هڪ نئون خواب
مون پنهنجي مرشد لال شهباز قلندر جي حاضري ڀري پنهنجي شهر پهتو هئس. ڏاڍي ٿڪاوٽ محسو ڪري رهيو هئس رات جي ماني کائي سمهي پيو هيس... اوچتو زين منهنجي ڪمري ۾ داخل ٿي.. مان دنيا کان بي خبر سڪون جي ننڊ ستل هئس.. هن وري اوچتو مون کي اٿارڻ جي ڪوشش ڪئي.. منهنجي نه اٿڻ تي هن منهنجي منهن تي هڪ ٿڌي پاڻيءَ جو گلاس هاريو.. ٿڪل ذهن ۾ هڪ دفعو وري اِهو ياد آيو شايد وري ”ٻه هزار ڏه“ واري ٻوڏ اچي وئي آهي.. تڏهن پاڻي منهنجي ڪمري ۾ داخل ٿي ويو آهي. مٿي نهاريم مهتاب جهڙو چهرو منهنجي اکين آڏو بيٺو آهي. اهو چهرو جنهن جي عڪس کڻي هر وقت مان پنهنجو پاڻ کي آئيني جي اڳيان ٺاهيندو آهيان. جيئن مان زين کي وڻي سگهان. هن جي مک تي شرارتي مرڪ هئي. دل چاهيو پئي ته زين کي ڀاڪر ۾ ڀري اندر ۾ سمايل سموري سڪ کي پورو ڪري وٺان. پر نيڻن جي جهڪائي زين جي بخمل جهڙي بدن کان پنهنجون نظرون هٽائي ڇڏيم ۽ اکين کي مهٽڻ شروع ڪري ڏنم.. جيئن ئي اکين تان هٿ پري ڪيم ۽ وري زين ڏاهن نهاريم ته شرارت سان ڀريل چهرو ائين نظر پئي آيو ڄڻ چنڊ جي اڳيان ڪارا ڪڪر ڇائنجي ويا هجن.!
هڪدم زين کي چيم..
”زين...! خير ته آهي نه؟“
هن اداسيءَ واري انداز ۾ وراڻيو..
”ها خير آهي...!“
”ته پوءِ تون ايترو پريشان نظر ڇو پئي اچين.؟“
مون پيار جي انداز ۾ چيو.
”ها خواب ته برابر خواب ئي هوندا آهن، پر هن خواب ته مون کي عجيب اُڻ تُڻ ۾ وجهي ڇڏيو آهي. سڄي رات بي آرامي جي باهه ۾ وجهي ڇڏيو اٿس.“
”الائي ته ڪهڙو خواب آهي، جنهن منهنجي محبوب جي من ۾ مانڌاڻ مچائي ڇڏيو آهي.“
مون شرارتي انداز ۾ زين کي چئي ڏنو.
”تون مذاق ٿو سمجهين.“
زين مون کي ڪاوڙ ۾ چئي ڇڏيو.
”ها مان خواب کي حقيقت نه سمجهندو آهيان.“
”ائين ناهي جان.! ڪي ڪي خواب حقيقت سان واسطو رکندڙ آهن.“
زين تڪڙ ۾ چئي ڇڏيو.
مون چيو.
”ڀلا اهو ڪهڙو خواب آهي ڇا مان به ٻڌي سگهان ٿو.؟“
ايتري ۾ زين جو وجود ان اڪيلي بيابان ۾ بيٺل وڻ وانگر لڏي رهيو هيو جيڪو تيز طوفان ۾ پنهنجي بقا جي جنگ لاءِ زمين کي بار بار سجدا ڪندو رهندو آهي.. مون تڪڙ ۾ زين کي هن جي ٻانهن کان وٺي پنهنجي ڀر ۾ ويهاريم. ايتري سردي هوندي به ان جي پيشانيءَ تي پگهر اچي رهيو هو. ته مون زين جي هٿ کي لوڏيندي چيو..
”تنهنجي طبعيت ته ٺـيڪ آهي.“
هوءَ خاموش رهي.
”زين تون خاموش ڇو آهين.؟“
مون اڃا موبائيل فون ڏانهن هٿ وڌايو ۽ کڻي ڊاڪٽر جو نمبر ملائڻ جي ڪوشش ڪئي، ته هن جي بي جان بت مان آواز نڪتو.
جان..! مان خواب ۾ ڏسان ٿي ته هي دنيا سڪون ۾ سمجائجي وئي آهي ۽ ڪٿي به شور شرابو ناهي، روڊ رستا به ويران ٿي ويا آهن. ڄڻ ڪا قيامت گذري وئي هجي. ۽ ڏسان ٿي مسجدون مندر ۽ ٻيون عبادتگاهون به ويران ٿي ويون آهن. ايتري قدر جو ڪعبت الله ۾ به ڪنهن جي عبادت جو آواز نٿو اچي.. ائين ٿو لڳي ڄڻ هر ماڻهو پنهنجي گهر ۾ قيد ٿي ويو آهي.. ڪير ڪنهن سان هٿ ملائڻ لاءِ تيار ڪونهي. هر طرف کان اُڃايل ۽ بکايل انسانن جا آواز اچي رهيا آهن. ۽ ڪير ڪنهن کي گرهه به ڏيڻ وارو ناهي. ۽ هر ماڻهو ڳڀي جي ڳولها ۾ آهي هر ملڪ ۾ هزارين ماڻهو مري رهيا آهن. ۽ انهن کي ڪو ڪفن ڏيڻ وارو ناهي. ڪير انهن جي قبر کوٽڻ وارو ناهي. انسانن جي لاشن کي ائين ٿا اڇلائين جيئن اسان پنهنجي گند کي اڇلائي ايندا آهيون. انسان جو اهڙو موت جنهن کي ڪير به ڪلهو ڏيڻ لاءِ تيار ڪونهي ته هاڻي تون هي ٻڌاءِ مان ان خواب کي ڪهڙي تعبير ڏيان.؟“
زين جو اهڙو خواب مون تي سڪتو طاري ٿي ويو.. ڪجهه گهڙيون ڪمري ۾ بلڪل خاموشي ڇائنجي وئي پر زين ان خاموشي کي ٽوڙيندي آهستي چوڻ لڳي.
جان.! ان وجودن جي وچ ۾ منهنجو وجود به ڪنهن کٽ جي بجاءِ اسپتال جي ڪنهن اسٽيچر تي پيل هيو. ته اسپتال جي عملي منهنجي بناوجود واري جسم کي ڪفن جي بجاءِ ڪلئي چاڙهي مون کي سنڌوءَ جي ڇاتيءَ مان نڪتل آب زم زم جهڙي پويتر پاڻي سان غسل ڏيڻ جي بجاءِ هڪ عجيب قسم جو مون کي اسپري ڪري رهيا هئا ۽ منهنجي ان بي جان بت کي بي درديءَ سان ممتا جي آغوش ۾ اڇلايو پيو وڃي. مان وڏيون رڙيون ٿي ڪيان ته خدارا منهنجو جنازو پڙهو، مان هڪ مسلمان آهيان، مون ڪيترا دفعا الله جي عبادت ڪئي آهي. هر روز مون ڪلمو پڙهيو آهي. پر منهنجي ڪو ٻڌڻ وارو نه هو. مان وڏي آواز ۾ چوان ٿي بيهو مون کي ڪنهن کي ڏسڻو آهي. مون کي پنهنجي بابا کي ڏسڻو آهي. مون کي پنهنجي جيجل کي ڏسڻو آهي، مون کي پنهنجي جان کي ڏسڻو آهي.. پر مون کي ڏسڻ لاءِ ڪو تيار ناهي.
ته پوءِ تون هي ٻڌائجان...! هي سڀ ڇا هي..؟
مون زين کي اهڙي خواب جو ڪو به مطمئن ڪندڙ جواب نه ڏنو ۽ هوءَ ڪمري مان نڪري هلي وئي. پر زين جي وڃڻ کان پوءِ مون کي ماضي جا وري عڪس ياد اچڻ لڳا. هوئن ته زين ۽ منهنجي مڱڻي ڪافي وقت اڳ ٿيل هئي. ڇو جو زين جو والد ۽ منهنجو والد پاڻ ۾ گهرا دوست هئا.. پر زين جو والد هڪ سٺي پوسٽ رکندڙ هيو سو ٻڌايو هيئين.
آئون ڪجهه ڏينهن لاءِ ٻاهرين ملڪ ڪنهن ڪم جي سلسلي ۾ وڃي رهيو آهيان. بس جيئن ئي واپس موٽي ايس ته اوهان ٻنهي جي شادي ڪرائي ڇڏيندس.
اهڙي طرح شاديءَ جون به تياريون هلي رهيون هيون.. ائين ئي وقت تيز رفتاريءَ سان هلندو رهيو... ڪجهه وقت کان پوءِ ويهه 20 مارچ تي زين جي مون ڏي ڪال آئي.. چيائين...
”جان ڪٿي آهين.؟“
”مون چيو... گهر آهيان..“
”سڀاڻي بابا جي فلائيٽ آهي، سو مون کي ڪيئن به ڪري سڀاڻي ڪراچي وڃڻو آهي، ان لاءِ پليز ڪوچ جي هڪ ٽڪيٽ بڪ ڪرائي ڏي.“
مون زين ڏي ڪال ڪري ان کي آگاهه ڪندي پڇيو.
”سڀاڻي رات جو 9 بجي واري ڪوچ ۾ ٽڪيٽ بڪ ڪرائي اٿم.“
تنهن تي زين اوڪي چئي ڪال ڪٽي ڇڏي ۽ تياريون ڪرڻ شروع ڪري ڏنيون ته مون ڪجهه دير بعد ڪال ڪندي چيو.
زين..! ڪنهن جي شئي جي ضرورت آهي ته مون کي ٻڌائي ڇڏ مان ارينج ٿو ڪري وٺان.
زين مون کي کلندي جواب ڏنو.
”نه جان..! اهڙي ڪا به ڳالهه ناهي بس ٻن ٽين ڏينهن جي ڳالهه آهي آئون بابا کي رسيوو ڪري واپس موٽي ايندس.“
زين جو اهڙو جواب ٻڌي مون کي ڏاڍي خوشي ٿي.
ائين ئي رات جا 8 بجا هئا. مون زين ڏي ڪال ڪري تيارين بابت پڇيو.
”زين ڇا پوزيشن آهي.؟“
هن کلندي چيو.
”مان بلڪل ريڊي آهيان.“
مون زين جي ڪال ڪٽي.. جيئن مان زين وٽ پهتس ته هن جي تياري مڪمل هئي. ۽ هڪ رڪشا ڪرائي، گاڏيءَ تائين الوداع ڪرڻ ويس.. مون کي ڪا به خبر نه هئي.. ته زين ۽ منهنجي شايد هي آخري الوداع هجي. پر مون کلندي زين کي چيو.
”زين وري به ڪنهن شئي جي ضرورت آهي ته مون کي ٻڌاءِ.“
زين به مسڪرائيندي چيو..
”ها ٿي سگهي مون کي پاڻي جي ضرورت آهي.“
مون هڪد وڃي دڪان تان منل واٽر جي بوتل وٺي زين جي هٿ ٿامي گاڏيءَ اندر سيٽ تي ويهاريو. ته زين مون ڏي نهاري چيو.
”جان! زندگي ۾ ڪڏهن ڪڏهن وڏا وڇوڙا به ٿي ويندا آهن، هڪ دفعو ڀر ۾ ويهه ته مان توکي پنهنجي نگاهن سان ڏسي وٺان.“
زين جي اهڙي ڳالهائڻ تي مون کي هڪ عجيب ڪشش محسوس ٿي. حيرت به ٿي پر مون کلندي چيو.
”چري آهين ڇا، اڃان ته پنهنجي زندگي جو سفر هاڻي ته شروع ٿيڻ وارو آهي پوءِ تون اهڙيون ڳالهيون ڇو پئي ڪرين..“
ائين ئي ڪوچ به اڳتي هلڻ لڳي ته زين مون کان موڪلائي ڪراچي هلي وئي ۽ مان پنهنجي گهر اچي پهتس.. سڄي رات زين جي يادن ۾گذري.... جيئن ئي صبح ٿي مون زين ڏي ڪال ڪئي زين ٻڌايو.
”مان خيريت سان ڪراچي پهتي آهيان.“
زين جي خيريت سان پهچڻ وارن جملن منهنجي هر الجهن کي ختم ڪري ڇڏيو. مان اڃان آرام ڪري اٿيس پئي ته ڪمري جي ديوار تي سامهون لڳل گهڙيال تي نظر پيس. شام جا 4 بجا هئا. مون گهر کان شهر طرف رخ ڪيو ته هڪ عجيب ماحول ۽ پوليس موبائيلن جي وسيلي هڪ آواز ٻڌڻ ۾ اچي رهيو هو.
”سڀاڻي کان وٺي لاڪ ڊائون آهي، ڪير به پنهنجي گهر کان ٻاهر نه نڪري.“
پر منهنجي ذهن ۾ به اهو نه هو ته ڇا ان لاڪ ڊائون جو منهنجي زين جي خواب سان ڪو تعلق آهي يا نه. مان بي خبر ٿي ٿورو شهر کان ٻاهر نڪري جاچ وٺڻ لڳس. ته جنهن ۾ وڏي آواز سان ٻڌڻ ۾ اچي رهيو هو.. سڀاڻي صبح جو هر ڪو پنهنجي گهرن تائين محدود ٿئي. اهڙي طرح مان سڄي رات پريشاني جي ڪيفيت ۾ گذاري. جيئن صبح ٿي مون زين ڏي ڪال ڪندي پڇو.
”زين چاچا اچي ويو آهي.؟“
تنهن تي زين مايوسيءَ ۾ چيو.
” نه جان..! لاڪ ڊائون ٿي ويو آهي.. فلائيٽ وغيره سڀ ڪجهه ٻاهرين ملڪن ۾ بند ٿي ويا آهن، جنهن سبب بابا نه اچي سگهيو آهي.. ته مون هڪدم زين کي چيو.
”زين پوءِ ته تون ڀي پريشان هوندئينءِ.. اڪيلي فيلٽ ۽ تون.“
تنهن تي زين کلندي چيو.
”نه نه اهڙي ڳالهه ناهي.. بس ڏهه ڏينهن جي ڳالهه آهي مان انجواءِ ڪري واپس هلي ايندس.“
اهڙي طرح سان زندگي روان دوان هلي رهي هئي. پر جڏهن زين جي ياد آئي ته مون وري ڪال ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي ته بيلنس ختم ٿي چڪو هو ۽ لاڪ ڊائون ڪري ڪا شاپ به کليل ڪو نه هئي جو بيلنس ڪرائي پنهنجي جان ڏي ڪال ڪري سگهان ويتر منهنجي پريشاني ڏنيون ڏينهن وڌندي پئي وڃي پر جڏهن گهر کان ٻاهر ڏٺم ته هر ماڻهو مون جيئان پريشان لڳو پيو هيو.. هر ڪو گهرن تائين محدود ۽ مسجدن ۾ نماز پڙهڻ لاءِ ڪير نه وڃي رهيو هو.. آئون مايوسيءَ واري حالت ۾ گهر واپس رهيو هئس اوچتو زين جي خواب جو خيال آيو ته ڇا زين جو خواب ان خيال سان ته وابسطه ته نه آهي.. بس سوچيندو سوچيندو اچي گهر پهتس. ڪجهه ڏينهن زين جي يادن ۾ گذرن ئي پيا ته هڪ ڏينهن خيال آندم اڄ 28 مارچ آهي مسلسل چار ڏينهن کان زين سان ڪو رابطو نه ٿيو آهي.. ڇو نه لوڊ ڪرائي زين سان هلو هائي ڪجي. مان جيئن وري گهر کان ٻاهر نڪرندي ڏٺم ته سڄو شهر اڃان به بلڪل بند هيو. اڃان ٿورو اڳتي ويس پر ڪو دڪان کليل نظر ڪونه آيو، واپس اچي گهر پهتس لوڊ نه ملڻڻ سبب پاڻ ۾ پريشاني محسوس ڪيم- سوچيم ”هاڻي هن سان رابطو ڪيئن ڪجي.“ سوچيندو رهيم، سوچيندو رهيم ته اوچتو موبائيل فون جي وڄڻ جو ٻڌم. آئون يڪدم چارجنگ مان ڪڍي ڏٺم. هن جي ڪال هئي دل کي وڏي خوشي ملي هڪ ٿڌو ساهه کنيم، اوڪي ڪري هلو ڪندي ئي هن کان طبيعت پڇيم ته زين مون کي مايوس ڪري ڇڏيو، چيائين:
”جان.! منهنجي طبعيت ٿوري ناساز ٿي پئي آهي آهستي آهستي تيز بخار ٿي رهيو آهي. سو آغا خان مان ڪجهه ٽيسٽون ڪرايون اٿم جيڪي سڀاڻي رپورٽون کڻڻ ويندس جان...! دعا ڪجان..
زين اهي جملا چئي هڪدم خاموش ٿي وئي.
مون هن کي آٿت ڏيندي چيو.
”رب پاڪ رحم ڪندو تون پريشان نٿي الله خير ڪندو چري.!“
بس تنهن کان پوءِ زين جي ڪال ڪٽجي وئي مون وري سوچيو شايد بيلنس ختم ٿي ويو هوندس. تنهن ڪري ڪال ڪٽجي وئي آهي. ڪجهه دل ۾ گهٻراهٽ پئي ٿي پر مون ان کي به اگنور ڪري ڇڏيو ۽ پنهنجن ڪمن سان لڳي ويم. جنهن ۾ مون کي ٻه کان ٽي ڏينهن لڳي ويا تنهن ڪري هن سان ڪو رابطو نٿي سگهيو.. اڃان دل ۾ اهو خيال ئي آندم پئي ته هڪ اوپري نمبر تان ڪال آئي مون نمبر ڏسي سوچيو هي ڪنهن جو نمبر ٿي سگهي ٿو مون وري دل ۾ خيال آندم. شايد هن وٽ بيلنس نه هجڻ ڪري پنهنجي نمبر تان نه بلڪي هڪ اوپري نمبر تان ڪال ڪئي اٿس. مون اٽينڊ ڪري هلو ڪيم.
جواب ۾ آواز آيو. اوهان يوسف پيا ڳالهايو؟
مون چيو ها. پر اوهان ڪير؟
چيائين.
”مان آغا خان هاسپيٽل مان ڊاڪٽر مجيب ٿو ڳالهايان سو اسان وٽ زين نالي هڪ ليڊي پيشنڊ جي ڪورونا سبب فوتگي ٿي وئي آهي. پر افسوس اوهان کي ڊيٿ بوڊي نٿا ڏئي سگهون.“
ڊاڪٽر جا اُهي جملا منهنجي ڪنن ۾ هڪ اٽم بم کان به وڌيڪ پئي ٿي لڳا زمين پيرن مان نڪري وئي هڪدم بي هوش ٿي زمين تي اچي ويم. ڪا خبر ئي نه جڏهن هوش سنڀاليم حوصلو ساٿ نه پيو ڏئي بس بند ڪمرو ۽ مان صرف هن جون يادون منهنجي هر روز ارد گرد گهمي رهيون هيون سڄو سڄو ڏينهن بند ڪمرو ڏسي منهنجي ڀيڻ چوڻ لڳي.
”ادا حوصلو ڌار منزلون ڪڏهن ڪنهن جي گهر وڃي حاضري ناهن ڏينديون رستن تي هلڻ سان ئي رستو نڪرندو آهي اگر انسان ڪنهن صحيح رستي تي گامزن آهي ته منزل جي حاصلات لاءِ ڪنهن جلد بازيءَ جي ڪا به ضرورت ناهي وڏيون ڪاميابيون وڏي دير کان بعد اينديون آهن ۽ همٿ هارڻ واري کي ڪڏهن به ڪاميابيون ناهن ملنديون.“
”ادي.! حوصلو نه هاريان ته ڇا ڪيان ڇا؟ زين منهنجي زندگيءَ جو حصو نه هئي جو خدا مون کي ايڏي وڏي سزا ڏني آهي.“
”مان مڃان ٿي زين تنهنجي زندگيءَ جو هڪ حصو هئي ان ۾ ڪو به شڪ ناهي زين ئي ته تنهنجي اکين ۾ ڪاميابين جا خواب سمايا هيا. ڇا تون نٿو چاهين ته زين جي انساني همدردي واري خوابن کي پوري ڪرڻ لاءِ همٿ ۽ حوصلي جو دامن ڇڏي ڏجي. “
”نه ادا..! توکي دنيا سان هر حالت ۾ جنگ ڪري زين جي خوابن کي پورو ڪرڻو آهي.“
”نه ..ادي! اهو هاڻي ممڪن ناهي ڇو جو زين مون کان جدا ٿي وئي آهي ۽ مون ۾ اهو حوصلو به ناهي رهيو. بس مون کي تنها ڇڏي ڏي.“
”آئون هرگز اوهان کي ائين ڏسي نٿي سگهان ڀلا ڪنهن جي نه هجڻ سان محبت ختم ته نه ٿيندي آهي.“
”محبت ته هڪ دل جي دڙڪن سان گڏ هوندي آهي.. پوءِ تون ڇو زين جا عڪس ۽ نقش پنهنجي دل جي دڙڪن کان پري ٿو ڪرين... ڇا توکي اهو محسوس نٿو ٿئي ته زين هن ڪمري ۾ موجود آهي.
”ڇا توکي ائين ڪڏهن محسوس نه ٿيندو هجي جو آواز تنهنجي روح کي چوندو هجي مان صرف تنهنجي آهيان. هي وڇوڙو ته ڪجهه سالن جو آهي صدين جو نه هڪ ڏينهن ته توکي وري به سنڌوءَ جي سيني ۾ سمايل ان وجود سان وري وڃي ملڻو آهي. جيڪي تنهنجي اچڻ جي انتظار ۾ آهي.
ڀيڻ جا اُهي جملا منهنجي ذهن جي پڙدن ۾ پڙلاءَ وجهي ڇڏيا. ۽ منهنجي من ۾ اهو ئي آواز اٿڻ لڳو. سوچڻ لڳس ته زين جو خواب حقيقت بڻجي منهنجي دنيا برباد ڪري ڇڏيائين پر هاڻي منهنجي ڀيڻ منهنجي دنيا ٻيهر آباد ڪرڻ جا خواب ڏسي رهي آهي مون کي سندس خواب ضرور پورو ڪرڻ کپي.
مون پاڻ ۾ هڪ نئون حوصلو محسوس ڪيو.
**