آتم ڪٿا / آٽوبايوگرافي

يادگيريون

سيٺ نائونمل جي لاءِ اھو مشھور آھي تھ ھن پنھنجي وطن سان غداري ڪري، انگريزن جو ڇاڙتو ٿي، سنڌ کي غلام بنائڻ ۾ اھم حصو ورتو. سنڌي ادبي بورڊ، نائونمل جون ”يادگيريون“ شايع ڪري، قوم جي آڏو تاريخ جي ھڪ اھم مسئلي کي پيش ڪيو آھي.
ڪتاب ۾ ھڪ طرف ميرن جي دؤر جي اقتصادي، تعليمي، سماجي ۽ سياسي حالت جو ذڪر ڪيل آھي، ته ٻئي طرف سيٺ نائونمل، پنھنجون حرفتون، حرڪتون، سازشون، چالاڪيون ۽ چالبازيون پنھنجن ئي لفظن ۾ پاڻ بيان ڪيون آھن.
Title Cover of book يادگيريون

ضميمو ١٥

سن ١٨٨٨ع جي ”ايشياٽڪ ڪئاٽرلي رويو“ جي اپريل واري شماري ۾، ”ڪراچي ۽ ان جو مستقبل“ جي عنوان سان لکيل ھڪ مظمون ۾، سر فريڊريڪ گولڊ سمڊ، سيٺ نائونمل جي ھيٺين لفظن ۾ واکاڻ ڪئي آھي:

”مري ويلن جو ذڪر ڪندي، انھن ھندستانين کي نھ وسارڻ کپي، جن سخت خطري جي وقت فريئر جي اھڙي حوصلھ افزائي ڪئي، جو ھن فوج جي بدران انھن ماڻھن جي دلي ھمدرديءَ تي ڀروسو رکيو، جن کي ھن مضبوط حڪومت ۽ محبت سان ڪشش ڪري پنھنجو ڪيو ھو. مثال طور فقط ھڪڙي ماڻھوءَ جو نالو وٺڻ ھتي ڪافي ٿيندو، سو آھي صراف نائونمل، جو ڪجھھ وقت ٿيو تھ پنھنجن ھموطنين کي خيرباد چئي، ھن جھان مان لاڏاڻو ڪري ويو. ھن جي شروعات کان وٺي خبررسان کاتي سان تعلق ھو ۽ ھو آخري دم تائين سنڌ جي اختياري وارين کي صحيح خبرون پھچائيندو رھيو ۽ ھنن جي سھائتا ڪندو آيو. ھن جون بلوچستان جي باري ۾ موڪليل خبرون خصوصا ڪارآمد ھيون، ڇاڪاڻ تھ ھن جي گماشتن کي سياسي معلومات ھٿ ڪرڻ جا اھڙا ذريعا ھئا، جو اھي خبرون ٻين کي ڪنھن بھ قيمت تي نھ ملي سگھن ھا. ھو اھڙو وفادار ھو، جو بلوچستان جي حڪومت جي مالي حالت جي باري ۾ اسان کي خبرون ڏيندو ھو. ھندو ٿي ڪري بھ ھن ۾ نفاست ھئي. ھو محطاط ھوندو ھو، ۽ بعضي بعضي ڪامياب نھ بھ ٿيندو ھو، جنھنڪري ڪي ماڻھو سمجھندا ھئا تھ ھو حرفتي آھي. ھن کي يورپي مدبرن لاءِ عزت ھئي. يورپي سياست جي ڳالھھ نڪرندي ھئي تھ ھو مرڪندو ھو ڄڻ تھ حڪومتن ۽ بادشاھن جي مقصدن جي رازن کان واقف ھو ۽ ڄڻ يورپي سياست جي منجھيل سٽ کي ھو آسانيءَ سان سلجھائي سگھيو ٿي. ھن جو ذڪر خاص طرح ھت ڪجي ٿو، ڇاڪاڻ تھ جڏھن ڪراچي اوج تي ھئي، تڏھن ڪراچي، سيٺ نائونمل کان جدا نھ ھئي.“