تعليم

تعليم ۽ تربيت: اڄ جي ضرورت

نوجوان ليکڪ يوسف جميل لغاري پنهنجي هن ڪتاب ”تعليم ۽ تربيت: اڄ جي ضرورت“ ۾ سنڌ جي تعليم جي تباهيءَ جا حل ٻڌايا آهن. هن ڪتاب ۾ توهان کي تعليم جو نوحو گھٽ ۽ ڪارائتيون صلاحون وڌيڪ ملنديون، جيڪي نه رڳو حڪومت پر عملدارن لاءِ به آهن ته والدين لاءِ به، معاشري لاءِ به آهن ته اسڪول انتظاميہ لاءِ به، استادن لاءِ به آهن ۽ شاگردن لاءِ به. هن ڪتاب ۾ تعليم ۽ تدريس ڇا آهي، اهو به سمجھايو ويو آهي، ته اها به وضاحت ڪئي وئي آهي ته تعليم جو نفسيات سان ڪهڙو لاڳاپو آهي.
Title Cover of book تعليم ۽ تربيت: اڄ جي ضرورت

ابتدائي تعليم

ابتدائي تعليم جنهن کي توهان بنيادي تعليم بہ چئي سگهو ٿا، هن تعليم جو مقصد ٻار کي پنهنجي ايندڙ ڪلاسن لاءَ اڳواٽ تيار ڪرڻ آهي تہ جئين ٻار جنهن وقت اڳي ڪلاس ۾ داخل ٿي تہ کيس لفظن، اکرن، توڙي سندن اُچارن جي چڱي خاصي ڄاڻ هجي ۽ سندس تعليم ۾ ڪو رخنو پيدا نہ ٿي ۽ کيس تعليم حاصل ڪندي ڪنهن بہ قسم جي ڪا تڪليف يا مشڪلات پيش نہ اچي، ابتدائي تعليم ٻار لاءَ منزل طرف پهرين ڏاڪي جي حيثيت رکي ٿي. پاڻ وٽ الميو اِهو آهي جو ٻار کي پهرين ئي ڪلاس ۾ انتهائي ڳنڀير ٿيلھا بَگلن ۾ ڦاسائي ڪري ذهني توڙي جسماني طور جڪڙيو ٿو وڃي، حالانڪ ائين نہ ڪرڻ کپي، ابتدائي ڪلاسن ۾ ٻارن کي صرف ٽي مکيہ ڪتاب پڙهايا وڃن، هڪ ٻولي، ٻي حساب ڪتاب ۽ ٽيون سائنس، ٻولي ۾ لفظن جي جوڙجڪ، انهن جي بيهڪ، انهن جي سڃاڻپ ۽ انهن جي اُچار تي ڌيان ڏجي، حساب ڪتاب جي معاملي ۾ انگن جي صرف فهرست ۽ ڳڻپ ياد ڪرائي وڃي، اگر ٻار ذهين هجي ۽ کيس ڪا دڪت پيش نہ اچي تہ پوءَ انهي کي حساب ڪتابن ۾ جوڙ، ڪٽ ۽ ونڊ وغيره بہ ڀلي سيکاري ڇڏجي، مئٿ جي انهن مشقن سان ٻار جي سوچڻ واري سگھ سگهاري ٿيندي ۽ کيس فڪر ڪرڻ واري عادت پيدا ٿيندي، اهڙي ريت وري سائنس واري ڪتاب مطابق ٻار کي شين جي پرک ڪرڻ، کين سمجهڻ توڙي انهن ۾ فرق ڪرڻ واري سگھ سگهاري ٿيندي، اهڙي ريت ٻار ابتدائي دور ۾ گهڻو ڪجھ پرائي سگهندو. ابتدائي تعليم ائين سمجهو ڄڻ پيڙھ ۾ پٿر رکڻ جهڙو آهي، پيڙھ جو پٿر جيترو مضبوط هوندو عمارت اوتري ئي مضبوط جُڙندي. جيڪڏهن شاگرد توهان کي اهميت نہ ٿا ڏين انهي عمل کي در گزر ڪريو.

[b]ابتدائي تعليم ڪئين هجڻ گهرجي
[/b]ابتدائي تعليم لاءَ ضروري آهي تہ اُها راند روند واري تعليم هجڻ گهرجي، ڇو تہ هي عمر ٻار جي کيڏڻ ۽ شرارتن ڪرڻ واري عمر هوندي آهي، هن عمر ۾ ٻار جو دلي لڳاءُ راند روند طرف گهڻو هوندو آهي اِن لاءَ ٻار کي راند روند وسيلي ئي پڙهايو وڃي تہ بهتر نتيجا ملندا، ٻار کي راند روند وسيلي ٻولي بہ پڙهائي سگهجي ٿي، حساب ڪتابن جو علم بہ سيکاري سگهجي ٿو، سائنس جي ڄاڻ بہ ڏئي سگهجي ٿي، مطلب تہ هر حساب سان مقصد اِهو هجي تہ ٻار لاءَ سکيا جو عمل موثر کان موثر تر بنائڻو آهي، ٻار کي اِهو احساس اندر ۾ جاڳائڻو آهي تہ علم حاصل ڪرڻ سندس لاءَ فائدي جو عمل آهي، ٻار علم حاصل ڪرڻ کي پاڻ مٿان بار نہ سمجهي يا اِن کان باغي نہ ٿي. افسوس سان لکڻو ٿو پوي تہ ڪجھ استاد صاحبان سخت روي ۽ مار سبب ڪيترا ئي شاگرد علم حاصل ڪرڻ جهڙي پاڪيزه ۽ بهترين عمل کان باغي ٿي ڪري پوري عمر جاهلت ۾ گهاري ٿا ڇڏين ۽ اِها جهالت کين پوري عمر تڪليفون ۽ ازيتون ڏيندي رهندي آهي، ائين نہ ٿيڻ گهرجي بلڪ ٻارن کي تعليم راغب ڪجي ۽ سندس لاءَ سکيا جون راهون هموار ڪجن. بهترين اُستاد اُهو آهي جيڪو ٻار ۾ علم حاصل ڪرڻ جي اُڃ پيدا ڪري.

[b]ابتدائي تعليم ۽ اسان جو معاشرو
[/b]ابتدائي تعليم کان رهجي ويل انيڪ ٻار پوري زندگي مفلسي، دربدري، ويڳاڻپ ۽ ڌڪن ٿاٻن ۾ گذارين ٿا، ابتدائي تعليم جو ٻڄ جڏهن سندن اندر ۾ پوکيو نہ ويندو آهي تہ اُهي ٻار پنهنجي اندر ۾ موئن جي دڙي وانگر کنڊرات ٺاهي ڪري انهن جو وزن پوري زندگي پنهنجي ذهن تي کڻي گهمائن ٿا، سندن ذهن ڪنهن شاد و آباد باغ وانگر مهڪي ۽ ٽهڪي ناهي سگهندو، معاشرو اهڙن ويران ٿيل ڪي ئي فردن سان ڀريل آهي، اهڙن ماڻهن کي معاشرو بہ ڪڏهن ڪڏهن گهٽ قبول ڪندي آهي، معاشري تي اهڙا ماڻهو وزن ثابت ٿيندا آهن ڇو تہ معاشرو خود پڙهيل لکيل فردن آڏو مجبور آهي، پڙهيا لکيا ماڻهو ئي معاشري کي ترقي ڏياريندا آهن ۽ سندس واڌ ويجھ لاءَ ڪردار ادا ڪندا آهن. ابتدائي تعليم جي ميسر نہ هجڻ سبب ڪافي معاشرا تباهي جي ور چڙهي وڃن ٿا، انهن معاشرن ۾ ترقي، فلاح و بهود توڙي نواڻ پري تائين نظر نہ ايندي آهي، ابتدائي تعليم کان وانجهايل ماڻهو اڳتي هلي منفي طريقي جا ڪردار ادا ڪري معاشري کي تباھ ۽ برباد ڪندا آهن ۽ اِهڙي ريت انساني ارتقا ۾ رنڊڪ پيدا ٿيندي آهي، انساني سوچون زوال طرف سفر ڪرڻ شروع ڪن ٿيون ۽ انسان سڀ ڪجھ حاصل ڪرڻ جي باوجود بہ تن تنها ۽ اڪيلو رهجي ويندو آهي. ابتدائي تعليم کير ۾ کنڊ ملائڻ جهڙو آهي، کير بنا کنڊ جي مٺو نہ ٿو ٿي سگهي ۽ معاشرو ابتدائي تعليم کان سواءَ ترقي نہ ٿو ڪري سگهي.

[b]ابتدائي تعليم جا فائدا
[/b]ابتدائي تعليم ٻار جي اندر ۾ علم جي حاصلات لاءَ حوصلو پيدا ڪري ٿو، ابتدائي تعليم علم جي ميدان ۾ پيچري جو ڪم ڪري ٿي، ڪنهن منزل طرف سفر ڪرڻ مهل رستي تي پهچڻ کان پهريان پيچرا ٺاهڻا پوندا آهن يا پيچرن مان گذرڻو پوي ٿو جيڪڏهن پيچرا ئي نہ هوندا تہ رستي لڀي ئي نہ سگهبو، اِن لاءَ پهريان پيچرن تان لنگهڻو پوي ٿو، اِهڙي ئي ريت ابتدائي تعليم علم جي سفر ۾ پيچري طور قطب آندو وڃي ٿو. ابتدائي تعليم سان ٻار ۾ ساڃاھ، سمجھ ۽ ڏاهپ وڌڻ شروع ڪري ٿي، ٻار پڙهڻ شروع ڪري ٿو تہ سندس ذهن جا بند ٿيل يا لاڪ ٿيل در کلن ٿا ۽ هُو انهن درن جي کلڻ شرط دنيا کي پنهنجي نظرن سان ڏسڻ شروع ڪري ٿو، ٻار جي اِها سمجھ سندس عقل جو حقو بڻجي ڪري سندس ڏاهپ ۾ اضافو ڪري ٿو، کيس شين کي سمجهڻ ۽ تورڻ تڪڻ ۾ آساني پيدا ٿئي ٿي، شين کي سندن اصلي مفهوم ۾ سمجهڻ جي سگھ عطا ٿئي ٿي، سکڻ طرف سندس لاڙو راغب ٿئي ٿو، سندس دلچسپي سکيا جي عمل ۾ وڌڻ شروع ٿئي ٿي ۽ ٻار سڪون محسوس ڪرڻ لڳي ٿو. علم حاصل ڪريو ڄمڻ کان مرڻ تائين. ( حديث نبوي)