تبصرا: جڏهن ڀونءِ بڻي
‘جڏهن ڀونءِ بڻي’ ڪتاب پڙهيوسين. ٻاهرئين پوش جي چتر اصل چِتَ چريو ڪري ڇڏيو. چترڪار، ڇپجندڙ ۽ ڇپائيندڙ کي داد ٿا ڏيون. ورق ورائي شعر پڙهياسين، تہ سنڌ- ڌرتيءَ جي سرهاڻ بي سرت ڪري ڇڏيو. ان سرهاڻ جو پھرين شيخ اياز واس وٺايو هو ۽ هاڻي تاجل ان ۾ اضافو ڪيو آهي. مڃيوسين تہ اصل مکيہ ڪوي سنڌ جا ئي آهن.
(سنگم پبليڪيشنس ڏانھن بمبئي مان سندري ۽ اُتم جي لکيل خط تان ورتل).
***
ڀاءُ تاجل، شيخ اياز جي شاعريءَ کان پوءِ اهڙي طاقتور Diction، پرواز جي بلندي، موضوعن جي گوناگونيت ۽ نِج سنڌي لھجو، هن وقت تائين، مون کي فقط تنھنجي ڪتاب ”جڏهن ڀونءِ بڻي“ ۾ ئي نظر آيو آهي. تنھنجو شعر سچ پچ ڪلاسيڪي سنڌي شاعريءَ ۾ هڪ خوبصورت اضافو Extension آهي.
(هيرو ٺڪر، دهلي).
***
ڪتاب ‘جڏهن ڀونءِ بڻي’ پڙهيم. رچنا وڻي، داد ڏيڻ فرض سمجهيم. تنھنجي ڳوٺاڻي ٻوليءَ جو ڪيترو ڪري ڪيترو قدر ڪيان! ڀائو يار محمد سمي جون سھڻي سنڌيءَ ۾ لکڻيون ذهن تان مٽجي نہ سگهيون آهن تہ هاڻي ٻئي سمي جون لکڻيون ذهن ۾ داخل ٿيون آهن، جن جي مٽجڻ جو بہ امڪان نہ ٿو لڳي.
(ايم-ايس رامواڻي، بمبئي).
***
دلبر دوست، تاجل! تنھنجو تحفو ‘جڏهن ڀونءِ بڻي’ هٿو هٿ مليو ۽ ائين اچي منھنجي ادبي محفل جي رونق بڻيو آهي. پيارن ماڻھن جون لکڻيون بہ پيار ۽ پاٻوھہ سان پڙهيون آهن، سو تنھنجي محبتي چٽن کي چاھہ سان چيٺي، چيٺي پڙهيم. ڪيتريون نيون، نياريون، پياريون پياريون ورجيسون، وراڻيون، وايون اڳيان آيون، جن وَرُ وَرُ ڪري ساراهون ورتيون.
بيوس باشا! تازو هاليڊي ان ڪراچيءَ ۾ ڪتاب جي مھورت جون بہ واڌايون وٺو. ‘جيڪي ڏٺو مون’ واري ڪالم ۾ ڪاڪي گرداس واڌواڻي جي اکرن مان پرکيم، تہ برابر شاندار ميڙاڪو ٿيو هو. ڪراچيءَ ۾ مٺن مارن جا ھھڙا محبتي ميلا، زندگي، زندھہ دليءَ جا دينا داستي ثبوت آهن.
(استاد بخاري)
***
مانوارا ‘بيوس’! تنھنجو ڪتاب ‘جڏهن ڀونءِ بڻي’ پڙهيم. ائين محسوس ٿيو ڄڻ تتل واريءَ ۾ ڪنھن مسافر کي ڇانوَ جو احساس ٿيو هجي، اهو احساس تو پوري قوم کي ڏياريو آهي. جڏهن جيئريون جاڳنديون بستيون سفاري پارڪن ۾ تبديل ٿينديون آهن، جڏهن تجرباتي ائٽمي ڌماڪن جو شور انسان کي ٻوڙائپ جو رحم جوڳو تجريدي شاهڪار بڻائيندو آهي، جڏهن بشر جي زندگيءَ کي ڪنھن بيمار جي رات سان ڀيٽيو ويندو آهي، تڏهن بہ شيون ظاهر ٿينديون آهن، يا تہ ڪجهہ بہ نہ، يا گهڻو ڪجهہ ان وقت انسان يا آدم خور ٿي ويندو آهي يا هُو پنھنجي ڪچڙن ڪلھن تي صليب کڻي، ائٽم بم جي ڪارخانن جو رخ ڪندو آهي ۽ هان، پوءِ قيدين جي جڳھہ، قيد ڪرڻ وارا اچي والاريندا آهن. ان لاءِ سچو ادب يا سچي شاعري ئي مفلوج ۽ معزور معاشري جو طاقتور ردِ عمل هوندو آهي- تاجل! تنھنجي شاعري بہ ان رد عمل جي هڪ مضبوط ڪڙي آهي.
(سائين ڏنو شاھہ، ڪراچي).
***
ادا تاجل! آئون جڏهن بہ ‘جڏهن ڀونءِ بڻي’ پڙهندو آهيان تہ سوچيندو آهيان تہ ‘ڪلا’ جي هن ڪاڪ ۾ ڪلاڪار راڻي وانگر ڏاڍو مجبور آهي. تون سنڌي ٻوليءَ جو اهو شاعر آهين جيڪو لطيف جو پنڌ جو راهي آهي، اياز ۽ سرويچ جي سوچ جو ساٿي آهي، تنھنجي شاعري، سونھن آهي، پيار آهي، مارئي آهي، مارو آهن ۽ ملير آهي، جيڪا شاھہ جي شعر تي گل محمد کتريءَ جي ٺاهيل چتر وانگر، انگ انگ کي موهيو ٿي ڇڏي. تون لفظن جو بادشاھہ آهين. ماڻھن جي دلين مان راز ڪڍي، سچ جو وڻجارو ثابت ٿيو آهين. ڪلا ديويءَ تو تي وڏي ڪرپا ڪئي آهي.
(ساٿي سومرو، دڙو)
***
تاجل! ٻٻر جي ٿوڻين ۽ سَرَن جي ٺھيل جهوپڙيءَ هيٺان، ٽارين جي سامھون، سڄي رات بتي ٻاري، تنھنجي ڪتاب مان شعر پڙهندو رهيس، ۽ ائين پاڻ کي ۽ پنھنجي امڙ جيجل کي متاثر ڪندو رهيس. سچ پچ، اهڙو خوبصورت ڪتاب سنڌي ادب ۾ گهڻي وقت کان پوءِ، مان پھريون ڀيرو ڏٺو آهي. جڏهن بہ من ۾ موجهارو پيدا ٿيندو آهي، يا وري نيڻن کي ننڊ نہ ايندي آهي، تہ تنھنجو پيارو ڪتاب کڻي پڙهندو آهيان.
(اداس محمد اسحاق ڦل، ٺري ميرواھہ)
***
تاجل کي سھڻي لطيف سان خاص پيار ۽ پريت آهي. شاھہ جي شعرن کي سونا سنگ ۽ گلاب جا گل چئي، پنھنجن بيتن کي ‘ٻار جا ٻُوها’ ٿو سڏي. تاجل اهڙي تہ سنڌي ڪتب آندي آهي، جنھن کي پڙهيل ڳڙهيل ماڻھوءَ کي وٺي، هڪ ڳنوار بہ سمجهي سگهي ٿو.
(محمد رمضان، ‘مخلص’ ڪراچي)
***