تعليم

تعليم ۽ تربيت: اڄ جي ضرورت

نوجوان ليکڪ يوسف جميل لغاري پنهنجي هن ڪتاب ”تعليم ۽ تربيت: اڄ جي ضرورت“ ۾ سنڌ جي تعليم جي تباهيءَ جا حل ٻڌايا آهن. هن ڪتاب ۾ توهان کي تعليم جو نوحو گھٽ ۽ ڪارائتيون صلاحون وڌيڪ ملنديون، جيڪي نه رڳو حڪومت پر عملدارن لاءِ به آهن ته والدين لاءِ به، معاشري لاءِ به آهن ته اسڪول انتظاميہ لاءِ به، استادن لاءِ به آهن ۽ شاگردن لاءِ به. هن ڪتاب ۾ تعليم ۽ تدريس ڇا آهي، اهو به سمجھايو ويو آهي، ته اها به وضاحت ڪئي وئي آهي ته تعليم جو نفسيات سان ڪهڙو لاڳاپو آهي.
Title Cover of book تعليم ۽ تربيت: اڄ جي ضرورت

پنهنجي اندر موجود صلاحيتن کي ڪئين پرکجي؟

هر انسان منجھ ڪنهن قدر قدرتي صلاحيتون موجود هونديون آهن وري ڪجھ فرد پنهنجي محنت ۽ ڪوشش سان ڪجھ صلاحيتون حاصل ڪري وٺندا آهن، دنيا اندر هر شئي کي جاچڻ توڙي ماپڻ لاءَ ٻن شين کي قطب آڻي ڪري سندن پرک ڪئي وڃي ٿي. هڪڙا قدرتي، ٻيا هٿرادو، جيتوڻيڪ هٿرادو شيون ناڪاره ڪونہ هجن ٿيون پر ان جي باوجود قدرتي شين کي وڌيڪ اهميت ڏني وڃي ٿي ڇو تہ قدرتي شين منجھ نقصان جو انديشو گهٽ هجي ٿو ۽ انسانن طرفان ايجاد ڪيل هٿرادو شين ۾ نقصان ٿيڻ جو انديشو ڪنهن قدر موجود هجي ٿو، جنهن سبب جي ڪري قدرتي شين کي اوليت ڏني وڃي ٿي. اهڙي ريت هاڻ پاڻ اچون ٿا انهن قدرتي صلاحيتن تي جيڪي انسان منجھ ڄمندي ئي موجود هجن ٿا، هڪڙن يارن جو خيال آهي تہ ڪوبہ انسان ڄمندي ڄام ناهي هوندو، اِها ڳالھ بہ ڪنهن حد تائين درست آهي پر انسان کي ڄمندي ئي ڄام بنائڻ لاءَ قدرت واري طرفان کيس هڪ صلاحيت عطا ڪئي وڃي ٿي، وقت سان گڏ انسان اندر موجود اُها صلاحيت بہ وڌڻ لڳي ٿي، هاڻ هتي ضرورت ان ڳالھ جي پيش اچي ٿي تہ ان صلاحيت جي پرک ڪيئن ڪجي؟، پنهنجي اندر موجود صلاحيت کي ڪيئن سڃاڻجي، آخر اهو پتو پوي ڪيئن تہ مون ۾ فلاڻي صلاحيت موجود آهي.
قدرتي صلاحيتن جو هڪڙو ڪمال اهو پڻ آهي تہ اُهي انسان کي اُتساهيندا رهندا آهن، کيس ان صلاحيت موجب ڪم ڪرڻ لاءَ مجبور پيا ڪندا آهن، جنهن ماڻهو ۾ مصوري واري صلاحيت موجود هوندي تہ اهو ماڻهو ڪنهن نہ ڪنهن ريت پنهنجي ان قدرتي ڪرت تي پيو ڪم ڪندو، ڪڏهن پنن تي پيو تصويرون ٺاهيندو تہ وري ڪڏهن ديوارن تي، ڪڏهن زمين تي موجود واري تي، مطلب تہ جتي بہ کيس وارو لڳو اُهو اُتي ويٺي پنهنجو ڪم جاري ڪندو، سندس اندر ۾ اڀرندڙ اُها صلاحيت کيس ماٺيڪو ويڙهڻ نہ ڏيندي. ان کان علاوه پنهنجي صلاحيتن کي پرکڻ لاءَ هڪ ڪارڳر حڪمت عملي اِها پڻ آهي تہ پنهنجي پسنديده مشغلين جو تعين ڪري انهن منجھ سڀ کان وڌيڪ پسنديده مشغلي ۾ پنهنجي ڪارڪردگي تي هڪ نظر وجهي ڪري پنهنجو پاڻ کي ماپجي، مثال طور هڪڙو اديب ادب جي تقريبن صنفن تي لکندڙ آهي، اهو بہ لازم ڪونهي تہ سڀني صنفن تي سندس تخليق سگهاري هجي، اِن لاءَ اُن کي اهو تعين ڪرڻو پوندو تہ آيا اهو نثر تي بهتر لکي سگهي ٿو يا نظم تي، اهڙي ريت اهو اديب پنهنجي اندر موجود سڀ کان وڌيڪ سگهاري ۽ مضبوط صلاحيت کي ڳولي لهندو، انسان عمومن طور پنهنجي صلاحيتن موجب ڪم ڪندي سرهائي محسوس ڪندو آهي.
جڏهن ڪو تخليقڪار پنهنجي تخليق کي ڇڏي ڪري ان جي ابتڙ ڪم ڪرڻ شروع ڪندو آهي تہ تڏهن سڀ کان پهريان سندس ذهني سڪون تباھ ۽ برباد ٿي ويندو آهي، ڇو تہ تخليق هڪ ٻج مثل هوندو آهي جنهن مھل اُن ٻج کي ڪو فرد پنهنجي اندر ڦُٽڻ کان روڪيندو آهي تہ پوءَ اُهو ٻڄ سندس اندر جي دنيا ۾ تباهي برپا ڪري ڇڏيندو آهي اِن لاءَ تخليق کي روڪڻ بجاءَ ان جي منشا مطابق ان تي عمل پيرا ٿي ڪري ڪم ڪجي، ڇو تہ جنهن ميدان ۾ قدرت وارو اسان کان ڪم وٺڻ چاهي ٿو يا جنهن ڪم لاءَ اسان کي پيدا ڪيو هجائين تہ پوءَ اگر جي اسان جي برخلاف وينداسين تہ يقنن نقصان تہ ٿيندو ئي ٿيندو پر ذهني سڪون بہ هٿان هليو ويندو. مون اهڙا ڪافي سارا فرد ڏٺا جن پنهنجي تخليق جي ابتڙ جڏهن هلڻ شروع ڪيو تہ تنهن مھل کين مختلف پريشانين جو منهن ڏسڻو پيو، ڪجھ دوستن تہ پنهنجو ذهني توازن بہ وڃايو، ڪجھ نہ هيڏان جا رهيا نہ هوڏانهن جا، مطلب تہ سندن شخصيت جا سڀ رنگ بي رنگ ٿي ويا، اهڙي ريت انيڪ ماڻهو اڃا بہ اسان توهان جي آس پاس آهن جن جي باري ۾ ٻين کان اهو ٻڌندا آهيون تہ هي ماڻهو فلاڻي فيلڊ ۾ ماهر آهي پر افسوس تہ هاڻ اُن فيلڊ ۾ ڪم نہ ٿو ڪري پنهنجا جوهر نٿو ڏيکاري، اِن جوهر نہ ڏيکارڻ واري عمل گهڻن ئي کي ڏکيا ڏينهن ڏيکاريا آهن، ان لاءَ پنهنجي اندر ۾ موجود صلاحيتن جو وقت سر اندازو لڳائي ڪري انهن تي ڪم ڪجي، انهن ۾ نکار آڻجي تہ جئين اُهي صلاحيتون ٻين جي ڀلائي جو سبب بڻجن ۽ اسان جي شخصيت کي چار چنڊ لڳائي ڇڏين.