نيويارڪ جي ليکڪ اسڪول ٽيچر سان ملاقات
منهنجي ڪتابن ڏيڻ کانپوءِ ٽئي ڏينهن رات واري واچ ۾ فون تي خبر چار ڪندي زيديءَ چيو: ”يار جيڪي تو ڪتاب مونکي ڏنا آهن انهن ۾ پهريون ئي ڪتاب اهڙو زبردست آهي جو پڙهڻ وقت کلندو رهان ٿو.“
”ته بس اهو مونکي به ڏجانءِ“ مون چيومانس. ڪئپٽن زيدي جي پڙهڻ ۾ نه رڳو رفتار تکي هئي پر هو پڙهڻ کي وقت به گهڻو ڏيندو هو. سمنڊ تي ته ڇا ڪڏهن ڪڏهن ڪناري تي به گهمڻ لاءِ شهر ڏي وڃڻ بدران ڊيڪ تي آرام ڪرسي رکي ڪتاب ويهي پڙهندو هو. آئون به اهو ئي چاهيندو هوس ته هو گهڻي کان گهڻو ڪتاب پڙهي پوءِ پنهنجي راءِ ڏئي ته ڪهڙو دلچسپ آهي ۽ ڪهڙو بور .... جيئن آئون بور ڪتابن تي وقت ضايع ڪرڻ بدران فقط مزيدار رهان.
ڊيوٽي ختم ٿيڻ تي سڌو زيديءَ جي ڪمري تي آيس ۽ هن سندس پلنگ جي سيرانديءَ کان رکيل هڪ ڪچي جلد وارو ڪتاب Everything but Money کڻي مونکي ڏنو.
”هي ڪتاب اڳ ۾ جي پڙهيل هجي ها ته نيويارڪ ۾ ايرڪا جونگ سان ملڻ بدران هن ڪتاب جي ليکڪ سئم ليون سن (Sam Levenson) سان ملون ها.“ زيديءَ چيو.
”ڇو ڀلا هي به نيويارڪ ۾ رهي ٿو ڇا؟ ۽ اهڙو مڙيئي ٽاپ جو ليکڪ آهي ڇا؟“ مون پڇيو.
”مونکي ته ايريڪا کان به بهتر ٿو لڳي .... وڌيڪَ تون پاڻ پڙهي پوءِ ٻڌائجانءِ“ زيديءَ چيو.
ڪتاب ڪو اهڙو ٿلهو نه هو. سندس ٽائيٽل ڪور به رنگين هجڻ بدران بلئڪ ائنڊ وائيٽ ۾ هو. سنڌي ۽ اڙدو جي مزاحيه ليکڪ عبدالحليم بروهيءَ پهرين انگريزي ۾ لکڻ شروع ڪيو هو ۽ سندس ٻه ڪتاب Nothing in Earnest ۽ Nothing in Particular جيڪڏهن ڪنهن ڏٺا هوندا ته سئم ليونسن جو هي ڪتاب ”ايوري ٿنگ بَٽ مَني“ بلڪل انهن جهڙو هو. مزي جي ڳالهه ته انهن ڪتابن جي ڇپائي جا سال به ساڳيا هئا. حليم بروهي جا ڪتاب حيدرآباد مان ڇپيل هئا ته سئم جا نيويارڪ مان.
سئم ليونسن جي ڪتاب مونکي ڏاڍو مزو ڏنو، جيتوڻيڪ انهن ڏينهن ۾ ائٽلانٽڪ سمنڊ ڏاڍو خراب هو ۽ مون هي ڪتاب سخت ”سِي سڪنيس“ ۽ ”ڊپريشن“جي حالت ۾ پڙهي پورو ڪيو. اهڙي مايوسي جي حالت ۾ به آئون رکي رکي کلندو رهيس ۽ لکڻ واري جي حسِ لطافت کي داد ڏيندو رهيس. ان وقت ئي ارادو ڪيم ته ان جا ڪجهه حصا پنهنجي پڙهندڙن لاءِ سنڌيءَ ۾ ترجمو ڪندس .... ۽ پوءِ اڳتي هلي ترجمو ڪيم ۽ اهي حصا نه فقط اخبارن ۾ ڇپيا پر منهنجي هڪ ڪتاب، شايد ”خدا ڏي خط“ يا ڪنهن ٻئي ترجمي جي ڪتاب ۾ پڻ شايع ٿيا هئا. هتي پڻ ان جو ڪجهه حصو ڏيان ٿو.
ڪتاب پورو ڪندي اچي آفريڪا جي ڪناري سان لڳاسين ۽ جبرالٽر (پورچوگال ۽ موراڪو جي وچ وٽان) سامونڊي سوڙهي گهٽي لتاڙي ائٽلانٽڪ کان ميڊيٽرينين سمنڊ ۾ داخل ٿياسين. ان سفر ۾ اسانکي اسپين جي بندرگاهه بارسلونا ۽ لبنان جي بندرگاهه بيروت ۾ ڪجهه ڏينهن ترسڻ بعد سئيز ڪئنال مان لنگهي ڪراچي پهچڻو هو.
پنهنجي دوست مظهر زيديءَ کي چيم ته جيڪڏهن پنهنجي جهاز کي ٻئي سفر ۾ به نيويارڪ وٺي هلڻو پيو ته پوءِ هن شخص ”سئم ليونسن“ سان ضرور ملاقات ڪبي، ڪراچي ۾ ٻه هفتا کن رهڻ بعد اسان کي چٽگانگ وڃڻو پيو جيڪو هاڻ اسان جي ملڪ پاڪستان جو نه پر بنگلاديش جو بندرگاهه ٿي چڪو هو. اسان جي جهاز هن بندرگاهه لاءِ بارسلونا مان يا شايد ڪراچيءَ مان پاڪستان جون ٺهيل ريل گاڏيءَ جون بوگيون آنديون هيون. چٽگانگ بعد وري ڪراچي آياسين جتي اسان جي جهاز جي ٻي سفر بابت فيصلو ٿيو ته اهو هڪ دفعو وري USA-Canada روٽ تي رهندو.
اسانجو جهاز هميشه وانگر سائوٿ آمريڪا جي ملڪ برازيل ۽ ويسٽ انڊيز جي ٻيٽن ٽرنيڊاڊ ۽ ٽباگو مان ٿيندو پهرين بالٽيمور آيو ۽ پوءِ نيويارڪ. نيويارڪ جي مئن هٽن ۽ بروڪلن ۾هفتو ڏيڍ بيهڻ دوران اسان سئم ليونسن کي ڳولي ورتو. سچي ڳالهه اها آهي ته اسان سئم سان ۽ هن کان اڳ واري سفر ۾ ايريڪا سان ملياسين ضرور، پر ان وقت ايڏو ڪو گهڻو خوش يا excitement ۾ نه رهياسين .... اهو ته سالن پڄاڻان هاڻ ٿو سوچيان ته خوشي ٿي ٿئي ته ڪيئن اهڙن ماڻهن کي وڃي ڳولي لڌوسين ۽ ساڳي وقت اها به وڏي ڳالهه ٿو سمجھان جو هنن هيڏن وڏن اديبن ۽ شاعرن اسان جهڙن عام ماڻهن جي خوشي لاءِ پنهنجو وقت ڪڍي اسان کي عزت بخشي نه ته ان وقت اسان ڇا هئاسين؟ معمولي ڊرائيور ته هئاسين پوءِ ڪار يا ٽرڪ جا نه ته کڻي پاڻي جي جهاز جا .... ڪهڙو فرق ٿو پوي. ساڳي وقت آئون دنيا جي مشهور سياستدان مهاتير محمد ۽ ”لي ڪئان يو“ کي به قدر جي نگاهه سان ٿو ڏسان جن سان ملائيشيا ۾ ماستري دوران جڏهن به ملڻ وڃبو هو ته هو لک عزتون ڏيندا هئا جيتوڻيڪ اتي مون سان گڏ هلندڙ درٻيلي جو ڪئپٽن احمد حسين مخدوم مونکي ياد ڏياريندو هو ته پاڻ ته ٿياسين ماستر ماڻهو. واقعي ڪي ڪي ماڻهو ڪيڏو مشهور ۽ طاقتور هجڻ جي باوجود ”همبل“ ٿين ٿا!
سئم ليونسن سان اسان جي ملاقات ٿي ته اسان 26 سالن جا هئاسين پاڻ ان سال 60 سالن جو هو. هو 1911ع ۾ نيويارڪ ۾ ڄائو هو جتي 1980ع ۾ وفات ڪيائين. پاڻ نيويارڪ جي علائقي بروڪلن ۾ رهيو ٿي جتي اسانجي ملاقات ٿي. اتي جيڪو بروڪلن ڪاليج آهي ان مان هن 1934ع ۾ گرئجوئيشن ڪئي هئي. هو بنيادي طرح ٽيچر هو جنهن هسپانوي ٻولي پڙهائي ٿي. پڙهائڻ دوران هن لکڻ جو به ڪم شروع ڪيو. هونءَ به ماستر ماڻهوءَ لاءِ لکڻ جهڙي وندر ضروري آهي. مون ته لکڻ جو شوق پورو ڪرڻ لاءِ ماستري کي ترجيح ڏني. ڇو جو ماستر ماڻهو وندر ۾ لکڻ يا ٽيوشن جو ڪم نه ڪري ته ٻيو ڀلا ڇا جوا ويهي کيڏي .... هوٽلن تي ويهي چانهه پيئي؟ پر اسانجي ملڪ ۾ بلڪه اسانجي صوبي ۾ امتياز ابڙو، حفيظ ڪنڀر، زيب سنڌي، نياز پنهور، منوج هالائي ۽ ٻين ڪيترن ٽاپ جي اديب ۽ شاعر ماسترن کي ايجوڪيشن جي اڳئين وزير صاحب نوٽس Issue ڪيا ته توهان اخبارن ۾ ڪالم لکڻ بند ڪريو. جيتوڻيڪ هنن اهو ڪم ناڻي ڪمائڻ لاءِ نٿي ڪيو ڇو جو هر هڪ کي خبر آهي ته سنڌي اخبارن ۽ رسالن ۾ مضمون موڪلڻ واري کي اجورو نه ملندو آهي بلڪه ٽپال جو خرچ به هو پنهنجي کيسي مان ڀريندا آهن.
سئم ليونسن هي ڪتاب ”ايوري ٿنگ بٽ مني“ 1966ع ۾ لکيو هو. Sex & Single Child سندس ”بيسٽ سيلر“ ڪتاب آهي. ان کان علاوه “You can say that again, Sam” ۽ “In One Era & Out the other” سندس ڪتاب پڻ مشهور ٿيا جيڪي هن اسانجي ملاقات بعد 1975ع ڌاري لکيا هئا .... جنهن بعد هو سگھوئي گذاري ويو. پاڻ ٽي وي تي به ڪيترن پروگرامن ۾ ائنڪر ٿي رهيو. بروڪلن ڪاليج جتان هو پڙهيو اتي جو 150 سيٽن وارو آڊيٽوريم سندس نالي منسوب آهي. جيڪو سندس وفات کان 8 سال پوءِ ڪيو ويو. ان ۾ سندس مٿين جسم Bust جو مجسمو به رکيل آهي.
”ايوري ٿنگ بٽ مني“ ڪتاب، جنهن جا ڪجهه حصا هيٺ ڏئي رهيو آهيان، دراصل سندس آٽو بايوگرافي آهي. سئم ليونسن “Time Tested Beauty Tips” نالي هڪ نظم پنهنجي پوٽيءَ لاءِ لکيو جيڪو اڄ تائين مشهور آهي. ڪيترا ماڻهو ان لاءِ سمجھن ٿا ته اهو ان وقت جي مشهور هالي وڊ فلم ائڪٽريس آڊري هيپبرن جو آهي. پر ائين ناهي. اهو سئم ليونسن 1976ع ۾ لکيو هو جيڪو 1992ع ۾ آڊري هيپبرن هڪ فنڪشن ۾ پڙهيو جنهن ۾ هن کان جڏهن پڇيو ويو ته سندس حسن ۽ سونهن جو ڇا راز آهي ته هن سئم ليونسن جو هي نظم پڙهي ٻڌايو.
بهرحال ان نظم جون ڪجهه سٽون هن ريت آهن:
Time Tested Beauty Tips
For attractive lips, speak words of kindness.
For lovely eyes, seek out the good in people.
For a slim figure, share your food with the hungry.
For beautiful hair, let a child run his or her fingers
through it once a day
For a poise, walk with the knowledge you’ll never walk alone
People, even more than things, have to be restored,
renewed, revived, reclaimed, and redeemed;
Never throw out anybody.
Remember, If you everneed a helping hand, you’ll
find one at the end of your arm.