تعليم ۽ سکيا جا طور طريقا
a) ' Educare' which means "to bring out" or "to nourish".
b) ' educare' which means "to lead out" or " to draw out".
c) ' Educatum' which means “act of teaching" or” training".
d) ' Educatus' which means “to bring up, rear, educate".
ان کان علاوه يوناني ٻولي جو لفظ (Pedagogy) پڻ لفظ تعليم توڙي پڙهڻ ۽ پڙهائڻ جي عمل بابت استعمال ٿيندو رهندو آهي. ان کان علاوه هندستان ۾ هڪ لفظ استعمال ڪيو ويندو آهي ” شڪشا “ جنهن جي معني پڻ پڙهڻ ۽ پڙهائڻ جي عمل ڏانهن منسوب ٿيل آهي. ڪنهن جي صلاحيتن کي هڪ مخصوص عمل مان گذاري ڪري کيس انهن جي قابل استعمال بنائڻ جي عمل کي پڻ تعليم چئي سگهجي ٿو. توهان تعليم جي وصف کي پنهنجي ڪنهن به خيال يا انداز بيان ۾ لکي، پڙهي توڙي سمجهي سگهو ٿا. تعليم جي اهميت بابت دنيا جي وڏن مفڪرن، اديبن ۽ ڏاهن پنهنجا رايا الڳ قائم ڪيا آهن. ڪجھ مفڪرن جا خيال هڪجهڙا محسوس ٿين ٿا ته وري ڪجھ مفڪرن جا هڪ ٻي کان بنھ الڳ. ان لاءِ پاڻ هتي تعليم جي انهي وصف کي بيان ڪريون ٿا جيڪا وصف عالمي ليول تي مڃيل ۽ قبول ڪيل وصف آهي.
” تعليم، اُنهي عمل کي چئبو آهي جنهن جي نتيجي ۾ روين جي تبديلي رونما ٿئي“.
هاڻ اِها ڳالھ بلڪل واضع ٿي چُڪي آهي ته تعليم جي اچڻ سان فرد جي منفي روين توڙي لاڙن جو خاتمو اچي ٿو ۽ فرد ۾ مثبت رويا توڙي لاڙا جنم وٺن ٿا. اِنهي نون لاڙن جي نتيجي ۾ ڳوٺ، شهر، معاشرو، توڙي ملڪ ترقي طرف سفر ڪرڻ شروع ڪري ٿو. ڇو ته مثبت شيون هميشه مثبت عملن کي جنم ڏينديون آهن. منفي شيون هميشه منفي نتيجا ئي ڏينديون آهن. پاڻ تعليم کي هڪ اهڙو سگهارو اوزار تصور ڪري سگهون ٿا جنهن وسيلي هن دنيا منجھ هر هڪ تصور ۽ خيال کي ٽوڙي سگهجي ٿو. انهي جي جاءِ تي جديد ۽ ڪار آمد خيال کي توسيع ڏئي سگهجي ٿي. تعليم بنا معاشرو اپاهج ۽ انهي معاشري ۾ رهندڙ فردن جا ذهن مڪمل طرح سان اونداھي جي لپيٽ ۾ هوندا آهن. جنهن سبب انهن ماڻهن ۾ ڪا به تخليق، ڪا نئي سوچ نه ٿي اُڀري ۽ اُهي معاشرا جانورن واري زندگي گهارڻ تي مجبور هوندا آهن. اِن کان علاوه تعليم جون کوڻ ساريون وصفون آهن. ڪجھ وصفون هتي بيان ڪجن ٿيون.
[b]تعليم زندگي آهي
[/b]تعليم کان بنا زندگي بي مقصد، بي سوادي توڙي ائين آهي جئين ڪنهن حيوان جي زندگي هجي. زندگي جو هر هڪ جوهر تعليم جو گهرجائو هوندو آهي. تعليم سان ئي زندگي آهي.
[b]تعليم تربيت آهي
[/b]انسان ۾ جيتوڻيڪ قدرت واري پنهنجو هڪ الڳ دلڳ فطري سرشتو جوڙيو آهي. جنهن ۾ کيس عقل جهڙي نعمت پڻ عطا ڪئي اٿس. ليڪن اُن جي باوجود سندس ذهن، صلاحيتن، قابليتن ۽ مهارتن کي هڪ دڳ گهربل هوندو آهي ۽ اهو دڳ، اهو گس کيس تعليم ئي عطا ڪندو آهي جنهن تي هلي ڪري هو پنهنجي مهارتن جو درست استعمال ڪندو آهي.
[b]تعليم روين ۾ سڌارو آڻي ٿي
[/b]تعليم جي اچڻ کان پوءِ انساني عقل تمام تر ٿوري عرصي ۾ تمام تر تيز رفتار سان ترقي ڪئي آهي ۽ ڪائنات جي انيڪ رازن ۽ رمزن کي ڳولي لڌو اٿائين. تعليم جي اچڻ سان انساني روين ۾ پڻ تبديلي آئي آهي. انسان جي رهڻ ڪهڻ، گهمڻ ڦرڻ توڙي ڳالهائڻ ٻولهائڻ ۾ گهڻو بدلاءُ آيو آهي.
[b]تعليم مقصدن کي رستو ڏيندي آهي
[/b]انساني زندگي جا اهم مقصد هڪ مخصوص قسم جي حڪمت عملين جا گهرجائو هوندا آهن. بنا ڪنهن طرفي جدوجهد جي ڪنهن به مقصد کي حاصل نه ٿو ڪري سگهجي. تعليم انسان کي انهن مقصدن جي حاصلات لاءِ هڪڙي راھ عطا ڪندي آهي.
[b]تعليم ڳانڍاپي جو عمل آهي
[/b]تعليم هڪ اِهڙو عمل آهي جنهن ۾ مختلف ذهن ڪنهن خاص فڪر، فلسفي توڙي خيال تي اجتماعي صورت ۾ غور ويچار ڪندا آهن ۽ اُنهي متعلق هڪ ٻي سان ويچار ونڊيندا آهن. اِهڙي ريت هڪ شئي جو ٻي سان ڳانڍاپو ظاهر ٿيندو آهي ۽ انهي ڳانڍاپي جي صورت ۾ ڪائنات جي اصل سونهن جي پروڙ پوندي آهي. تعليم سان ئي هن دنيا جي جوڙجڪ، هن سماج جو حُسن ۽ انساني معراج لاڳاپيل آهي. تعليم کان بنا ڪنهن به جديد شئي جي وجود ۾ اچڻ جو قطعي به تصور نه ٿو ڪري سگهجي. دنيا اندر سڀني سائنسدانن علم جي معراج تي پهچڻ کان پوءِ ئي نت نيون شيون تخليق ڪيون. جيڪي هن وقت پوري دنيا جي ماڻهن جي استعمال ۾ مختلف روپن ۾ آهن. هاڻ تعليم جي بيان ڪيل سڀني وصفن کي مد نظر رکندي اهو چئي سگهجي ٿو ته تعليم کان سواءِ انساني سوچ ترقي نه ڪري سگهي ها ۽ هن جديد دنيا جي سڀني مظهرن ۽ لقائن کي ڏسي ڪري اهو چئي سگهجي ٿو ته هي سڀ ترقيون تعليم جو ئي معجزو آهي.