9
12 نومبر جي ڏينهن ان دور جي آمر يحيٰ خان جي تقرير هئي. جانب، شهناز ۽ شمع شاهده جي گهر تقرير جي وقت گڏ ٿيا. شاهده جو ڀاءُ به موجود هو، پر نوري گهر جي ڪم ڪار سبب اچي نه سگهي هئي. تقرير ۾ ڀارت جي جارحيت جي ذڪر سان گڏوگڏ هنگامي حالتن جو اعلان هو.
هي ڪافي بحث مباحثي کان پوءِ هن نتيجي تي پهتا، ته فوجي نظام هاڻي بنگلاديش ۾ شڪست کائي چڪو آهي، پر ان کي شرافت سان ڇڏي عوام کان شڪست مڃي پاڪستان جي عوام جا حوصلا بلند ڪرڻ جي بجاءِ هندستان سان جنگ ڪري اهو تاثر ڏيندا ته، ”پنجوڻي طاقت جي مڪار دشمن بنگال تي قبضو ڪري ورتو.“
انهن ئي ڏينهن ۾ نيشنل عوامي پارٽي جي ڪارڪنن جي فوجي ڊڪٽيٽرشپ جي خلاف چرپر جي ڪري حڪومت پارٽي تي بندش وجهي ڇڏي.
ٿورن ئي ڏينهن ۾ يعني 3 ڊسمبر ڌاري اعلانِ جنگ ٿي ويو.
جنگ جا ڏينهن ڏاڍا عجيب هئا. پاڪستان ريڊيو، بي بي سي ۽ آل انڊيا ريڊيو جون مختلف خبرون، مرڪندڙ چهرا، مرجهايل چهرا، بمباري ۽ توبن جا ٺڪاءُ، روح کي ريجهائيندڙ خبرون ۽ من منجهائيندڙ خبرون.
جهڙي ٻاٽ اونداهي ملڪ جي سياسي صورتحال ۾ هئي، اهڙي اونداهه بليڪ آئوٽ جي ڪري راتين ۾ به ٿي ويئي هئي. هڪ هڪ گهڙي انتظار جي گهڙي، واضح فيصلي جو انتظار، جيڪو فيبروري ۾ ئي ٿي چڪو هو، ملڪ کي ڪٽڻ جو فيصلو، اڪثريت کي زوريءَ ڌڪي ڌار ڪرڻ جو فيصلو.
16 ڊسمبر شام فيصلو به ٿي ويو، پر اهو ته صرف بنگال جي قسمت جو فيصلو هو، جيڪو هاڻي بنگلاديش بڻجي چڪو هو. باقي ملڪ اڃا تائين مايوسين ۽ محرومين جو شڪار هو، پر هڪ ڳالهه ضرور صاف هئي ته هيڏي وڏي شڪست کان پوءِ جرنيلن جو ٽولو اقتدار تي صفا سنئون سڌو قابض رهي نٿي سگهيو.
چوٿين ڏينهن 20هين تاريخ ٻه بجي جي خبرن ۾ آيو ته ذوالفقار علي ڀٽي صدارت ۽ چيف مارشل لا ايڊمنسٽريٽر جي چارج سنڀالي آهي. ماضي ڪجهه به هو، پر هو باقي بچيل پاڪستان ۾ اڪثريتي پارٽي جو ليڊر هو.
ڀٽي صاحب رات جو تقرير ڪئي، پنهنجي انقلابي هجڻ جو اعلان ڪرڻ سان گڏوگڏ نيشنل عوامي پارٽي تان پابندي هٽائڻ جو اعلان به ڪيائين، پر ٻئي ڏينهن هن جيڪي ٻه چار فرمان جاري ڪيا، انهن مان هڪ اهو به هو ته جانب علي جي گرفتاري تي ڏهن هزارن مان وڌائي پنجويهه هزار روپيا انعام رکيائين........
اُن ئي ڏينهن شام جو جانب کي سندس سنگتين جو نياپو مليو ته هو ڪراچي ڇڏي هڪدم ٻهراڙي ڏانهن هليو اچي، ڇاڪاڻ ته شهر ۾ نه رڳو انديشه وڌي ويا هئا، پر ٻهراڙيءَ ۾ به ڪم جي تمام گهڻي ضرورت هئي. هن وڏيءَ سانئڻ کي نوڪريءَ ڇڏڻ جو ٻڌايو ته پهرين ته هوءَ ڏاڍو پريشان ٿي، پر پوءِ چيائينس ته؛ ”چڱو ڀلي وڃ.“
ٿوري دير کان پوءِ هو جڏهن ڪپڙن جي هڙ کڻي ٻاهر نڪري رهيو هو ته شهناز ۽ نوري ٻئي کانئس موڪلائڻ دروازي تائين آيون. نوري جي اکين ۾ ڳوڙها هئا، هن چيو؛ ”هاڻي ته غريبن جو ڀلو چاهيندڙ عوامي حڪومت آئي آهي، پوءِ اڃا توهان تي وارنٽ ڇو آهي؟“
”عوامي!؟“ شهناز جون اکيون آليون هجڻ جي باوجود هن جي چپن تي طنزيه مرڪ اچي ويئي ۽ جانب علي ڀريل گلي سان کانئن موڪلايو. هن وٽ چوڻ لاءِ گهڻو ڪجهه هجڻ جي باوجود به ڪجهه ڪونه هو.
نيون اميدون ۽ نيون امنگون ساڻ ڪري وري هڪ دفعو ٻهراڙي ڏانهن روانو ٿي ويو، جتي هاري هئا، جتي گهڻو ڪجهه هو....