لڪل ڪرپشن ۽ لاقانونيت
اهڙي طرح سڄي ملڪ ۾ توهان جيڏانهن وڃو ٽال پلازا ٺهيل آهن، اهو ناڻو ڪيڏانهن ٿو وڃي؟
ٻي طرف اسان طب جي شعبي کي ڏسنداسين. پاڪستان ۾ خبر ناهي ڪيتريون ڪمپنيون لوڪل دوائون ٺاهي رهيون آهن، دنيا ۾ ٽوٽل ڪي ڏيد سئو کان مٿي دوائون نه هونديون پر لوڪل ڪمپنيون نت نون نالن سان اهي دوائون مخلتف نالن سان ايتريون ڪڍن ٿيون جو ميڊڪل اسٽور وارو به پريشان آهي ته ڪهڙي رکجي. وري هر ڊاڪٽر الڳ الڳ ڪمپني جون دوائون لکندو. جيڪي انهيءَ ميڊڪل اسٽور تان ئي ملي سگهنديون، انهيءَ لوڪل دوائن ۾ جعلي دوائون به موجود آهن. جن جي لکڻ لاءِ ڊاڪٽرن کي ٽارگيٽ ڏنو ويندو آهي انهيءَ جي بدلي ڊاڪٽر کي فرج، ايل ئي ڊي، ڪپڙا، دعوتون هاڻي ته کين بئنڪاڪ، دبئي ۽ ملائيشا جا دورا ڪرايا ٿا وڃن يا وري پئسا روڪڙا ڏنا ٿا وڃن. توهان سوچيو غريب عوام جو ڇا ٿيندو؟ ٻي صورت حال اسپتالن ۾ آهي ته ڊاڪٽر وٽ وڃ ته اهو آپريشن لاءِ تيار ٿيو ويٺو آهي، پيڪيج ٺهيا پيا آهن. هر اسپتال ۾ علاج نه پر ايندڙ مريض کي ڪيئن ڦرجي صرف انهيءَ ڏانهن ڌيان هوندو آهي.وري سرڪاري اسپتالن ۾ ته مريض ويو ته انهيءَ کي ڪير پڇندو به نه جيستائين سفارش نه هجي ڪو چئو چوا نه هجي. توهان ٿورو غور ڪريو اربين رپين جي بجٽ واري انهيءَ اسپتالن ۾ غريب عوام کي دڪا کائڻا ٿا پون، رش حد کان وڌيڪ مريض بي انتها وڌي رهيا آهي، پر حڪومت جو ڪو ڌيان ناهي ته ماڻهن جي صحت ڏانهن ڪو ڌيان ڏي، ٻي پاسي پرائويٽ اسڪول مافيا وارا ڪيئن ٿا ماڻهن کي لٽين ڦرين اها ڪهاڻي ته الڳ آهي، جيڪي نه حڪومت کي نٿا مڃين عوام جي. پنهنجي مرضي سان عوام کي ڦرين ٿا.
هاڻي اچون ٿا آفيسن واري ڪرپشن ڏانهن توهان کي خبر آهي ته هڪ ماستر کي پنهنجي بدلي ڪرائڻ لاءِ، اي سي آر وٺڻ لاءِ، پروموشن وٺڻ لاءِ، پوسٽنگ وٺڻ لاءِ ڪيتري رشوت ڏيڻي پوندي آهي، باقاعده ايجنٽ ويٺا آهن جيڪي آخر پينشن وٺي ڏيڻ تائين پڪيج ڏين ٿا. ڪلارڪ روز فائل کي هيڏانهن کان هوڏانهن ڪرڻ لاءِ پئسا وٺي ٿو. اها لڪل ڪرپشن نظر نٿي اچي، صورتحال ته اها آهي جو ڪلارڪ مافيا ته پوليس وارن کان به رشوت وٺندي آهي. انهن جي موڪل منظور ڪرائڻ يا فائل اڳيان ڪرڻ، پگهار ٺهرائڻ سڀ رشوت کان بغير نٿو ٿي سگهي،
وري توهان سنڌ سيڪريٽريٽ ۾ وڃو هر جڳهه تي رشوت جي بازار گرم آهي، جيڪي منسٽر پروجيڪٽ منظور ڪرائيندا آهن، بجٽ رليز ڪرائيندا آهن خود انهن کي رشوت ڏيڻي پوندي آهي. صورتحال اها ته اين جي اوز هجي يا سرڪاري پروجيڪٽ جو مطلب ڏاهني ڇاهني آهي، اها ڪرپشن ڪنهن کي نظر نٿي اچي. پاڻي جو وارو وٺڻو آهي بارداڻو وٺڻو آهي، يا ڪمند مل کي کپائڻو آهي اها لين دين الڳ آهي، هڪ ننڍو مثال توهان کي ڏيان هڪ اداري پنهنجو هال ٺهرائڻ جي منطوري ڏني پر انجنئرنگ ڊپارٽمينٽ چوي ته اسان سروي ڪري پي سي ون ٺاهڻ جا ڏهه لک وٺنداسين. تان جو بجٽ ئي ليپس ٿي ويئي. معنيٰ توهان جيڪڏهن ڪرپٽ نه آيو ته زبردستي ڪرپٽ ٿيو. نه ته ناڪام ٿي ويندا. صورتحال ته اها آهي ته هر ادرو بجٽ رليز ڪرائڻ لاءِ رشوت ڏيندو آهي، هيڊ ماستر کي ايس ايم سي به رشوت تي ملندي آهي، هاڻي وقت اچي ويو آهي جو ڊوميسائل، پي آر سر قانوني ٺهرائڻ لاءِ نوجوان رشوت ڏيندا رهندا آهن نه ته فائلن جا ڍير دٻجيو وڃن.پر اڃا به ڏک جي خبر اها پئي آهي ته هاڻي شاگردن کي داخلائون رشوت تي ملن ٿيون، هاسٽلون رشوت تي ملن ٿيون.
وري ٻي ڪرپشن توهان کي پيٽرول پمپ تي ملندي مثال پيٽرول جي قيمت 95.65 پئسا آهي توهان کي پمپ تي پيٽرول پوران 96 رپين ۾ ملندو پر اهو ماپ ۾ پورو نه هوندو پمپ واري جو اصول آهي ته هڪ ليٽر تي هڪ پوائنٽ گهٽ ڏيڻي آهي. معني اربن جي اها ڪرپشن روازانه ٿئي ٿي پر لڪل ظاهر ئي ڪونهي. ظاهر آهي انهن مٿان ادارا ٺهيل آهن ته اهي چيڪ ڪن، پر توهان کي ڪٿي چيڪنگ نظر نه ايندي، اڄڪلهه موٽر هائي وي تي توهان کي ڏيد سئو جي اسپيڊ سان گاڏيون نظر اينديون يا ٽرالر فاسٽ ٽريڪ تان پيا ويندا ضرور انهن کي چيڪ ڪرڻ لاءِ سرڪار ڪنهن کي مقرر ڪيو هوندو پر ڪٿي به عمل ناهي. معنيٰ چورن مٿان مور. ڪرپشن کي ختم ڪرڻ جي ڳالهه ته پري جي آهي پر رڳو فوڊ اٿارٽي پنهنجي ڊيوٽي نٿي ڪري شايد منٿلي گهر ويٺي ملي وڃي ٿي.
چيو وڃي ٿو عوام چور آهن پاڪستاني ٺڳ آهن پر اهڙي صورتحال ڪابه ناهي. اهي ئي پاڪستاني دنيا جي ٻين ملڪن ۾ ايماندار ۽ قانون تي عمل ڪندڙ شهري هوندا آهن، ڇو ته اتي قانون تي عمل ڪرايو ويندو آهي. اسان وٽ مٿان کان هيٺان، وري هيٺان کان مٿي ڪرپشن جي ڪري قانون تي عمل نٿو ڪرايو وڃي، انسان فطرتن جانور آهي کيس سماجي طور مهذب بنايو ويندو آهي اهو صرف قانون آهي جنهن ذريعي انسان کي مهذب بنايو ويندو آهي، جڏهن قانون تي عمل نه ٿئي ته انسان جانور بنجي ويندو آهي جيڪو کيس ايندو اهو ڪندو. توهان صرف هڪ ننڍو مثال ڏسو ڪئينٽ ايريا ڪيترو صاف سٿرو هوندو آهي اتي ڪير گاڏي اسپيڊ سان ڇو نٿو هلائي؟ اتي ڪير ڪنهن جو کيسو نٿو ڪٽي ڇو؟ اتي ڪير قبضو نٿو ڪري ڇو؟ اتي ڪير ڀتو نٿو وٺي ڇو؟ ڇو ته اتي قانون تي عمل ڪرايو وڃِي ٿو. بلڪل اهڙي طرح اسان جي سياسدانن، حڪمرانن کي انهيءَ ڳالهه ڌيان ڏيڻو پوندو ته قانونن تي عمل ئي واحد رستو آهي جيڪو هن بحران مان اسان کي ڪڍي سگهي ٿو. اسان جو ملڪ وري هڪ دفعو معاشي طور اڀري سگهي ٿو.