ليکڪ پاران
گورنمينٽ سچل سرمست ڊگري ڪاليج راڻي پور ۾ انٽر آرٽس پڙهڻ دوران ئي سنڌي ادبي سنگت شاخ راڻي پور جو بنياد رکي ان جو پهريون سيڪريٽري ٿيم. ڪراچيءَ ۾ 1990-91 ڌاران اچي ڪراچي يونيورسٽيءَ جي سنڌي شعبي ۾ داخلا ورتم. هتي سنڌي ادبي سنگت ڪراچيءَ سان به لاڳاپجي ويس ته ريڊيي پاڪستان ۽ ٻين علمي ادبي ادارن سان به سلهاڙجي ويس. ريڊيي تي ڪم جي شروعات ريڊيي خيرپور کان ڪئي هيم.
سنڌي ٻوليءَ سان ڏاڍاين خلاف باقاعدي جهيڙو ريڊيي پاڪستان ڪراچي انتظاميه سان ٿيو، جنهن لاءِ منهنجي سرپرستي ۽ رهنمائي پروڊيوسر نثار ميمڻ صاحب ۽ نصير احمد سومري صاحب ڪئي. اسان گڏجي سنڌي پروگرامن کي نه رڳو بچايو پر انهن جي بجيٽ به وڌرائيسين. ايف ايم 101 تي سنڌي پروگرام به شروع ڪرايوسين. ان کان اڳ ڪوبه ايف ايم چينل سنڌي پروگرام نه هلائيندو هو. اسان جڏهن شروع ڪيو ته پرائيويٽ ايف ايم چينلن تي دٻاءُ وڌيو ۽ انهن به سنڌي پروگرام شروع ڪيا.
گورنمينٽ اسلاميه سائنس ڪاليج ڪراچيءَ ۾ نوڪريءَ دوران ڇهين فيبروري 2003ع ۾ سنڌي سبجيڪٽ سوسائٽي فارڪاليجز ڪراچيءَ جو بنياد وڌوسين، مان ان جو باني صدر ٿيس. ان ۾ پروفيسر منظور حسين کهڙو ، پروفيسر عبدالستار خاصخيلي، پروفيسر اقبال بلوچ، پروفيسر نصرت ممتاز، پروفيسر ذوالفقار بهڻ ۽ ٻيا دوست شامل هئا. هن وقت به اها سوسائٽي نالي ۾ موجود آهي، جنهن کي پروفيسر علي راز شر، پروفيسر سيما عباسي، ڊاڪٽر قاسم راڄپر، پروفيسر طارق عزيز شيخ، پروفيسر حميد سبزوئي، پروفيسر عبدالعزيز خاصخيلي ۽ ٻيا سنڀالن پيا. ان سوسائٽيءَ جي پليٽ فارم تان ڪراچيءَ جي ڪاليجن ۾ سنڌي مضمون جي مسئلن لاءِ جاکوڙيو ويو، جنهن جي نتيجي ۾ يارهين درجي ۾ آسان سنڌي مضمون شروع ٿيو پر وري ختم ڪيو ويو. ان جاکوڙ جو فائدو اهو ٿيو جو لڳ ڀڳ 120 سنڌي مضمون جا ليڪچرار پهريان ايڊهاڪ تي ڀرتي ڪيا ويا ۽ پوءِ انهن کي پڪو ڪيو ويو.
پاڪستان پيپلز پارٽيءَ جي حڪومت 2010ع کان پوءِ جڏهن نيون يونيورسٽيون کولڻ شروع ڪيون ته ان قدم کي تمام گهڻو ساراهيو ويو. انهن يونيورسٽين ۾ سنڌ مدرسته الاسلام يونيورسٽي، شهيد بينظير ڀٽو يونيورسٽي لياري ۽ نواب شاهه ۽ سکر آءِ بي اي يونيورسٽي شامل آهن.
انهن يونيورسٽين جڏهن سنڌي مضمون پڙهائڻ کان لنوايو ته مون ذاتي حيثيت ۾ کين سنڌي شعبن کولڻ لاءِ گذارشون ڪيون پر هنن رُڳو ڏٽا ڏنا. 2014ع ۾ سنڌ مدرسي هڪ شاندار عالمي سيمينار سنڌ صدين کان ڪرايو ته ان موقعي تي وائس چانسلر ڊاڪٽر محمد علي شيخ سنڌ اسٽڊيز ڊپارٽمينٽ کولڻ جو اعلان ڪيو.
يونيورسٽين ۾ سنڌي شعبن کولرائڻ لاءِ سنڌي ادبي سنگت، سگا ۽ ٻين تنظيمن گهڻي ڀاڱي منهنجيءَ گذارش تي ٺهراءَ به پاس ڪيا پر باقاعدي جدوجهد شروع نه ٿي. مان انهن مسئلن تي مختلف سنڌي اخبارن ۾ لکندو به رهيس ته ٽي وي چينلن تي ڳالهائيندو به رهيس. اخبارن ۽ چينلن تمام گهڻو ساٿ ڏنو آهي، خاص ڪري ڪاوش، عوامي آواز، وفاءِ سنڌ، ڪي ٽي اين، سنڌ ٽي وي، ڌرتي ٽي وي ۽ آواز ٽي وي وغيره. جڏهن سوشل ميڊيا آئي ته مون پنهنجو فيس بڪ، واٽس ايپ ۽ انسٽاگرام به استعمال ڪرڻ شروع ڪيو.
2017ع جي آخر ۾ سنڌي شعبن کولرائڻ لاءِ جاکوڙيندڙن جو سٿ ٺاهيوسين، جنهن ۾ ڊاڪٽر علي جان ٻرڙو، ڊاڪٽر احمد سومرو، ڊاڪٽر شير مهراڻي، ڊاڪٽر عابد مظهر، ڊاڪٽر بدر سومرو ۽ ٻيا دوست گڏ هئا، ان سٿ سچل ڳوٺ ۾ هڪ سيمينار ڪرايو، ان سيمينار ۾ سگا ڪراچيءَ جي صدر اشرف علي کهاوڙ صاحب سِگا ڪراچيءَ پاران ان موضوع تي هڪ سيمينار ڪرائڻ جو اعلان ڪيو، جيڪو24-04-2018 تي ڊاڪٽر محمد سليمان شيخ صاحب جي صدارت ۾ ٿيو.
سگا ڪراچي شاخ سنڌي ٻوليءَ جي حوالي سان جيڪو به ڪم ڪري ٿي، ان ۾ سگا جو چيئرمين رفيق احمد جعفري صاحب، سيڪريٽري جنرل پروفيسر خالد حسين چنو صاحب اڳوڻو سيڪريٽري جنرل منظور اُڄڻ صاحب ڪراچي شاخ جو اڳوڻو صدر اشرف علي کهاوڙ صاحب ۽ ٻيا مرڪزي عهديدار مڪمل سرپرستي ڪن ٿا.
خالد صاحب منهنجيءَ صلاح تي سنڌ جي وڏي وزير ۽ ٻين کي خط به لکيا آهن. مون لڳ ڀڳ ٻن سالن کان سوشل ميڊيا تي سنڌي ٻوليءَ ، ادب ۽ ثقافت لاءِ مهم تيز ڪئي آهي. ان جي تمام بهتر موٽ ملي آهي. اها مهم مون اڪيلي سر هلائي آهي، جنهن جي اڪثر ماڻهن پٺڀرائي ڪئي آهي، ڪن دوستن ته ان حوالي سان لکيو به آهي، جن ۾ ايڊووڪيٽ ڌڻي بخش اوٺو صاحب، محمد سليمان وساڻ صاحب، زرار پيرزادو صاحب، آغا نور محمد پٺاڻ صاحب، سارنگ پيرزادو صاحب، سعيد چانڊيو صاحب،عبدالجبار سولنگي صاحب، عاجز رحمت الله لاشاري صاحب، شاهد علي صوف ا بڙو صاحب، مختيار احمد ملاح صاحب، ياسر قاضي صاحب، مرتضيٰ لغاري صاحب، ذوالفقار علي جلباڻي صاحب، شفقت نوناري صاحب، عابد مهيسر صاحب، عابد حسين ٻرڙو صاحب، شيراز سنڌو صاحب، انجنيئر دوست علي صاحب، حميده گهانگهرو صاحبه، ارشاد عرضائي صاحب ۽ ٻيا شامل آهن.
(جن جا نالا رهجي ويا آهن، انهن کان معافي گهران ٿو)
پوسٽن جي ڪمپوزنگ مختيار احمد ٻگهئي صاحب، جمال ڄامڙي صاحب ۽ حزب الله شاهاڻي صاحب ڪئي آهي. سندن وڏي مهرباني.
سگا جي دوستن پروفيسر خالد حسين چني صاحب، جي ايم امام علي ڏيٿي صاحب ۽ حزب الله شاهاڻي صاحب جا خاص ٿورا مڃيان ٿو، جن هن ڪتاب شايع ڪرائڻ ۾ مدد ڪئي. هن جاکوڙ ۾ جيڪي الزام لڳا يا تڪليفون آيون، انهن جو ذڪر نه ٿو ڪريان پر ڪجهه ڪاميابين جو ذڪر ضروري آهي. سنڌ مدرسته الاسلام يونيورسٽيءَ ۽ شهيد بينظير ڀٽو يونيورسٽي نواب شاهه سنڌي شعبو کوليو، سکر آءِ بي اي يونيورسٽيءَ ۽ بينظير ڀٽو شهيد يونيورسٽي لياريءَ سنڌي مضمون جي شروعات ڪئي ۽ ڪجهه خانگي اسڪولن سنڌي پڙهائڻ جو اعلان ڪيو.
هڪ ڳالهه جو ذڪر ڪرڻ به ضروري آهي ته مون کي سنڌي ٻوليءَ لاءِ جدوجهد ڪرڻ تي ڪيتريون ئي محبتون ۽ اعزاز مليا آهن. سِگا جي وائيس چيئرمين محترم پيرل خان کوسي مون کي باباءِ سنڌي جو لقب ڏنو، جنهن لاءِ سندس قرب. اهو شايد ان ڪري ته مان اردو يونيورسٽيءَ ۾ آهيان ۽ ان جو باني باباءِ اردو مولوي عبدالحق هو. اميد آهي ته هڪ ڏينهن سنڌي يونيورسٽي به شروع ٿيندي. منهنجي ۽ منهنجين پوسٽن جي حق ۽ تعريف ۾ سوشل ميڊيا تي به تمام گهڻو لکيو ويو. پر ڪتاب ۾ ان جي ڪري نه ٿو ڏيان جو گهڻي تعريف متان مون ۾ وڏائي آڻي ڇڏي ۽ مان رستي تان هٽي وڃان.
سوشل ميڊيا جي مقبوليت ۾ ڏينهون ڏينهن واڌارو ايندو پيو وڃي. ان تي گهڻي ڀاڱي تصويرون رکيون/ونڊيون پيون وڃن. اسان جا ڪتاب، اخبارون، رسالا ۽ لکڻيون به سوشل ميڊيا تي منتقل ٿينديون پيون وڃن.
خوشيءَ جي ڳالهه آهي ته؛ فيس بڪ تي اسان جا مختلف دوست پنهنجون لکڻيون/ڪالم ونڊن پيا، مختلف بلاگ لکن پيا. مطلب ته سوشل ميڊيا جو صحيح استعمال وڌندو پيو وڃي، جنهن مان اسان سڀني کي فائدو وٺڻ گهرجي. اسان جا مختلف دوست جهڙوڪ: ذوالفقار قادري، پروفيسر ساجد سومرو، جوڳي اسد راڄپر، محمد سليمان وساڻ، عاجز رحمت الله لاشاري، قاضي آصف، امر فياض ٻرڙو ۽ ٻيا ڪيترائي دوست ڏاڍو سٺو لکن پيا ۽ سنڌي ٻوليءَ کي ترقي وٺرائن پيا.
مان به فيس بڪ تي لکندو اچان پيو ان سان گڏ ڪيترا مقالا ۽ ڪتاب به ڇپجي چڪا آهن، انشاءَالله اهو سلسلو به جاري رکندس.
هن ڪتاب شايع ڪرائڻ جو وڏو مقصد هن جاکوڙ ۾ اوهان کي شامل ڪرڻ آهي، مون کي پڪ آهي ته اوهان جڏهن مڪمل ساٿ ڏنو ته سنڌي ٻوليءَ جا سمورا مسئلا حل ٿي ويندا. اوهان وڌيڪ نه ٿا ڪري سگهو ته سوشل ميڊيا کي سنڌي ٻوليءَ لاءِ ٿورڙو وڌيڪ استعمال ضرور ڪريو . هن وقت سوشل ميڊيا سگهارو مورچو آهي، جنهن کي صحيح استعمال وقت جي وڏي گهرج آهي.
محمد سليمان وساڻ صاحب جا به ٿورا، جنهن مهاڳ لکيو.
آخر ۾ مان مرڪ پبليڪيشن جي سرواڻ مرتضيٰ لغاريءَ جو ٿورائتو آهيان جنهن هيءُ ڪتاب اوهان تائين پهچايو.
ڊاڪٽر ڪمال ڄامڙو