سنڌ جو پاڪستان جي تيل ۽ گيس جي پئداوار ۾ حصو
* پاڪستان انرجي بُڪ 2013 مطابق سال 13ــ2012 ۾ سنڌ مان 11.37 ملين بئرل تيل جي پئداوار حاصل ٿي جيڪا ڪل قومي پئداوار جو 40.6 سيڪڙو آهي. ان جا وڌيڪ تفصيل چارٽ نمبر 3 ۾ ڏجن ٿا.
چارٽ نمبر 3
[img]http://oi64.tinypic.com/214qww4.jpg[/img]
ساڳئي عرصي دؤران سنڌ مان 1،033،794 ملين ڪيوبڪ فُٽ گيس حاصل ٿي جيڪا ڪل قومي پئداوار جو 68.65 سيڪڙو بڻجي ٿي. ان جا تفصيل چارٽ نمبر 4 ۾ ڏنل آهن.
[img]http://i67.tinypic.com/5f1wy1.png[/img]
انهن چارٽن مان هيٺيون حقيقتون ظاهر ٿين ٿيون:
1. سنڌ پاڪستان جو سڀ کان وڌيڪ تيل پئدا ڪندڙ صوبو آهي ۽ ٻئي نمبر تي ڪي پي ڪي آهي.
2. سنڌ پاڪستان جو سڀ کان وڌيڪ گيس پئدا ڪندڙ صوبو آهي.
3. سنڌ ۽ بلوچستان گڏيل طور تي گيس جي ملڪي پئداوار جو 77 سيڪڙو پئدا ڪن ٿا.
انگن اکرن جو ساڳيو ئي ذريعو اها به وضاحت ڪري ٿو ته سنڌ ۽ بلوچستان گڏيل طور تي انهن صوبن مان حاصل ٿيندڙ گيس جو مختصر حصو ئي استعمال ڪن ٿا. جڏهن ته گيس جي ان پئداوار جو سڀ کان وڏو حصو پنجاب صوبو استعمال ڪري ٿو. انگن اکرن موجب سنڌ پنهنجي گيس جي پئداوار جو 55 سيڪڙو جڏهن ته بلوچستان پنهنجي گيس جي پئداوار جو رڳو 30 سيڪڙو ئي استعمال ڪري ٿو. پنجاب پنهنجي گيس جي پئداوار کان 783 سيڪڙو وڌيڪ گيس استعمال ڪري ٿو. توانائيءَ جو استعمال ڪنهن به علائقي جي اوسر ۽ ترقيءَ کي ظاهر ڪري ٿو. ان آڌار تي اهو آسانيءَ سان چئي سگهجي ٿو ته پنجاب ۾ توانائيءَ جي گهٽ پئداوار باوجود وڌيڪ ترقي ٿي رهي آهي جڏهن ته ٻيا صوبا وڌيڪ توانائي پئدا ڪرڻ باوجود ايتري ترقي نه ڪري سگهيا آهن. چارٽ نمبر 4 گيس جي استعمال جي طريقيڪار جي نشاندهي ڪري ٿو.
چارٽ نمبر 5
[img]http://i68.tinypic.com/15yw4si.png[/img]
انهن حقيقتن جو وڌيڪ اندازو چارٽ نمبر 6 مان به لڳائي سگهجي ٿو. جنهن ۾ علائقي جي بنياد تي گيس جي استعمال جا تفصيل ڏنل آهن. اهو تضاد جيڪو گيس پئدا ڪندڙ ۽ استعمال ڪندڙ صوبن ۾ نظر اچي ٿو سو وري گيس پئدا ڪندڙ صوبن جي گيس پئدا ڪندڙ علائقن ۽ صوبي ۾ گيس استعمال ڪندڙ علائقن ۾ به نظر اچي ٿو. گيس پئدا ڪندڙ صوبن جا شهري ۽ نيم شهري علائقا گيس جي سهولت مان مڪمل فائدو حاصل ڪن ٿا جڏهن ته جن علائقن مان گيس حاصل ٿئي ٿي اتان جا ماڻهو ايتريقدر جو گيس جي گهريلو استعمال کان به محروم آهن. 18هين آئيني ترميم ۾ گيس ۽ ٻين قدرتي وسيلن تي جتان اهي نڪرن ٿا انهن صوبن جو حق تسليم ڪيو ويو آهي ۽ کين ان جي استعمال جو اولين حق به ڏنو ويو آهي. آئين جو آرٽيڪل 158 چوي ٿو “جنهن صوبي مان قدرتي گيس نڪري ٿي ان تي پاڪستان جي ٻين علائقن جي ڀيٽ ۾ انهن علائقن ۽ صوبي جي ماڻهن جو حق وڌيڪ آهي جتان اها قدرتي گيس نڪري ٿي.” بهرحال اهي علائقا جتان اها گيس نڪري ٿي سي اڃا تائين ان جي گهريلو استعمال کان به محروم آهن ۽ سندن اهي وسيلا کانئن هزارين ميل پري رهندڙن تائين پهچايا ويا آهن ۽ اهي استعمال به ڪري رهيا آهن.