آتم ڪٿا / آٽوبايوگرافي

يادگيريون

سيٺ نائونمل جي لاءِ اھو مشھور آھي تھ ھن پنھنجي وطن سان غداري ڪري، انگريزن جو ڇاڙتو ٿي، سنڌ کي غلام بنائڻ ۾ اھم حصو ورتو. سنڌي ادبي بورڊ، نائونمل جون ”يادگيريون“ شايع ڪري، قوم جي آڏو تاريخ جي ھڪ اھم مسئلي کي پيش ڪيو آھي.
ڪتاب ۾ ھڪ طرف ميرن جي دؤر جي اقتصادي، تعليمي، سماجي ۽ سياسي حالت جو ذڪر ڪيل آھي، ته ٻئي طرف سيٺ نائونمل، پنھنجون حرفتون، حرڪتون، سازشون، چالاڪيون ۽ چالبازيون پنھنجن ئي لفظن ۾ پاڻ بيان ڪيون آھن.
Title Cover of book يادگيريون

ضميمو ١٦

سنڌ جي ھاڻوڪي خوشحاليءَ جا مثال ھيٺ ڏنل انگ اکر ڏيکارين ٿا تھ سنڌ، انگريزن جي قبضي ۾ اچڻ کان پوءِ، ڪيتريقدر ترقي ڪئي آھي:

زمين جي ماليھ جنھن، تي ھندستان ۾ آباد زمين جي ايراضيءَ جو اندازو لڳائي سگھبو آھي. ميرن جي صاحبيءَ ۾ پنجٽيھھ لک رپيا سال ۾ ھوندي ھئي پر ٥-١٩٠٤ع ۾، زمين جي ڍل وڌي وڃي ١٠٣ لک ۽ ١٩١٢ع ۾ اٽڪل ١٢٠ لک رپيا ٿي. انھيءَ رقم مان اٽڪل اسي لک رپيا آبپاشيءِ مان پيد اٿيا ھئا ۽ آبپاشيءَ ٿيل زمين جي ايراضي ساڍن ٻٽيھھ سؤ ايڪڙن کان بھ زياده ھئي.

واپار جيڪا ترقي ڪئي آھي، تنھنجو اندازو ڪراچيءَ پورٽ ٽرسٽ جي ١٣-١٩١٢ع سال جي انگن اکرن مان اندازو لڳائي سگھجي ٿو.

١٣-١٩١٢ع ۾، جھازن ٢١٨٣٠٩٠ ٽن سامان ڍويو، جيڪو ڪراچيءَ جي بندر جي لاءِ ھڪ مثال آھي. مڇون ۽ بيڪار جھازن کان سواءِ ڪراچيءَ جي بندر ۾ ٣٧٤٢ جھاز داخل ٿيا، جن سواءِ ٢١٩٥٩٠٤ ٽن سامان کنيو. ١٢-١٩١١ع ۾ ٣٧٠٦ جھاز بندر ۾ داخل ٿيا ھئا ۽ انھن ١٩٣٧٣٠٥ ٽن سامان کنيو ھو. بندر ۾ ٩٩٠ آگبوٽ داخل ٿيا ھئا. انھيءَ جي مقابلي ۾، اڳئين سال ٩١٤ جھاز داخل ٿيا ھئا. آگبوٽن ڪل ٢٠٤٩٢١٩ ٽن سامان آندو ھو. ان کان اڳين سال ۾ آگبوٽن ١١٨٠٠٥ ٽن سامان آندو ھو. بندر ۾ ٥٠٠٠ ٽنن جا ١٦١ جھاز بندر تي آيا، ان کان اڳئين سال (١٢-١٩١١ع) ۾ ١٣٥ اھڙا جھاز آيا ھئا. شاھي بحري آرماڙ جا ٽي جھاز ۽ ھندستاني ٻيڙي جا، سپاھين کڻڻ جا ٻھ جھاز بندر تي آيا ۽ ١٥٣١٦ ماڻھو لاٿا ۽ چاڙھيا ويا. مڪي مان ٽيھتر حاجي لٿا ۽ ٢٠١ حاجي روانا ٿي ويا.