5
پر جـواني ۾ وڌءِ سـاڙ، لڳئـي شــل بـاهه، عـشق!
منهنجي زاري آ بخاري، ڪير ٿـيندو آهيان مان،
ميهـر ۽ مجنون جـهڙن جـا ڪڍيا تــو لاهَه عشق!
ڪيـترن جا ڌڙ، سريون ٿي ويـا صَـفا بهُه، تهُ، اٽـا،
وقـت جي پـڙ تـي عشاقن جـا ٻڌا تـو ڳـاهَه، عشق!
حـسن آ مـحبوب سـو مـغرور رهـندو ئـي پــيو،
توکي جيڪا ڪاهڻِ آهي وڃي سا ڪاهه عشق!
تعلــق هـو تـوسـان هـڪ تِــرُ سَهـي،
انهيءَ تِـرَ تـان قــربان هڪ سِــرُ سهـي،
چَميم تنهنجو ديوارون، در هڪ صـدي،
او مــهامان – گـهر، مــان مـسافـر سَهـي،
امــــرتا نه تـون، مــان نه سـاحـر سهي،
لڪي پئــي لڇـياسـين نه ظاهــر سـهي،
تون منهنجي سڄي عـمر جي شــاعري،
مان تـنهنجو سڄــي عـمر شاعـر سهـي،
هڪ ديس جـو هڪ دور هيو ڀِنڀ ۽ ويران،
ويـــران به اهـڙو جـو بـيابـان لڳي پـــــيو،
”هڪ شخص“ انهيءَ سڃ ۾ فردوس درخشان،
هــر پــير گلسـتان – گلسـتان لڳـي پــــيو،
هڪ شخص ”يتيم“ آهي، يتيم آهي اهـڙو،
دنيا جـي يــتيمن جـو نگهبان لـڳـي ٿـو،
هڪ شخص عظيم آهي، عظيم آهي اهڙو،
مـنان کان پوءِ، سڀ کان مهامان لڳي ٿـو،
هڪ شخص ”امين“ آ، نه رڳو مان ٿو مڃان پر!
دشـمن بـه مــڃن بيٺـا امـانـت ان جـي،
هڪ شخص ذهين آ، نه رڳو مان ٿو چـوان پر،
تـاريخ تـي ثبوت آهــي ذهــانـت ان جــي،
هڪ شخص جو انسان آ، ايڏو ته عجيب آ،
اطـوار ۽ اظهـار ۾ يــــــــزدان لڳـي ٿـو،
هڪ شخص پڙهيو ڪونه آ، ايڏو ته اديب آ،
جـو انُ چـيو، ا جــون قــرآن لڳــي ٿــو،
هڪ شخص ڇڏي شهر، وڃي غار ۾ ويهي،
افلاڪ تي، آفـاق تـي، سـنسار تـي سـوچــي،
هڪ شخص ڀري شام جي بازاري ۾ بيهي،
پــــــــرمار تـي، زوردار تـي، نـادار تــي سـوچي،
هڪ شخص گهرو پيار کان هڪ وار نه واندو،
سـنسار جـي سيـنگار لئه آزار سهــي پـيو،
هڪ شخص ڪڏهن نرڙ مٿان گُهنڊ نه آنــدو،
انصاف جي آواز تـي تـــلوار کڻـــي پـــيو،
هڪ اسم، اکر چار ڪو ٽٻــڪو به ته ناهــي،
پر چـئن ڪتابـن جـو آ عرفــان انهيءِ ۾،
هڪ جسم، چون جنهن جو ڪو پاڇو به نه ناهي،
ادراڪ ۽ وجــدان آ جـبـران انهــيءَ ۾،
محبوب خدا چئو ٿا، جـي نه مڃـي ڪو،
مون کي ته اهو فخر آ، محبوب – بـشـر آ،
حڪـمت نـه نـبي زنـده مڃي، آءُ ادب ڏي،
قــرآن جــو هـر لــفظ ثبوت آ ته امــر آ،
هــر ريت ڪرڻي نعت، سـتارا نعتون،
بـرسات نديون، نهر جــا ڌارا نـعتون،
اسـتاد جـا اشـعار تـه ڇـا او شـاعـر،
قــــرآن جــا ٽـيهيئـي سـيـپارا نـعتون،
لال لطيف جـي ڳالهه هلي پئي يـارن ۾ اغيـارن ۾،
بيـٺڪ بيـٺڪ، محـفل محفل، اوطـاقن، اوتـارن ۾،
سنڌ ڪويءَ جي سچي ساره، چمڪي چنڊ، ستارن ۾،
گلشن گلشن ، صحـرا صحـرا، دريـاهـن، ڪهـسارن ۾،
شـاعريءَ جـي آسمان جـا آفـــتاب،
تـنهنجا روشـن شــعر ذهنـي انقـلاب،
ذات تـــــوڙي ڏات تـــــوري لات ۾،
شـاهه شاهـنشاهه آهـين لاجـواب،
”ڪن“ گهڻوئي ٿي چڪاسين او لطيف،
ويـڻ کائـي، ”وات“ ٿـيا آهــيون اسـين،
ڪالهه تـائين ٿي ڪٺاسين ٿـي ٻڪـر،
اڄ قـهر تي ڪات ٿـيا آهيون اسيـن،
”صبر جن جو سينڱ“ پنهنجي جاءِ تي،
حــق لئه آواز ڪرڻـو ٿــو پــوي،
سنڌ جــي سِر ڪاڻ، ڪارايل جا سُـرَ،
هـنج کـي شــهباز ڪرڻـو ٿــو پـوي،
اجرڪ – اجرڪ، پٽڪو – پٽڪو،
هــر هڪ هـــوشـو، هــر هڪ دودو،
سنـڌي جــذبو، سنـڌي جــلــوو –
تـنهنجو روضـو سنـڌ جو ڪـعــبو،
اتـــرادي، لاڙيـــچـــــــــو آهيــــــن،
ٿـــاريـــلو، ڪاڇــيــلو آهيــــــن،
ڇڏ احـساس اڪـيلائـيءَ جـو –
لال – لــطيف جــو مـيــلو آهيــــن،
چـون ٿا ته تـون شـعر جو شـاهه آهيـن،
گهـڻن جي نـظر ۾ شـهنشاهه آهين،
شـهنشاهه ۽ شاهه ڪا چيز ناهـن –
سـيد، سـنڌ جـو سـاهه، ويـساهه آهين،
ڀـٽائــيءَ جـي ميـلي تـي پـيرن عوض،
انـدر جــي اکـيـن ساڻ هلبـو ضـرور،
مِـٽي سنڌ جـيِ مان جنهن کي ڏنــو –
مــٿــو تنهن مـٽيءَ سـان مـلبو ضرور،
ڀَـٽائـيءَ تون هن ڀونءَ جو ڀانُ آهيــن،
اڀـونئـن لئه دولهه دريا خانُ آهيــن،
بکُيـن کي مِٺـو آهين تون نانَ کــان،
ڀِڀن جي ڪکن ۾ کتو ڪانُ آهين،
مون آهي ڪئين بار ڏٺـو، يـار ڀـٽائي،
محــفل ۾ ملـيومانـس هيو هارُ ڀـٽائي،
مــقتل ۾ ڏٺومانس هيو تلوار ڀـٽائي،
اغــيارَ! خــبردار، آ بـيـــدار ڀــٽائـي،
ڪلـهه رات، وطـن لاءِ دعائـون پئــي گهريـائـيـن،
اڄ رات، سڄـي سـنڌ تـي چئـونڪـي پئي ڏنـائين،
تنهن ڏينهن رڳو ڪانهن جون ڪلڪون پئي گهڙيائين،
اڄ صبـح ڏٺـومانس ڪهاڙيون پئــي ٺـپيائين،
ڀٽ گهوٽ جي هستيءَ تي لکڻ ٿو چاهيان،
ساڙهيءَ ۾ وڏو سـمنڊ وجهڻ مشڪل آ،
ماڻهن جي محبـت کي ڪـٿڻ ٿـو چـاهيان،
مـهراڻ جــي ڇولين کي ڳـڻڻ مشــڪل آ،
قسمتون لکندڙ اوهين، لوح ۽ قـلم جا پـاسـبان،
ديس جـي ڌرتـيءَ جا خادم، عظـمتن جا آسـمـان،
روشنـي جـا ڪـاروان! ڪهڪشان تنـهنـجي ڌڌڙ،
منهنجي تنَ جا ترَ جا جذبا ڪن ٿا تنهنجي آجيان،
وڻ بـڻيا عـنوان، دڳ مـضمون ٿـيـا،
امــن ويو وک وک تـي لکنـدو قـافلو،
هڪ نئين خوشبو ۽ هڪ نئين روشني،
بـستـي بـستـي ويــو ونــڊيـنـدو قــافــلو،
[b]سچل ڪانگريس – امن قافلو؛
[/b]
هـٻڪار کـي ديـوار سـان ظـلم، نه ورهايو!
هڪ جـسم کـي تـلوار سـان حـاڪم نه ورهايو،
سج، چنڊ جي چمڪار کي ڪنهن ملڪ ونڊيو آ؟
فنــڪار، قـلـمڪار ۽ عــالـم نـه ورهـايو،
ڪيلاش ۽ بولان جـي خوشبو ته سنگهو،
هي گيتا ۽ قـرآن جــي خوشبو ته سنگهو،
ڀڳوان يـا يـــزدان کِـلي خود ٿــو چـوي –
انـسان ٿـي، انـسان جــي خوشبو ته سنگهو،
هِـن پار ۽ هُـن پار جـي هـٻڪار سنگهو،
هِـن يار ۽ هُـن پار جـي هـٻڪار سنگهو،
پختون، بلوچي هجي يا سنڌي، پنجابي –
سچار ڪلاڪار جـي هـٻڪار سنگهو،
هــي ادبــين، عـالمن، دانــشورن جـو قـافلو،
ڪرڻو ڪرڻو سج، ڌرتـيءَ جي سِجن جو قـافلو،
ڏينهن، راتيون ڇا وکون ماپينديون تنهنجو ارتقا،
ڪالهه جـو، اڄ جو، سڀـاڻي جي سَنن جو قافلو،
[b]26 نومبر کان 2 ڊسمبر 1989ع تائين سگا طرفان سچل ڪانگريس ۽ امن قافلي جي سلسلي جا شعر
[/b]
رات ڀنــيءَ جــو لار چـڙن جــي،
مـنڇـر ڇَـر تــي ٻُـرندي آهـي،
گونج رسيلي تنهنجي چپن جـي،
منهنجي چپـن تي چُـرندي آهي،
منهنجي سامهون سخت ڪمند جـوَن،
ڇــيتـيون نيــت ڇــليندي ڇــو ان؟
ڳـــوري مُــهريءَ ســاڻ پگَهـــرجــَي،
سـاريـــــــون پاڻ ڇـــــڙيندي ڇـو ان؟
آئيــني کــي ڳــاڙهـــا ڳـــلــڙا،
ســينگـاري آڇيــــندي آهيــــن!
ڇو وينگس تون جوڀن – جذبا،
پـاڇـن ۾ وڇـيـــندي آهيــن،
مُـــرڪي مُـرڪي اڄ تو سـهڻا،
منـهنجُـي دل جــي پـُـٺ ٺـپـري،
پـيرَ کــپن پـر ڪيئنُ نـظرن جــا،
تــنـهنجـــو سِـــينو اڀــڪپــري!
ڳوٺ سڄـي ۾ ڳالهه هُـلي وئـي،
سُونهن نــئين سـامـاڻي آهي،
جـيڏان ڪيڏان وڌي پــر –
اک هُــن جــي کــانـڀــاڻـي آهي،
تـنهنجـي هاٺـي ڪانگـڙ ڪانــو،
تـنهنجــو سِـيـنو سنـگ – ٻـِـٽـا،
تنـهنجون ڳالهيـون ڪچـڙا آڀون،
مــکــڻ چـــاڻــا گــول – ڳـــٽـا،
هـٿ ۾ ڏاٽــو، ڪـڇ ۾ کــارو،
وک وک لــک جــو لامـــارو،
لابــاري تـــي ويــندي – ويـندي،
لاهـيــندي وئــي لابــــــــارو،
منـهنجـي ڳـل تـي ڳـوڙهـا لانڍون،
تـَڙ ڏي ڊوڙيـون تــاسـيون ٻـڪريون،
تنهنجون نـظـرون منهنجون نـظـرون،
خــير خُــدايا، کِـنوڻـيـون ٽڪريون!
چُـڪ منـهنجـي شـوق مــڃـي نه مـڃي،
وچ شهر ۾ چوئنڪ گهمي نه سگهيس،
مون کي ڪهڙو پتو ته يڪو ٿـو وڃيـن،
گڏ– گـوڏي مُـرڪ چُمي نه سـگهيس،
تون سِـرڪي ساز ڇُهي نه سگهـئين،
مان پاڻهــئي پــاڻ ڇِـــڙي به ويــس،
چَـپَ تنـهنجا گيـت چــون نه چـــون،
مـــان چنــگ وانگـي چُهــٽي به ويـس،
تو ٿي مـاکيءِ جـــون جاچيون مَـکيـون،
جــي وڃــي ٻُــورَ ســان ٿــي ٻَــکيـون،
تنهنجي چهري تــي بـوندون پگهر جون،
منهنجون چهٽيــون انهن سـان اکيـون،
سُونهن – هرڻي، تون ڪيڏو وڻين ٿي،
نينهن آ شـيــنهن ڏاڍو ڏران ٿـو،
وقـت يــا ويـــر يــــــا واءُ ناهــــيـان،
جــي سڏين ٿـي ته سُهـڻي وران ٿو،
جــوڀـن جـڏهيـن هـٽـندو آهـي،
هــاري بـــازي کـــٽـندو آهـي،
سورج جيئن جيئن لــڙندو ويندو –
تيـــئن تيـــئن ڏاڍو وڻـندو آهـي،
جـــوڀن جـيڪوُ ميــڙيو چونڊيو،
پيـريءَ منجهه لــٽائــي ٿــو پيـــو،
سانوڻ پـهريان گجـنـدو گـڙندو –
وينـدي وقـت وسـائي ٿــو پيــو،
توکـان سُـونهن پـــٺيري ٿــُي وئـي،
ڳـاڙهـي ٻـير وڃي جيــئن اڪري،
مــــون کان عـشق ڇڏائي ويـُـو آ،
ڌاريـــل بـاز وڃـي جيــئـن اڏري،
سـاز ڇـنل کـي ڇيـڙيــن ڇـو ٿـي،
نـارَ کنهيل کـي گيــڙيَن ڇـو ٿـي،
مـنهنجي وِک وِک اس کنڊيڙي،
پنهن جي منهن سان ميڙي ڇو ٿي،
ائيــن هٿ تـي نـوٽن جا جوراب چاڙهي،
حسينن جي ڇاتيءِ کي ڇُـوهندو نـه ڪـر،
نـظر تـي کِکـي کيـپ جـا خـواب چــاڙهي،
تون خوشبو جي چهري کي چمندو نه ڪر،
جــي گـرم، تـکو تـير ٿـي ايـندو آهـي،
جــي نرم، مِــٺو کـير ٿـي ايـنـدو آهي،
تون فون تي ڳالهائيندي آهين مونسان،
آواز بـه تصــويـر ٿـــــي ايـندو آهـي،
سُـونهن، تـنهنجي سـرور جــو نـالــو،
نـــــاز، نـــــخـرو، غرور جـو نـــالـو،
واعظن چَـپَ چَـڪي وڌا پنهنجا،
مون کـنيون آهي حـور جــو نــالـو،
جـُــڳ جـُــڳ ســـــنگت ســپـنـا،
خـتــــم نه ٿـيـندا کـــن ۾،
تو سان ملــندس پـــيو مـان،
ســـاهـــت جـــــي صَــحنـــن ۾،
پـــــــير کنــيا اک اولا اگُـــرا،
پـر ٿي دل پئـي ٽــوٽا ٽـڪـري،
سڀ سٽـجي پر سُونهن نه سَٽجـي،
هـٿ نه اچــن ٿـا سُـهڻا سُـٿـرا،
سمس رو جو شهر اڄ ڪلهه آهي ڄڻ شمسي نظام،
سَـوَ سـيارن جـان وتـن ڦِـرندا سـندس ديــوار کــي،
خوش نه ٿـي تـون ايڏو آئيـنـا تـه تـوڏي ٿــو ڏسـي،
سونهن پنهنجي آ وڻـي وئـي سُـونهن – سرجڻهار کـي،
پــيار ويــندڙ مـسافــر کـي ايڏو نه ڏي!
کوڙ صدما ڏنئه، هــي ته صدمو نـه ڏي!
ڇڎ ته شوخيءَ جي ڪنڊن مان گذري وڃان،
مُرڪي مُرڪي چنبيليءَ جو لـوڙهو نه ڏي!
مُرڪڻ سان گڏ گفـتا تنـهنجـا،
مــون ٿي چـونڊيا موتـيا، مُــگر،
کِـنوڻ ڪئي پئـي تو کـي وهـوا،
مينهن ڏِنــا پئي مون کي مُـزرا،
دل چــون ٿــا وڏو خــزانـــو آ،
هَڪڙو پئسَو قرار ئـي ڪونهي،
اڻ ڪٿيو اڻ مَيــو زمـــــــانو آ،
ساهه تـي اعتـبار ئـي ڪونهـي!
بـي درد زمــانو ڀـانـيــان ٿــــو،
سمجهايل ڪنهن بـي پـــير جو آ،
نه هو ورســايــل تـقـــدر جو آ،
نه ڪو تاتيل ڪنهن تدبير جـو آ،
هيءَ رات ته ڪهٽـي، ڪوڙهـــي آ،
هــيءَ لاٽ به ســاڳي پوڙهـــي آ،
هــيءَ هـيڏي ڀونءَ ڪشاديءَ تي،
هــن واٽ ته ڪيڏي سـوڙهي آ!
ڪنهن وقت پتو ناهه ته ڪنهن ڪاڻ ٿو تڙپان،
”بـي انت ڪماڻ“ آهي هنيون ٻـاڻ، ٿـو تــڙپـان،
”ڇــا لاءَ“ جــو پـڙلاءُ ٿــو پـــولار ۾ گونـــجي،
ان فڪر جــي ڦهـلاءَ ۾ اڻڄــاڻ ٿــو تــڙپان،
هــي دانهن گـدا، شـاهه، ڏئـي ڌيـان ٻُڌو،
ڪو ڪنهنجي قيامت ۾ حفاظت نه ڪنُدو،
مــيدان ۾ مــــــيزان اجهو ڄــاڻ کتــو،
نـئون دور ته رهزن سان رعايـت نه ڪندو!
قرب کــي بيـشڪ قرب ملــي،
رعـب جـو غلبـــو رعــب ڀــڃي،
لوهه کـي زبرو لـوهه ڪٽيندو –
چــاهي مــڃي يا ڪو نه مـڃــي،
جو ڏسان ٿـو خـواب سـو سهڻو به آ پيارو به آ،
سرسلو تعبيـر جـو ڪوجـهو به آ ڪارو به آ،
مان گهران سختيءَ سان ٿو ٻولي مٺي ماکي بچي،
تنهڪري لهجـو بڻـيو کهرو به آ کارو به آ،
تنهنجي اک ۾ نــظر ڪٿي آهي؟
جســم آهــي جــگـر ڪٿي آهي؟
هونئن ته سڀ ڪجهه آ دور تو وٽ پر،
شـرم تــوکــي مـــگـر ڪـٿـي آهي؟
جـهڙو عــابــد اهڙي عــبادت،
جـهڙو حاڪم اهـڙي حڪومت، ا
نگ تـه گهر گهر وڍجن ٿـا پيا،
ننگ بچن ته سمجهــو نعـمت،
ماڻهن ڏنا هٿــن سان، مـاڻهن جـا ووٽ آهن،
ماڻهن ونڊيون مٺايون، مـاڻهن جـا نـوٽ آهن،
شـاعر کـي قـتل غـارت تـي اعتراض ڇـو آ –
جي گهائجي، ڪسن ٿا ماڻهن جا ”گهوٽ“ آهن،
هن ماڳ جي حـفاظت، ماڻهن جي هٿ ۾ آهـي،
ڪم ڪار ڇا قيادت، ماڻهن جي هٿ ۾ آهـي،
ماڻهو اڃـا هِـتان جـا ماڻهو نه ٿي سگهيا نه ته –
قــادر ته سونپـي قـدرت، ماڻهن جـي هٿ ۾ آهي،
عـيسيٰ چـيو؛ ڪمال آ، ڪمزور جي مدد،
موسـيٰ چـيو؛ ڪمال آ، شهـزور کي ڌڌڪ،
مان ٿو چوان سنڀال رڍن جي اوٿون ڪريون،
کوڙيون بگهڙ کـي نرڙ ۾ بندوق جا ٻه ڌڪ،
حڪومت جا نڪتا، حڪومت ٿي ڄاڻي،
مصيـبت جـا ڌڌڪا ته رعيت ٿي ڄاڻـي،
مــزو ايـندو ڪمزور کي مــصلحت ۾،
تــشدد جـو ڀڀـڪو ته دهـشت ٿي ڄــاڻي،
شريـف شـهر جـو نالـو ذليـل ٿــي پـيو آ،
رفــيق راهه بدلجـي رذيل ٿــي پـيو آ،
عـلاج خـوف زدو آ جـو درد غنڊو آ،
حڪيم پاڻ ڪڏوڪو عليل ٿي پـيو آ،
دهشت گــرديءَ آهـي وڌايـو ڌرتــيءَ تــي،
”پرچو – پرچو“، ”مڇرو – مڇرو“ جـو ٽـڪراءُ.
ڪنهن به نه ڪاٿي آهي ڪرايو ڌرتيءَ تـي،
جيو – جئيڻ ڏيــو، ڏاڍو گــابو جــو پــرچـاءُ،
محـبـت، ڌاران، محــنت ڪهڙي،
محـنـت، ڌاران، عـظمت ڪهڙي،
هـمــت، حڪمت، غـيرت ڌاري –
نه ته ڪونڌر جـي قيمت ڪهڙي،
هن کي جهڻڪيم ڪجهه غيرت ڪر،
گــرندي ڀــونڪيو؛ غــيـرت ڪهڙي،
اٿ اٿ غفلت جي هــن گـند مــان –
شاعـر ٺــوڪئي ٻـي لـت ڪهڙي،
لڳاتار پرمار، دُمدار ڪڪرن مان دهشت وسي پئي،
اٿـي ڪو ته طوفان ڪڪرن جا پرزا اڏائــي ڇڏي،
تشُدد جي بي ترس انڌن هٿن مان اذيت وسي پـئي،
اتـي ڪو ته انصـاف، ڏاڍن جـا ڏوڏا وڍائـي آهـي،
گگهه اونـدهه ڇـانوڻيون شعلن جي سينن ۾ هنيون،
کک ٿي خـوشبوءَ تنهنجي سـنڌ سنڌ ۾ گهر ڪن،
ڪينسر جو تـو اڃـا تائين نـه ڳوليــو آ عـــلاج،
مان مري ويس، او عظيم انسان تنهنجي ڍر ڪري،
محبت کي او محبوب! مڱڻهار نه سمجهـو،
هــي ذات وڏي بــات آ، ڏاتـــار بــه آهــي،
استاد رڳو سونهن پرستار نه سمجهــو،
پيدا جو ڪري سونهن اهو پيار بـه آهــي،
منـهنجو تـون پـيار پگـهاري سگهـندين؟
نانهن ۾ نينهــن کـي ڳـاري سگهـندين؟
هُــو جـو مــون ســاڻ هميشه آهـي –
اهــو اللھ نه مـــــــــاري سگهــنديــن؟
گلاب مان ٿوهـر ڦـٽو، ڏِٺـو آ مـون،
شباب کــي ڪينسر لڳو، ڏِٺو آ مـون،
نگاهه ۾ ڪوڪا، نـراڙ ۾ شــعــلا،
خـيال ۾ خنجـر کـتو، ڏِٺـو آ مــون،
مصيبت ۾ روئڻ جي عيوض ٿو مُرڪان،
محـبـت جـي قيـمت ادا ڪـرڻـي آهــي،
مــان پـيو ٿـو لڳاتار سڪرات ڀوڳــيان،
هـا، جيـوت جــي قـيـمت ادا ڪرڻي آهي،