لوڪ ادب، لساني ۽ ادبي تحقيق

ڳجهارتون

سنڌ سلامت ڊجيٽل بوڪ ايڊيشن سلسلي جو ڪتاب نمبر (276) اوهان اڳيان پيش ڪجي ٿو. ڪتاب ”ڳجهارتون“ جو سموهيندڙ ڪڇ- ڀُڄ هندستان جي علائقي ”ٻني“ جي ڳوٺ پناهواري جي سنڌي دوست ڪلاڌر مُتوا آهي. هي ڪتاب شري هرشد ترويدي، رجسٽرار سنڌي ساهتيه اڪادمي، گجرات پاران 2012ع ۾ ڇپايو ويو.
“پرولي” لوڪ هردي جو هڪ قديم اظهار آهي. ذهني شخص جي اتپتي آهي. ان مان اسان کي انساني دماغ جي وڪاس جي ڄاڻ ملي ٿي. پرولين جو واهپو وندر، ورونهن، ريجھ ۽ رهاڻ خاطر ڪيو ويندو آهي.
Title Cover of book ڳجهارتون

سر سورٺ

(1)
آ ڪاٺي ڪر ٻولي توکي ڪپر سان ڏيان مان.
ڪاٺيءَجي ساهمي. ٻوليءَ جي صدا. ڪپڙ جا اکيا.
بڃڻي ؛ آ سامي هڻ صدا توکي اکين سان ڏيان.
(2)
نرنان نڪريو شهر مان وڃي وکر جي کڻي. تنهن کي نرنان ڪونه گڏيو جنهن کي ڏئي کڻي.
ــ نرنان گدودي. شهر گرنار، وکر جي کٿوري. نرنان سائل.
ڀڃڻي ؛ گدودي نڪريو گرنار مان کٿوري کڻي. تنهن کي سائل ڪونه گڏيو جنهن کي ڏئي کڻي.
(3)
هو ٿو نرنان جنهن جي ڪاٺي بڇڙي آهي. هٿ لائي ٿو عورت کي تون پکي ٿي لائي.
ــ نرنان ٻيجل. ڪاٺيءَ ڀونري.. عورت راڻي. پکي سنڀري.
ڀڃڻي ؛ هو ٿو اچي ٻيجل جنهن جي ڀونري بڇڙي آهي. هٿ لائي ٿو راڻيءَ کي تون سنڀري لائي.
(4)
ڪپڙ مٿي مون، مٽي ڏي مَ مڱڻا.
ڪپڙ جو ڇٽ. مٽيءَ جو ڪيرو.
ڇٽ مٿي مون ڪيرو ڏي مڱڻا.
(5)
وٺ نالو ني نالو پر پکي نه.
نالو ماڻڪ. ٻيو موتي. پکي پرمار.
ڀڃڻي ؛ ماڻڪ ڳنهه موتي ڳنهه پر مار نه.
(6)
آئون ٿي نالو ڏيان سو نالو وڃين نرنان کي ڏيکار. پهڻ جو ڇڏ ڪي مَ ڪي وڃي پکي ڌار. جنهن تي منهنجو مدار سي ڪپڙ جو نه ڪيرائي.
ــ نالو ڌنو. نالو دولت. نرنان جڳمال. پکي ڪڪڙ. پهڻ جو ڪوڙوڪسيرو. ڪپڙ جو ڇٽ.
ـــ آئون ٿي ڌن دولت ڏيان سو وڃي جڳمال کي ڏيکار. هي ڪوڙو ڪسيرو ڇڏ مَ ڪي وڃي سونا ڪڪڙ ڇٽڪار. جنهن تي منهنجو مدار سي ڇٽ ڪيرائي ڪي مَ ادا.
(7)
جيئڏ ڪاٺ جي تو ڏيان جي نالو ڏئين مون.
ـــ جيئڏ پدم. ڪاٺ جي مهري. نالو اعتبار.
ڀڃڻي ؛ پدم مهرون توکي ڏيان جي اعتبار ڏئين مونکي.
(8)
نالو ذات ڏي نالو ئي نرنا. ڪکن جون ملڪن ۾ نالو ٿئين نرنان.
ــ نالو. زرجو. نالو طالب. ذات جا سرماڙي. نالو سگهو. نالو سردار.
زر جو طالب ناهيان ڏي سر ڏاتار. ته ڏيکاريان ملڪن ۾ تو سگهو ٿي سردار.
(9)
مڇيءَ مٿي ذات پورهيت ٻولي ڪن.
مڇيءَ جو دڙو. ذات جا داسڙا. ٻوليءَ جي ٻي جهل.
دڙن مٿي داسڙا هو ٻيجل ٻوليون ڪن.
(10)
نرنا آيو تنهن کي ٻوليءَ جي ڏي.
نرنان پينار. ٻوليءَ جي جيء.
پينار آيو تنهن کي جيءٌ ڏي.
(11)
مال جي هجي مڱتا. مال جي ٿئي شال. تو پڻ اچي ڪالهه وڌي مال تان.
ـــ مال جا ڇوڙا. مال جا وڳ. مال جا وڇوڙا.
ڀڃڻي ؛ ماس ڪري ڪرندئي هڏو رهندين شال. تو پڻ اچي ڪالهه وڳر وڇوڙيا.
(12)
اديون ڳهه ڪاٺي کڻي ڪي نه ڪي اي وڻ اڳي ئي هو.
ــ ڳهه جو هيرو. ڪاٺ جي نيهه. وڻ اڪ.
ڀڃڻي ؛ اديون هيرا ني ڪين ڪي اي اڪسي اڳي ئي هو.
(اڪسي _ خاري.)
(13)
ڪکن پنهنجن کي نه چور ، ڪر ڪکن کان بس ميان. ٻه نالا هي ٿي ڏيان، ڪر نالي کان بس ميان.
ــ ڪک جو تندو. نالو ماڻڪ ٻيو موتي. نالو رائي ڏياچ.
تندن پنهنجن کي نه چور ڪر تندن کان بس ميان. هي ماڻڪ موتي توکي ڏيان ڪر رائي ڏياچ کان بس ميان.
(14)
شهر ۾ جڏهن عضوي جو ٿيو تڏهن عضوو وٺي نرنان ويو.
ــ شهر جهونا گڙهه. لوهه جو ڪرٽ. عضوي جو سر. نرنان ٻيجل.
ڀڃڻي ؛ جهونا ڳڙهه ۾ جڏهن ڪوڪٽ ٿيو. تڏهن سر وٺي ٻيجل ويو.
(15)
ڳهه جا مون مڱيا هئا ته نرنان ٻيا به گهڻا.
ڳهه جا هيرا موتي. نرنان راجا.
هيرا موتي جي مون مڱيا هئا ته راجا ٻيا به گهڻا.
(16)
نالو نالي نالا ڏي پر نالو سرڌي ڪونه.
ــ نالو ساريو. نالو ڳهڻو. نالو سونو. نالو سامي.
ڀڃڻي ؛ سونا ڳهڻا ساريو ڏي پر سامي سرچي ڪونه.
(17)
وکي نيئي شهر ڪيوولات ۾ ڪاٺ ڪاسبي ، نرنالي سين مال جو ويو.
ــ وکر جو ڪينڙو، شهر کڏارو، ولات شام، ڪاٺ جهل، نالو سمون، ٻيو سمانو، مال جو وڙ.
ڀڃڻي. ڪينڙي نيئي توکي کڏارو ڪيو، سام جهلڻ ڪم اوهان جو،
جڏهن سمون ساماڻو تڏهن ور سڄو ويو.