هن ڀيري جو فصل پويون ڪسرون ڪڍي ڇڏيندو. هن سال هن زمين تي ڏاڍي محنت ڪئي هئي. پوين ٻن سالن جي بي مندائتي مينهن هڻي فصل جي لاک لاهي ڇڏي هئي پر هن سال هو قرض لاهي ڇڏيندو. هن چوپاسي نظر ڊوڙائي تہ هر پاسي ساوڪ ئي ساوڪ نظر اچي رهي هئي. وونئڻن جي وچ ۾ ڪي ڪي نمبر غير آباد پيا هئا، جتي ڪڻڪ پوکي ويئي هئي اتي هينئر ويراني هئي. اڻ پوکيل نمبر ڪي ايڪڙ ٻيڪڙ هئا. بس ائين لڳي
رهيو هو تہ زمين تي ڍڪيل سائي چادر ۾ ڪٿي ڪٿي اڇيون چتيون لڳيون پيون هيون. وري ايندڙ مند زمين چادر بدلائيندي ۽ جتي اڇيون چتيون آهن اتي ساوڪ ٿي پوندي ۽ جتي هينئر ساوڪ آهي اتي اڇيون چتيون هونديون. بس ائين هر مند زمين پئي پنهنجو ويس مٽائيندي. هن پنهنجي قرض جو حساب ڪيو: هي ٽيون سال هو جو هن تقاوي ورتي هئي، پوين تقاوين لاهڻ کان سواء پهرئين سال ٻہ سو روپيا، گذريل سال سو روپيا، هن سال سوا سو روپيا، ڪل ٿيا سوا چار سو روپيا ۽ تنهن کان سواءِ هن سال جو سندن ڍڳي چورائجي ويئي هئي، ان جو ڀُنگ بہ وڏيري کان اوڌر وٺي ڏنو هئائين. اها بہ وڏيري کي شابس جو ڍڳي ورائي ڏني هئائينس. سوا پنج سو روپيا قرض ڪيئن لهندو.... هو وري سوچ ۾ ٻڏي ويو. هن کي پنهنجي تباهي
نظر اچڻ لڳي، هو تصور ۾ پاڻ کي گھر ٻار سوڌو لٽجندي نظر اچڻ لڳو. هن سوچيو: پاڻ پيسا کائي ڀڄي بہ تہ سگھيو ٿي....
پر جيڏانهن بہ وڃي وڏيرو کيس سوگھو ڪرائي سگھي ٿو. هن وري سوچيو: نہ پر هن سال فصل ڀلو ٿيندو. ڦٽيون سندس منو قرض لاهي وجھنديون. هوڏانهن پٽس مال چاري مهيني سر ٽيه پنجٽيه روپيا ڪمائي ڏيندو هوس. اتان مڙيئي سو روپيا کن ميڙيا هئائين. مڙيئي مولا چڱي ڪندو. سوچ ۾ وهڪرو وهندو ٿي ويو، پنهنجي سوال کان پاڻ ئي ڊنو ٿي، ۽ پنهنجي وراڻيءَ کان پاڻ ئي راضي بہ ٿي، ٿي ويو. هن کي وڏيري کان انهيءَ ڪري بہ وڌيڪ ڊپ هو جو جڏهن کان ساران سامائي هئي تڏهن کان وڏيري جون منجھس اکيون هيون. جي ڌيڻس جوان نہ هجي ها تا دينوءَ کي ڪڏهن بہ پڙهائي نہ ڇڏرائي ها دينوءَ ۾ کيس جيڪي آسون هيون سي سڀ مٽيءَ ۾ ملي ويئس، دينو ٽئين درجي ۾ هو جڏهن هن اسڪول مان ڪڍرايس زوري تعليم هئي. پر چئو چواءُ ڪرائي تہ دينو چريو آهي اسڪول مان ڪڍرائي وڃي مال چارڻ تي رکيائينس. انگريزي پڙهائڻ لاء ٽنڊي موڪلڻ هن جي هونئن بہ وس وٽان نہ هو، ۽ هوڏانهن تقاوي تي تقاوي چڙهندي پي ويس. ڳوٺ جا اڌ ڇوڪرا بہ ائين اسڪول مان جند ڇڏايو ۽ وڃي مائٽن سان ٻانهن ٻيلي ٿيو، ٻنين ۾ ڪم ڪري رهيا هئا... اُهي بہ دينوءَ
وانگر چريا ئي هئا!
سج هاڻ هوريان هوريان اولهه طرف لڙي رهيو هو. ڏينهن پنهنجي حياتيءَ جي آخري پهر ۾ پهچي چڪو هو. مرزو هڪڙي ٻاري مان ٻي ٻاري ۾ پاڻي ڇڏي رهيو هو. جڏهن ٻنو ڪٽي سڌو ٿيو ۽ اوچتو جو اوڀر پاسي نظر پيس تہ گھڙي کن لاء هن جون نطرون اتي ئي ڄمي ويون. هن کي ويساه ئي نہ آيو. هن پيشانيءَ تي گھنج آڻي اکيون چنجھيون ڪري تکي اس جي اثر کان بچندي وري ڏسڻ جي جاکوڙڪئي. پريان نيري اجري آڪاس تي ميرنجھڙو داغ نطر اچي رهيو هو. هو ڌڪ گھٽ ڏڪي ويو. ”ڪڪر!.... نہ نہ، ڪڪر ڪونهن.“ هن وري دل کي آٿت ڏني: ”ريل گاڏيءَ جو دونهون آهي، ٽيشڻ بہ تہ انهيءَ پاسي آهي.“ پر اهو ويچار کيس دلاسو نہ ڏئي سگھيو، پريان ميرانجھڙو داغ الهه دين جي ديو وانگر وڌندو ٿي آيو. هن کي محسوس ٿيو تہ سوين جيت سندس ماس پٽي رهيا آهن. جيتوڻيڪ ڪجهه دير اڳ ۾ پاڻي پيتو هئائين پر نڙي اهڙي بٺ ٿي ويس ڄڻڪ پاڻي پيتي ڄمار گزري ويئي هجيس. اهو دور ٿوڙيءَ دير ۾ نيري آسمان کي ڳڙڪائي ويو..... چوپاسي اونداه انڌوڪار
ڇانئجي ويئي. جهڪ لڳي، اهڙي ڌڌڙ اٿي جو هو اکيون کولي نہ سگھيو، ٻير کي جھلي بيهي رهيو. دل ئي دل ۾ دعا گھرڻ لڳو: ”ڀلي جھڪ لڳي پر مينهن نہ وسائجئين منهنجا مولا.“ پر سندس دعا نہ اگھاڻي. هوڏانهن هن دعا گھري تہ هيڏانهن مينهن جي سٽ سٽ شروع ٿي ويئي. وڏڦڙو مينهن ____ هڪ هڪ ڦڙو رپئي جيڏو. هو هڪدم ڊوڙيو ۽ واٽر مان وونئڻن ڏي پاني بند ڪري ڇڏيائين، پوءِ آخري ٻاري کي لايو ڏيئي پاڻي غيرآباد ٽڪر ۾ ڇڏي ڏنائين هن کي خبر هئي تہ جي مينهن کان فصل پڇيو، تہ گھڻو پاڻي ساڙي وجھندس. هن جا نمبر اڳي ئي هيٺائين ۾ هئا. خبر هئي تہ جي مينهن کان فصل بچيو، تہ گھڻو پاڻي ساڙي وجھندس، هن جا نمبر اڳي ئي هيٺائين ۾ هئا.
رات جو هو جيڏي مهل ماني کائڻ ويٺو تہ گراهه نہ ڳيسجيس جيئن تيئن ڪري کير جو وٽو پيتائين. دينو دريءَ کان ٻاهران تڏي جو ٽڪر لڳائڻ ويو هو. اڃان تائين مينهن بس نہ ڪئي هئي. ڇت مان پاڻي ٽمي نہ، پر وسي رهيو هو. سڀني جو منهن لٿل هو، مس مس فصل ڀلو ٿيو هو تہ مينهن هاڃا ڪري ڇڏيا. پر مرزي جي من ۾ ڊپ ٻيوئي هو، سا گھر جي ڪنهن ڀاتيءَ کي خبر نہ هئي. هن کي سارآئي تہ جڏهن هو ٻنيءَ ۾ هر کيڙي رهيو هو ۽ ساران ماني کڻي آئي هئس، اوڏيءَ مهل وڏيرو بہ اتان اچي لنگھيو هو. هو هر ڏسڻ آيو هو. مرزي وڏيري کي ڏسندي ئي هٿ ٻڌي کيڪاريو هو.
”سائين بسملايون.“
رئيس ڪنڌ ڌوڻي سلام جو جواب ڏنو ۽ مرزي کان پڇڻ لڳو:
”ڪائون هر آهي؟“
”سائين ٻيلھه پوري ڪئي اٿم“ مرزي جواب ڏيندي جڏهن وڏيري ڏانهن نهاريو، تڏهن وڏيرو ساران ڏانهن نهاري رهيو هو، جا وڏيري جي رعب کان ڊڄي کيس کيڪارڻ تہ ڇا پر نهاري بہ نہ سگھي هئي. وڏيري جي اکين ۾ اهڙي چمڪ اچي ويئي، جهڙي ڪتي جي اکين ۾ شڪار کي ڏسي اچي ..... وڏيري، علي محمد ڏانهن نهاريو ۽ اکين ئي اکين ۾ ڄڻ هڪ ٻئي سان ڳالهائي ورتائون. علي محمد، وڏيري جو ڪمدار هو، رئيس جي حڪم جو غلام. مرزو رئيس جي نيت سمجھي ويو، ۽ هڪدم چوڻ لڳو:
”نينگر آهي، سو سائينجن کان ڊڄي ٿي.“ وري ڌيءَ کي چوڻ لڳو: ”ساران ڊڄ نہ، وڏيرو پنهنجو ابو آهي.“ الائي
ڇو وڏيري جي منهن تي گھنج پئجي ويا ۽ علي محمد کي شام جو ملڻ لاء چوندي حويلي ڏانهن منهن ڪيو.
بس انهيءَ ڏينهن کان وٺي حالتون بدلجي ويون. مرزو جيڪا
تقاوي گھري سا مليس. جيڪا رعايت گھري اها منظور. هو زماني جو ماڻهو هو، سڀ سمجھي ويو. پر ڪڏهن بہ حويليءَ ڏانهن ساران بنا ماءُ جي نہ وئي. هو هيستائين پنهنجي لڄ بچايو پئي آيو، پر مينهن هڻي کيس ڊاهي وڌو. هو هاڻي پنهنجي عزت برباد ٿيندي ڏسي رهيو هو. پنهنجي مرڻينگ ڍڳي وڪڻي تہ بہ سو ڏيڊ کان مٿي مس ملندس، ۽ هوڏانهن رڳو سو کن رپيا بچائي رکيا هئائين، سوا پنج سو قرض مان ٻہ اڍائي سو ڏيئي جند ڇڏائڻ اڻ ٿيئڻ هو. هاڻي وڏيرو کيس ڪونہ بخشيندو. هاڻي تہ پاڻ وڏيري کي بهانو اچي ويو، سو يا تہ پيسا گھرندس يا...........سوچيندي سوچيندي سندس اک لڳي ويئي. سڄي ڏينهن جو ٿڪل هو.
لڳاتار مينهن پوندو رهيو، هن کي محسوس ٿيو تہ مينهن ڪو رڳو هن کي برباد ڪرڻ لاء وسي رهيو آهي. هاڻي جتي ڪٿي گوڏي جيڏو پاڻي بيٺل هو. جھڪ ۽ پنجن ڇهن ڏينهن جي مينهن فصل کي تباه ڪري ڇڏيو هو. رڳو پاڇاٽا وونئڻ جن ۾ گل اڃان ڪونہ ٿيا هئا، سي ڪجھه بچي ويا هئا.
مرزو سوچي رهيو هو، اهو ساڳيو مينهن جي گل ٻاٽيءَ کان پهرين پوي ها، تہ فصل کي چوٽ چاڙهي ڇڏي ها.
”پر الھه ڪٿي ٿو مهل تي ٻڌي.“ هو ڏينهن رات پنهنجي ٻنيءَ تي همراهن سان گڏجي پاڻي ڪڍندو رهيو پر نيٺ پاڻي وڃي ڪيڏانهن! اکين ۾ ڳوڙها تري آيس. سندس سموري محنت برباد ٿي ويئي. هن لڪن ۽ جھولن ۾ هر ڪاهي زمين ٺاهي هئي ڏينهن رات وونئڻن تي محنت ڪئي. پر مينهن.......
سڀني هارين جا منهن لٿل هئا. رڳو ٻن ٽن هارين جي فصلن کي مڙيئي گھٽ نقصان رسيو هو. ڪجھ ڏينهن کان پوء حالتون ساڳيون موٽي آيون. هارين وري ڪم ڪرڻ شروع ڪيو. هن بہ پنهنجي رهيل کيل فصل مان پاڻي ڪڍيو. روپئي مان ٻہ ٽي آنا فصل جي آس مس هئس. ان صبح جو جڏهن هن گھر لاء ڪاٺيون پي سڪايون، تہ علي محمد سندس ڳولا ۾ اچي نڪتو. خوش کيڪار کان پوء علي محمد وڏيري جو حڪم ٻڌايس.
”حويلي مينهن ۾ خراب ٿي پيئي آهي جوڻهين ۽ ساران کي موڪلي ڏجائين اڄ ٻن پهرن کان پوء“ ان کان پهرين جو مرزو ڪجھه چئي، علي محمد وري چوڻ لڳو. ”فصلن جي نقصان کان پوء رئيس بِرٿيو ويٺو آهي، تون بہ پيسا پٽ سٽ ڪري وٺ، رئيس کي سخت ضرورت آهي.“ علي محمد ڄار اڇلي روانو ٿي ويو.
مرزو گھر پهتو ۽ ايمڻا کي سمجھائي ڪري حويليءَ ڏانهن موڪليائين کيس تاڪيد ڪيائين تہ ڌ يءَ کي پاڻ کان جدا نہ ڪري ۽ سج لهڻ کان پهرين ڳوٺ موٽي اچن.
سج هاڻي ڪافي لهي چڪو هو. دينوءَ کي ايستائين موٽي اچڻ گھربو هو. الائي ڇو اڄ دير ٿي ويئي هئس. هو اڪيلو پنهنجن پورن ۾ ويٺو هو. هر مهل کيس اهو ويچار هو تہ قرض ڪيئن لهندو. هن سوچيو: وڏيري جي ئي چوري ڪري پئسا هٿ ڪري يا رستي تي ئي ڪا ڦر ڪري ڌاڙو هڻي يا کيس رستي تي ئي ڪا روپين جي ڳوٿري ملي وڃي، هن جي دماغ ۾ طرح طرح جا ويچار اچڻ لڳا.... قرض.... قرض... ان کان سواء هن کي ڪابہ ڳاله ياد ڪونہ هئي.
اوچتو پري کان هڪ سڏ ٿيو.
”چاچا مرزا هو هو، چاچا مرزا، هو هو .....“ هن جي ويچارن جو سلسلو ٽٽي پيو، آواز ويجھو پوندو ويو. جيسين مرزو جواب ڏئي، تيسين ايلياس سامهون اچي پهتو هو. ايلياس سهڪي رهيو هو، هو هڪساهي ڊوڙندو آيو هو.
”ابا خير تہ آهي“ مرزوءَ ڊڄندي ڊڄندي پڇيو. هن جي دل جي ڌڪ ڌڪ تکي ٿي ويئي.
”دينوءَ کي ......دينو ويچارو.... هن رستو پار پئي ڪيو.....
نہ نہ هو بچي ويو آهي، ٿورا ڌڪ لڳا اٿس، موٽس مٿانئس چڙهي ويو. شهر وٺي ويا اٿس، اسپتال ۾ ......“ ايلياس ڳيتون ڏيندي ڏيندي ڳالهه پوري ڪئي.
مرزي جا هٿ پير ٺري ويا. هوش خطا ٿي ويس، هو ٽپ ڏيئي اٿي بيٺو.
”ڪا ڳالهه ڪانهي چاچا، ڌڪ ٿورو لڳو اٿس، بچي ويندو.“
ايلياس ۾ بہ هاڻي ٿوري همت موٽي آئي هن مرزي کي آٿت ڏني، ۽ پوء هو ٻئي تڪڙا تڪڙا رستي ڏانهن روانا ٿي ويا. پڪو رستو ڳوٺ کان ٻہ ٽي فرلانگ هو. هو رستي تي پهتا مس تہ آچر مال ورايو پئي موٽيو.
”ڌڪ ايترو ڪونہ لڳو اٿس.“ آچر، مرزي کي ويجھو ٿيندي چيو پر سندس آواز ۾ پختگي ڪونہ هئي، جڏهن مرزي ڏانهس نهاريو تہ آچر کڻي ڪنڌ هيٺ ڪيو.
ويهارو کن قدم اڳتي مزدور نظر اچي رهيا هئا. هو ڪم ڪار ڇڏي رستي جي ڀر ۾ ويٺا هئا، تن جو هن نئين آيل ماڻهوءَ کي ڏک جي حالت ۾ ڏٺو تہ سمجھي ويا تہ اهو ڪو ڌراڙ جو ويجھو مائٽ هوندو. هو وڌي مرزي وٽ آيا.
”هن جو هي پيءُ اٿو.“ ايلياس، مرزي ڏانهن اشارو ڪندي مزدورن کي ٻڌايو.
”خدا ڪندو بچي ويندو.“ مزدورن مان هڪڙي آٿت ڏني.
”ڪا موٽر يا ٽرڪ اچي تہ هٿ ڏئي بيهاريوس.“ ٻئي مزور چيو پر جيسين ڪا موٽر يا ٽرڪ اچي تيسين وري پهرين سربستو احوال ٻڌائڻ شروع ڪيو.
”اسين انهيءَ مهل مٽي ڍوئي رستي جي ڀر ۾ وجھي رهيا هئاسين، ۽ هواسان جي اڳيان ئي مال کي رستي جي هن ڀر وٺيو پئي ويو.“ هن رستي جي ٻي ڀر اشارو ڪندي چيو،
”سڄو مال رستو اڪري ويو هو، پر هڪڙو گابو اڃان رستي تي بيهي رهيو، ۽ اوچتو وراڪي وٽان موٽر بہ اچي نڪتو هن ٻچڪارون ڏيئي گابي کي ڏاڍا سڏ ڪيا، پر گابو اهڙو چري جھڙي ڀت. ايتري ۾ موٽر بہ اچي بنهن ويجھو پهتو. اسان پريان لڪاء پئي ڏٺو، اسان سمجھيو تہ گابوويو، پر هوڏانهن مڙس کڻي اوچتو پاڻ کي گابي تي ڇڏيو.....گابو تہ وڃي ٻي ڀر نڪتو، پر مڙس ور ۾ اچي ويو، موٽر واري بہ هڪدم بريڪ هنيو. پر جيڪو ڀاڳ ۾ لکيل هو، سوئي ٿيو.“ مزدور سڄو احوال ٻڌائي پورو ڪيو.
”پر شاباس آهي موٽر وارن کي،“ ٻي مزدور چيو، اسين چڱا پري هئاسين، وڻين ها تہ ڀڄي وڃن ها، پر اسان کي پاڻ چئي هن کي موٽر ۾ کڻائي شهر ڏانهن اسهي ويا ۽ اسان کي چئي ويا تہ ڪنهن ڀر واري ڳوٺ جو ٿو ڏسجي، پڇا ڪرائي وارثن کي سيول ڏانهن موڪلجو، اسين اتي هونداسين.“ مرزي رستي ڏانهن انهيءَ هنڌ نهاريو، جتي رستي تي رت جي دٻن تي موٽر جي ڦيٿن چٽ ڪڍي ڇڏيا هئا. ايتري ۾ مزدورن هڪ ٽرڪ بيهاري ورتي، جنهن ۾ مرزي ۽ ايلياس کي شهر اماڻيو.
شهر ڏه ميل کن پري هو. جڏهن هو شهر پهتا، تہ سج لهي چڪو هو. مرزي جي اکين مان لڙڪ وهي رهيا هئا. پر هن کي پڪ هئي تہ دينو بچي پوندوهو جڏهن اسپتال پهتا، تہ ساجن، ڪنڊو، سڀ اتي هئا. مرزو پهتو، تہ ساجن کڻي ڀاڪر پاتس.
”ڀائو، دينو وڃي الهه کي رسيو“ ساجن ڳراٽڙي پائيندي چيس. مرزو مڙس هو پر کانئس اوڇنگار نڪري ويئي. هو ساجن جي ڪلهي تي منهن رکي روئيندو رهيو. جڏهن سڀئي ڪمري ۾ پهتا، تہ لاش کي ڏسي مرزو بابا، بابا ڪندو چنبڙي پيو. ڊاڪٽر کيس ٻانهن کان وٺي پرڀرو ڪيو.
”مون گھڻي ڪوشش ڪئي، پر مٿي ۾ ڌڪ لڳڻ ڪارڻ بچي نہ سگھيو.“ ڊاڪٽر همدردي ڪندي چيو.
ٿوري دير ۾ جڏهن مرزي کي هوش آيو، تہ هن پنهنجي ڀر ۾ ٻن پتلون پاتل ماڻهن کي ڏٺو، جن جي منهن تي ڏک جا اهڃاڻ ظاهر ٿي رهيا هئا.
”جيڪي ڀاڳ ۾ لکيل هو. سو ٿيو. اسان تہ پنهنجي پر ۾ گھڻي جاکوڙ ڪئي، پر جيڪا الله جي مرضي.“ پتلون واري هڪڙي چيو.
ڪافي دير تائين ڪمري ۾ سانت رهي. وري هنن مان هڪڙو اٿي آيو ۽ مرزي کي چوڻ لڳو.
”اسين تنهنجو پٽ تہ نہ ٿا موٽائي سگھون، نڪو هن جي موٽ ٿي سگھي ٿي.“ ائين چئي هن پتلون جي هڪ کيسي مان ٻٽون ڪڍيو ۽ ڪجھه نوٽ ڳڻي مرزو جي هٿ تي رکيا: ”هي هزار اٿو چاچا، هاڻي توهان جي پٽ جي حياتي تہ موٽي نہ ٿي اچي سگھي ، پر....“ هن وري ساڳي ڳالھه ورجائيندي چيو.
مرزو پهرين تہ ننهڪار ڪيو پر جڏهن هنن تمام گھڻو لاچار ڪيو، تہ سوچ ۾ ٻڏي ويو، پوء اوچتو هن هٿ وڌائي نوٽ کڻي ورتا. کيس پنهنجو قرض ۽ ساران ياد اچي ويا. هاڻ هو پنهنجي عزت بچائي سگھندو____ گھڙي کن لاء هو سوچ ۾ ٻڏي ويو. هو دينوءَ کي وساري ويٺو. ”ڇا غريب کي اوچتا پئسا ائين ئي ملندا آهن! هو جڏهن لاش کڻائي ڳوٺ پهتو، تہ روڄ لڳو پيو هو. قبر تيار هئي، پر هن جي ڳوڙها خشڪ ٿي ويا هئا. دينوءَ مهان قرباني ڏني هئي. شايد هن پنهنجي ڪٽنب جي عزت بچائڻ خاطر ئي جان ڏني هئي.
هو ٽيجھو ڪري، راتو رات ٽپڙ ٻڌي ڳوٺ ڇڏي ويا. مرزي کي خبر هئي، تہ رئيس کي تقاوي جو تہ بهانو هو.
هن جي من ۾ جيڪا هئي سا هو ضرور ڪري ها. پر جيڪڏهن بنا قرض جي ڀڄن ها، تہ وڏيرو مٿو ئي وڃائي ڇڏي ها. جيستائين هڪ غريب هاريءَ وٽ جوان ڌيءَ آهي تيستائين زميندار پنهنجو قرض ضرور اوڳاڙيندو، هن کي اها خبر هئي.
هاريءَ وٽ تہ ڌيءَ ڄمندي رهندي اهو قدرت جو اٽل قانون آهي پر هن ڌرتيءَ تي ڏاڍ سدائين رهندو اهو قدرت جو اٽل قانون ڪونهي. جيڪي بہ صدين کان غريب جو امير تي وري رهيل قرض آهي ان جو پورو حساب ٿيندو.
هن کي شايد اڃان اها خبر نہ هئي.